Mat á Lungum og Öndunarkerfi

Question 1

Lungum er skipt í hólf (lobe) - hver eru þau ? og er það eins hægra og vinstra megin?

Answer 1

Hægra megin: þar eru 3 hólf (lobe) og kallast það Right upper lobe (RUL), Right middle lobe (RML) og Right lower lobe (RLL)

VInstra megin: þar eru 2 hólf (lobe) og kallast Left upper lobe (LUL) og Left lower lobe (LLL)

Question 2

Hver eru algeng vandamál í brjóstholi / lungum?

Answer 2

• Hósti
• Uppgangur (sputum)
• Mæði
• Takverkur - verkur
• Andþyngsli
• Hemoptysis
• Nefrennsli

Question 3

Lýsing á einkennum

Answer 3

• Upphaf
• Staðsetning
• Lengd
• Styrkleiki / magn
• Munstur / tímasetning
• Hvað vekur upp
• Hvaða lyf / aðferðir hafa verið notuð
  ofl.

Question 4

Vita heilsufarssögu - hvað gæti komið fram þar?

Answer 4

• Skurðaðgerðir á thorax
• Áverkar / bruni
• Bólusetningar
• Fyrri rannsóknir
• Börn (léttburar, næringarvandamál, ásvelgingarvandamál)
• Sjúkdómar í öndunarfærum
• Berklar
• Sýkingar, tíðni og alvarleiki
• Langvinnir sjúkdómar
• Innlagnir á spítala
• Barkaþræðing
• Ofnæmi

Question 5

þurfum að vita fjölskyldusögu/félagssögu - hvað gæti komið þar fram?

Answer 5

• Astmi
• Ofnæmi
• Berklar
• Lungnasjúkdómar (COPD)
• Hjartasjúkdómar (hjartabilun)
• Æxli
• Aðrir sjúkdómar
• Reykingar, veip
• Umhverfi
• Atvinna
• Ávanabindandi efni
• Næringarstatus
• Meðferðarheldni
• Svefnvenjur (kæfisvefn)

Question 6

Hverju fylgjumst við með í skoðun / horfa?

Answer 6

• Almennt útlit, litur
• Lögun á brjóstkassa / samhverfa
• Merki um öndunarerfiðleika
• Húð: varir, slímhúð, neglur
• ÖT: taktur, dýpt og mynstur
• Lengd útöndunar
• Notkun hjálparvöðva (áreynsla við öndun)
• áverkar
• Barki í miðju

Question 7

Hver eru öndunarmynstrin?

Answer 7

• Tachypnea
• Bradypnea
• Apnea
• Dyspnea
• Hyperventilation
• Kussmaul’s breathing
• Cheyne-stokes respirations

Question 8

Hvað er Tachypnea og Bradypnea?

Answer 8

Tachypnea: Oftar en 20x/mín (hraður)

Bradypnea: Hægar en 12x/mín (hægur)

Question 9

Hvað er apnea?

Answer 9

Öndunarstöðvun - öndun hættir í smá tíma

Question 10

Hvað er Dyspnea?

Answer 10

Mæði

Question 11

Hyperventilation

Answer 11

Oföndun

Question 12

Hvað er Kussmaul’s breathing?

Answer 12

Hraður og djúpur andardráttur

Question 13

Hvað er Cheyna-stokes respirations?

Answer 13

Tímabil hraðrar, grunnrar öndunar sem fylgt er eftir með hægari og þyngri öndun og augnablik án andadráttar (apnea)

Question 14

Hverju þreifum við eftir?

Answer 14

• Áferð, áverkar, fyrirferð, eymsli, aflögun
• Loft undir húð
• þangeta og samhverfa brjóstkassa
• Tractile fremitus (víbríngur, 99)
• Verkir

Question 15

Hvaða hljóð gætum við heyrt við bönkun?

Answer 15

• Hyperresonance
• Resonance
• Tympany
• Dullness
• Flatness

Question 16

Hvað eru heilbrigð hljóð við hlustun?
En óheilbrigð / sjúkleg hljóð?

Answer 16

Heilbrigð:
- Tracheal
- Bronchial
- Bronchovesicular
- Vesicular

Sjúkleg:
- Wheezing - hvæs/væl
- Rhonchi - hrygla
- Crackles - brak
- Pleural rub - núningur
- Stridor - strítor
- Engin öndunarhljóð

Question 17

Hvað er mikilvægt við lungnahlustun ?

Answer 17

• Verðum að þekkja landamerki og líffærarfræðina
• Lýsa hver hljóðin eru greind og styrk þeirra
• Lýsa hvenær hljóðin heyrast (innöndun / útöndun)
• Staða sjúklings við skoðun er mikilvæg

Question 18

Hvað er Tracheal hljóð og hvar heyrist það?

Answer 18

• Hæsta hljóðið - hátt, hvasst og holt
• útöndun lengri
• Heyrist yfir barka

Question 19

Hvað er Bronchial hljóð og hvar heyrist það?

Answer 19

• Næst hæsta hljóðið - aðeins minna hvastt og holt
• útöndun lengri
• Heyrist á hálsinum

Question 20

Hvað er Broncho vesicular og hvar heyrist það?

Answer 20

• Mjúkt hljóð, næst lægsta hljóðið
• inn og útöndun jafn löng
• Heyrist innanvert við lungun (semi hjá thorax)

Question 21

Hvað er vesicular hljóð og hvar heyrist það?

Answer 21

• lægsta hljóðið, mjúkast
• innöndun lengri
• Heyrist yfir lungahólfum

Question 22

Hvað er Weezing?

Answer 22

• Hvæs
• High pitched
• þrenging í öndunarvegum t.d astmi, COPD, ofnæmi
• Hærra í útöndun

Question 23

Hvað er Rhonchi?

Answer 23

• hrygla
• Low pitched
• Slím / vökvi í öndunarvegum
• Getur hreinsast / horfið við að hósta
• Hærra í útöndun
• t.d Bronchitis

Question 24

Hvað er Stridor ?

Answer 24

• Hávært
• Heyrist meira í innöndun
• Heyrist best yfir trachea
• Bráð vandamál
• Efri öndunarvega þrenging

Question 25

Hvað er Pleural rub?

Answer 25

• Núningshljóð
• Himnur að nuddast saman - vanalega staðbundið
• Bæði í útöndun og innöndun
• T.d í pleural effusion (fleiðruvökvi), lungnabólga.

Question 26

Hvað er crackles?

Answer 26

• Getur verið: high pitched - fine crackles - mýkra
• Opnun/lokun á litlum loftvegum eða loft sem bubblar í gegnum vökva
• Bæði í innöndun og útöndun
• t.d hjartabilun, lungnabjúgur

Question 27

Hvernig eru engin / minnkuð öndunarhljóð þýtt?

Answer 27

T.d samfallið lunga, fleiðruvökvi, ARDS

Question 28

Hvernig á að skrá hluti og hvað á alls ekki að skrifa í skráningu?

Answer 28

• Notum aldrei ,,eðlilegt’’ / ,,í lagi’’
• Lýsa því sem við finnum hlutlægt: T.d sjúklingur andar 14x á mín áreynslulaust, engin merki um nasavængjablak, bláma eða notkun hjálparvöðva, þan brjóstkassa jafnt, fremitus greinist ekki, vi hlustun heyrast symmetrísk öndunarhljóð, engin merki um weezing, rhonchi eða chrackles