Mat á Hjarta- og æðakerfi Flashcards
Hver eru landamerkin?
- Precordium
- Rifbein
- Bringubein
- Viðbein
Líffæri í hjarta- og æðakerfi (nefna 10 hluti)
- Hjarta
- Hjartalokur
- Gollurhús
- Superior vena cava
- Inferior vena cava
- Lungnaslagæðar
- Lungnabláæðar
- Aorta
- Slagæðar
- Bláæðar
…. o.fl
Hvernig er hjartað uppbyggt, hvað heita lokurnar?
- Hægri og vinstri gátt
- Hægri og vinstri slegill
Lokur:
- Mítrallokan
- þríblöðukloka
- ósæðarloka
- Lungnaslagæðarloka
Rafvirkni hjartans (hverjir eru takkarnir?
- P, QRS og T
Elektrólýtar hafa mikið að segja um hjartarafleiðni - kalíum, magnesíum, kalsíum.
Hvað táknar P takkinn?
Afskautun gátta - samdráttur gátta
Hvað táknar QRS takkinn?
Afskautun slegla - samdráttur slegla
Hvað táknar T takkinn?
Endurskautun slegla
Í hvaða röð á að skoða hjarta- og æðakerfi?
- Saga
- Skoðun
- Þreifing
- Hlustun
Saga - hvað þarf að koma fram?
- Brjóstverkir, hjartsláttatruflanir
- Andþyngsli / mæði
- Hósti (láta lýsa hósta)
- þreyta, hvenær byrjaði?
- Húðlitur
- Bjúgur
- Næturþvaglát
- Fyrri saga um hjartasjúkdóma
- Áhættuþættir
- Aðrir sjúkdómar
Brjóstverkir og einkenni sem benda til blóðþurrðar í hjarta
Brjóstverkur:
- Hvenær hófst hann, hve lengi stóð hann og er hann tengdur eh?
Lýsing á verk:
- Staðsetning og leiðni, styrkleiki, önnur einkenni sem fylgja verknum
Viðbótareinkenni: þreyta, skyndileg mæði, hósti, öndunarerfiðleikar, bjúgur, meðvitundarleysi, verkir í kvið, svimi og yfirlið, kaldur sviti
Hvað gerist í hjartanu á eldri árum?
- Samdráttur skerðist
- Hjartslátturinn er lengur að jafna sig eftir áreynslu
- Erfiðara að finna apical impulse þar sem anterior posterior diameter eykst
- Hjartalokur geta kalkað
- Æðar verða stífari
- BÞ hækkar
Hvað erum við að skoða í skoðuninni sjálfri?
- Almennt útlit og líkamsstöðu
- Litarhátt ( fölvi, blámi - t.d á vörum/fingrum)
- Húðbreytingar (bjúgur, clubbing)
- Húðspenna (turgor)
- Háræðafylling
Hvar þreifum við?
- Aortic svæði - (2.rifjabil, hæ. megin við bringubein)
- Pulmonic svæði - (2.rifjabil, vi. megin við bringubein)
- Erbs point - (3.rifjabil, vi megin)
- Tricuspid svæðið - (4.rifjabil og 5.rifjabil, vi. megin við bringubein)
- Mitral (apical) svæði - 5.rifjabil í MCL (við apex)
Hverju erum við að þreifa eftir?
Hjartslætti og titringi
Hvar er PMI (point of macimal impulse) staðsettur?
í 5.rifjabili í midclavicular línu
Hvað á PMI að vera stór?
1-2 cm
Hvernig hlustum við sjúkling og hvað notum við?
Hlustum sjúkling liggjandi, sitjandi og á vinstri hlið
notum bjöllu og þind yfir öllum svæðum
Hverju erum við að hlusta eftir?
- Takti og tíðni
- S1 og S2
- Meta þarf S1 og S2 í sitthvoru lagi
- Reyna að greina önnur hjartahljóð frá S1 og S2 (S3 og S4)
Hvað eru S3 og S4?
- Óhljóð (murmur)
- Núningshljóð (rub)
- Smellir (clicks)
5 svæði í hjartahlustun
Sama og í þreifingu
Aortic svæði –2. rifjabil, hæ. megin við
bringubein
Pulmonic svæði –2. rifjabil, vi. megin
við bringubein
Erbs point –3. rifjabil, vi. megin
Tricuspid svæðið –4. rifjabil og 5.
rifjabil, vi. megin við bringubein
Mitral (apical) svæðið –5. rifjabil í MCL
(við apex)
Hjartahljóðin - Hvað er S1?
- Fyrra hljóðið í lub dub (lub)
- Myndast þegar lokur milli gátta og slegla lokast (mitral og tricuspid lokur)
- Heyrist yfirleitt hærra en S2 yfir mitral og tricuspid svæðum
Hjartahljóðin - Hvað er S2?
- Seinna hljóðið í lub dub (dub)
- Myndast þegar lokur yfir ósæð og lungnaæð lokast (aortic og pulmonic lokur)
- Heyrist yfirleitt hærra en S1 yfir aortic og pulmonic svæðum
Hver er munurinn á æðaslætti í bláæð og slagæð?
Internal jugular bláæð:
- Sjaldast hægt að þreifa púls, sést bara
- Léttur þrýstingur á æðina fyrir ofan viðbeinið lætur æðasláttinn hverfa
- Staðsetning æðasláttarins er breytileg eftir stöðu sjúklings
- Staðsetning æðasláttar breytist með öndun
Carotis slagæð:
- Auðvelt að þreifa púls
- Æðasláttur hverfur ekki við léttan þrýsting
- Staðsetning breytist ekki við stöðubreytingu
- Breytist ekki með öndun
Afhverju skoðum við JVP (jugular veins pressure) - hálsbláæð
- Hjálpar við mat á ástandi hjarta- og æðakerfis
- Er of mikið þan á æðinni?
- Yfirleitt aukið þan í hjartabilun
Hvernig skoðum við hálsbláæð (JVP)?
- 30° halli á rúmi
- Nota ljós og fylgjast með bláæðapúlseringu
- þan á æðinni á ekki að vera meira en 3-4cm fyrir ofan sternal angle
þreifing/hlustun - hálsslagæð
- Púls hálsslagæðar gefur okkur vísbendinu um ástand æðakerfisins og hjartans
- Carotid artery: hlusta eftir bruit (æðaniður), eðlilegt að heyra ekki neitt, láta sjúkling anda frá sér og halda niðri í sér andanum.
- þreifa eftir púls (meta styrk og hreyfingu)
- þreifa eftir thrill (víbríng í æðinni)
- þreifa öðru megin í einu og bera saman við hina
- Passa að þrýsta ekki á carotid sinus (efst í þriðjungi hálsins): getur hægt á hjartslætti, lækkað BÞ - þreifa frekar neðarlega
Afhverju þurfum við að þreifa alla útlimi?
- Finna hitastig
- Litur (roði, fölvi..)
- Eymsli
- Fyllitími háræða - þrýsta í 5sek, liturinn á að koma aftur á eftir 2-3 sek
- Bjúgur - ökklar, framan á sköfluni, sacral svæði og bak
Hvað er bjúgur?
Of mikill millifrumuvökvi
Afhverju myndast bjúgur?
- þyngdarafl
- lokur bláæða í fótum
- Lágur styrkur próteina í bílóðvökva
- Aukið gegndræpi háræða
- Sjúkdómar
Hvað þýðir 1+ varðandi bjúg?
Lítið far eftir fingur (um 2mm) og hverfur fljótt
Hvað þýðir 2+ varðandi bjúg?
Dýpra far eftir fingur (um 4mm) hverfur venjulega á 10-15sek
Hvað þýðir 3+ varðandi bjúg?
Farið er um 6mm djúpt og meira en 1 mín getur liðið þangað til það hverfur, útlimur er bólginn.
Hvað þýðir 4+ varðandi bjúg?
Farið er mjög djúpt (8mm) og 2-5 mín geta liðið þar til húðin kemst í eðlilegt horf aftur. útlimurinn er mjög bólginn.
Hvað er mikilvægt að komi fram í skoðun á sjúklingi heildrænt?
- Hver er sagan?
- Hvernig líður honum?
- Hvernig lítur hann út?
- Hvað finnum við í skoðun, við þreifingu og hlustun
- Hvernig passar þetta allt saman og hvað segir það okkur?
