Lungnabólgur Flashcards
Almennt
Distal hluti lungna eru venjulega sterílir
Allt sem truflar hreinsikerfi í lungum eða dregur úr mótstöðu eykur líkur á lungnabólgu
Truflanir á hreinsikerfi
Fyrirstaða í loftvegum --Æxli, slím, aðskotahlutur Minnkaður hóstareflex --svæfing, coma, lyf, áfengi Bifhárafækkun eða skortur á hreyfingu --reykingar, Kartageners, veirusýking Minnkuð virkni átfruma í lungum --reykingar, áfengi Lungnabjúgur --hjartabilun
Truflanir á almennri mótstöðu
Vannæring
Ónæmisgallar
Flokkun lungnabólgu
Anatómískt mynstur --bronchopneumonia/lobar pneumonia --interstitial pneumonia Orsök Klínískar kringumstæður --community acquired --nosocomial --ónæmisbæling
Bronchopneumonia
Blettótt
Byrjar sem sýking í og umhverfis bronchi og bronchiolur, fer svo í alveoli
Oft í fólki með alvarlega sjúkdóma
Dreifð, lítil, hnútótt svæði með gráum/rauðgráum blæ
Purulent exudat í berkjum, berklingum og alveoli
Oft erfitt að skilja milli bronchopneumonia og lobar pneumonia
Lobar pneumonia
Tekur yfir hluta/stóran hluta/allt lobe
Leggst á heilbrigt fólk
Oft hár hiti, uppgangur og takverkur
Þróast í gegnum 4 klassísk stig
Oft erfitt að skilja milli bronchopneumonia og lobar pneumonia
4 stig lobar pneumonia
- Congestion (blóðfylla)
Stendur í uþb 24 klst
Úflæði prótein-ríks exudats inn í alveoli og blóðfylla í bláæðum
Lungnavefur er bjúgkenndur og rauður - Red hepatisation
Stendur í nokkra daga
Mikil uppsöfnun á neutrophilum í alveoli, auk lymphocyta og átfruma
Rauð blóðkorn leka úr úttúttnuðum háræðum
Lungnavefur er rauður, þéttur og loftlaus, minnir á lifur
Pleura hefur fibrinous exudat - Grey hepatisation
Stendur í nokkra daga
Aukin uppsöfnun fibrins og niðurbrot bólgufruna og rauðra blóðkorna
Lungnavefur er grábrúnn og þéttur - Resolution
Exudat endursogast
Frumuleifar bólgufruma hreinsast upp án skemmda
Helstu bakteríur sem valda lungnabólgum
S. pneumoniae H. influenzae Moraxella catarrhalis S. aureus Klebsiella pneumoniae P. aeruginosa Legionella pneumophila
Afleiðingar bakteríulungnabólgu
Abscessar --necrosis, vefjaeyðing, graftrarmyndun --sýklalyf geta átt erfitt með að komast inn í abscessa Empyema --purulent exudat í fleiðruholi Organisering --fibrosa Bacteremia --meningitis, arthritis, endocarditis
Atypical (interstitial) pneumonia
almennt
Bólgubreytingar í alveolar septa Bráð öndunarfærasýking Ekki mikill uppgangur Síður merki um þéttingu við skoðun/myndgreiningu Ekki mikil hækkun á hvítum blóðkornum
Atypical (interstitial) pneumonia
orsakir
Mycoplasma pneumoniae --algengast Veirur --influenza A/B, RSV, adenovirus, rhinovirus, rubella, varicella Chlamydia pneumoniae Coxiella burnetii
Atypical (interstitial) pneumonia
Meingerð
Sýkt öndunarfæraþekja
Necrosis og bólga
Minnkuð mucociliary hreinsigeta vegna skemmda á bifhárum
Auknar líkur á secondary bakteríusýkingu
Atypical (interstitial) pneumonia
Myndbreytingar
Svipaðar óháð orsök Blettóttar eða lobar breytingar uni/bi-lateralt Rauðblá, blóðfyllt svæði Bólgufrumuíferðin er að mestu takmörkuð við alveolar septa Septa er þykknuð og bjúgrík Lymphocytar, macrophagar og plasmafrumur Lítið/ekkert alveolar exudat ARDS í alvarlegum tilfellum
Atypical (interstitial) pneumonia
Klínísk mynd
Allt frá kvefpest upp í lífshættulega sýkingu
Lífshættulegt í ónæmisbældum
Bráð hitasótt, höfuðverkur, þreyta, þurr hósti
Öndunarerfiðleikar geta verið meira en ætla mætti út frá klíník vegna interstitial breytinga sem valda alveolocapillary hindrun
Aspiration pneumonia
Veikburða sjúklingar, meðvitundarleysi, endurtekin uppköst
Blanda af chemískum áhrifum frá magasýrum og sýkingu
Sýkingavaldar geta verið anaerob eða aerob bakteríur
–S. pneumoniae, S. aureus, H. influenzae, pseudomonas
Oft necrotiserandi lungnabólga
Necrotizing pneumonia/abscess
Lítil necrotísk svæði/holrými mynda abscess
Orsakir
–aspiration á magainnihaldi
–aspiration á sýktu efni (t.d. tannskemmdir)
–bronchial obstruction
–septískar emboliur
Afleiðingar+
- -rof á pleura –> pneumothorax/empyema
- -rof á berkju
- -septískar emboliur
Chronic pneumonia
Oft staðbundin meinsemd með eða án eitlasjúkdóms
Yfirleitt granulomatous bólga
Útbreiddar breytingar með system sjúkdómi í ónæmisbældum
BERKLAR
–langmikilvægasta króníska lungnabólgan
Berklar almennt
Mycobacterium tuberculosis hominis Helsta dánarorsök í samfélögum sem búa við skertar heilbrigðis- og félagslegar aðstæður og slæm kjör Talið að 1,7 milljarður jarðarbúa sé sýktir 3 milljónir dánartilfella á ári 5-20 greinast á Íslandi á ári Úðasmit frá sjúklingi með virka sýkingu Sýking er ekki það sama og sjúkdómur Flestir sem sýkjast veikjast ekki
Berklar
Meingerð
Mycobacteriur í alveoli eru gleyptar af macrophögum
Mycobacteriur í phagosomum hindra samruna lysosoma við phagosome
Viðvarandi virkjum macrophaga vegna erfiðleika við útrýmingu
Leiðir til granuloma myndunar
Macrophagar renna saman í giant cells fyrir tilstilli cytokina (IFN-gamma)
Dauði og niðurbrot macrophaga –> caseous necrosis
Berklar
Vefjabreytingar
Granulomatous bólgubreytingar
Caseating/noncaseating granuloma
Risafrumur
Sýrufastir stafir í sérlitun
Primary tuberculosis
Fyrsta sýking með berklabakteríunni
Um 5% nýsýktra fá marktækan sjúkdóm
Bakterían sest undir pleura ofarlega í lobus inferior eða neðarlega í lobus superior
Gohn focus: 1-1,5 cm granulomatous bólgusvæði
Gohn complex: bakterían berst til eitla
Á fyrstu vikum dreifist bakterían einnig út um líkamann
Frumubundið ónæmi heldur sýkingu yfirleitt í skefjum
Gohn complex grær með fibrotískum breytingum –> kalkanir
Secondary tuberculosis
Endursýking
Oftast endurvakning á fyrri sýkingu
<5% með primary berkla fá secondary
Bólgusvæði myndast venjulega í apex lungna
2cm granulomatous svæði með mismikilli caseation og fibrosu í kring
Afleiðingar primary og secondary berkla
Progressive pulmonary tuberculosis
Systemic miliary tuberculosis
Isolated-organ tuberculosis
Progressive pulmonary tuberculosis
Bólgusvæði stækkar og opnast inn í berkju
- -caseous material í berkjur –> sputum með berklabakteríum
- -myndast holrými með caseous jaðri og fibrosu í kring
Bólgubreytingar í pleura
- -effusion
- -tuberculosis empyema
- -obliterative fibrous pleuritis
Berklalungnabólga
- -bakteríur fara í sogæðar, inn í blóð og svo til lungna
- -microscopískar þéttingar dreifðar um lungun
Systemic miliary tuberculosis
Bakteríur dreifast um líkamann með slagæðakerfi
Mest áberandi í lifur, beimerg, milta, nýrnahettum, heilahimnum, nýrum, eggjaleiðurum, epididymis
Isolated-organ tuberculosis
Hvaða líffæri sem er
Sýking blóðleiðina
Algengast í heilahimnum, nýrum, nýrnahettum, beinum og eggjaleiðurum
Nontuberculosis mycobacterial lungnasýkingar
Krónískar, staðbundnar breytingar í lungum
Holrýmismyndanir í efri lobes
Oft krónískur lungnasjúkdómur samfara COPD
Í ónæmisbældum getur M. avium sýking líkst system berklum
–myndast ekki granuloma vegna minna frumubundis ónæmis
Sveppalungnabólgur
almennt
Staðbundnar lungnasýkingar í heilbrigðum
Útbreiddar sýkingar í ónæmisbældum
Bráð, krónísk eða útbreidd miliary sýking
Sveppir í sveppalungnabólgum
Histoplasma capsulatum Coccidoides immitis --spherulur fylltar endosporum Blastomyces dermatitidis Sveppirnir finnast flestir í Ameríkunum
Sveppalungnabólgur
meingerð
Í byrjun: hnútar af macrophögum með sveppum
Síðan myndast granuloma með risafrumum
Leiðir til central necrosa, fíbrósa og kalkana
Þarf sérlitanir til að greina milli berkla og sveppa
Stundum myndast krónísk holrými í efri lobes
–líkist secondary berklum
Sýking getur breiðst út í ungabörnum og ónæmisbældum
–ekki granuloma
–lifur, milta, eitlar, MALT, beinmergur, heilahimnur
Lungnabólgur í ónæmisbældum
Cytomegaloveirulungnabólga
Pneumocystis pneumonia
Candidiasis --tengt system sýkingu Cryptococcosis --granulomatous bólga Mucormycosis --suppurative/granulomatous bólga --staðbundið eða dreift Invasive apsergillosis --necrotiserandi Aspergilloma --colonisering á holrými sem kom vegna annarra orsaka
Cytomegaloveirulungnabólga
Sérstaklega í AIDS- og transplantsjúklingum
Primer sýking eða endurvirkjun á latent sýkingu
Alvarlegur pneumonitis (í interstitium)
–krónísk interstitial bólga
–svæði með necrosum
–getur leitt til ARDS
–CMV í macrophögum, epithelial- og endothelial frumum
Stækkaðar frumur með inclusionum + halo
Pneumocystis pneumonia
P. jiroveci Latent sýking hjá flestum Flestir eru útsettir á fyrstu æviárum Endurvirkjast í ónæmisbældum Sýking takmarkast við lungu
Intraalveolar bleikt, foamy exudat
Þykknun á septa, bjúgur og væg krónísk interstitial bólga
Sérlitun sýnir sveppi
