Garnasjúkdómar 4 Flashcards
Krabbamein í ristli og endaþarmi
Tengsl milli adenoma og carcinoma
1) Tíðnidreifing er svipuð
2) Meðalaldur þeirra sem greinast með adenoma er uþb 10 árum yngri en þeirra sem greinast með carcinoma
3) Adenocarcinoma sjást í adenomatous polypum
4) Áhættan er í réttu hlutfalli við stærð og fjölda (fleiri og stærri adenoma –> meiri líkur á carcinoma)
5) Genabreytingar eru þær sömu eða svipaðar
6) Staðsetning í ristli og endaþarmi
7) Ef adenoma eru fjarlægð minnkar tíðni carcinoma
Ristil- og endaþarmskrabbamein
faraldsfræði
Algengast 60-70 ára Meðalaldur við greiningu á Íslandi Fáir greinast ungir Nokkuð algengara í körlum Með algengustu krabbameinum á Vesturlöndum
Ristil- og endaþarmskrabbamein
Orsakir
Umhverfisáhrif --virðast skipta mestu máli --hátt hlutfall kjötmetis í fæðu (unnar kjötvörur, rautt kjöt) --lágt hlutfall trefja í fæðu --aukinn útskilnaður gallsalta í hægðum Bacteroides Lactobacillus Erfðafræðilegir þættir --FAP --HNPCC
2 genabreytingaleiðir í ristilkrabbameini
APC/beta-catenin pathway MSI pathway (DNA mismatch repair gene)
APC/beta-catenin pathway
Algengari leiðin
Tap á APC geni (æxlisbæligen)
APC hvetur venjulega niðurbrot beta-catenin
Beta-catenin safnast upp, berst inn í kjarna og hvetur frumuskiptingu
K-ras oncogene stökkbreytingar hvetja frumuskiptingu enn frekar
Viðbótarstökkbreytingar í fleiri genum (SMAD, DCC ofl)
MSI pathway
Microsatellite instability pathway
Missir á DNA mismatch repair genum
Stökkbreytingar safnast upp í microsatellite endurtekningum
Microsatellite instability
HNPCC fer þessa leið
Almennt eru horfur sjúklings betri með þessari leið
Áhættuþættir í ristilkrabbameini
Aldur Að hafa áður greinst með ristilkrabbamein Að hafa áður greinst með adenoma FAP og HNPCC Colitis ulcerosa og Crohn's Há tíðni hjá ættingjum Matarvenjur
Staðsetning ristilkrabbameins
50% á rectum og rectosigmoid svæði
25% í botnristli og ascending ristli
Með hækkandi aldri aukast æxli hægra megin
Útlit ristilkrabbameins
Polypoid Sármyndandi Infiltrerandi dreift Annulert (vex allan hringinn, getur þrengt að lumeni) Oft blandað útlit
Hægra megin er polypoid útlit hlutfallslega algengara
Vinstra megin er annulert útlit hlutfallslega algengara
Vefjagerðir ristilkrabbameins
> 90% eru adenocarcinoma
–10-15% þeirra eru mucinous adenocarcinoma (seyta miklu slími)
–2-3% þeirra eru signet ring adenocarcinoma
Squamous cell carcinoma
Undifferentiated carcinoma
Carcinoid-neuroendocrine æxli
Small cell carcinoma
Meinafræðilegir þættir sem þarf að meta í hverju æxli
Æxlisgerð Æxlisgráða Æðaíferð Vöxt í ristilvegg eða út fyrir hann Skurðbrúnir (ýtandi eða infiltrerandi) Eitlameinvörp TNM stigun (skiptir mestu máli varðandi horfur) ofl
Dreifing æxla í ristli og endaþarmi
Með sogæðakerfi --fyrst til eitla --svo til lifrar, lungna, heila og beina Stundum sést blóðæðaíferð (Perineural æxlisdreifing)
Duke’s flokkun
A: ekki í gegnum ristilvegginn
B: vaxið í gegnum vegginn og oft út í pericolon
C: Eitlameinvörp
D: Fjarmeinvörp
Astler-Coller flokkun
A: bundið við slímhúð
B1: vaxið í submucosu eða muscularis en ekki gegnum vegginn
B2: vaxið í gegnum vegginn í serosu, oft úr í pericolon fituvef, ekki farið í eitla
C1: Sama og B1 + eitlameinvörp
C2: Sama og B2 + eitlameinvörp
D: fjarmeinvörp
Þættir sem hafa áhrif á horfur
Aldur (verst að greinast ungur og gamall) Kyn Staðsetning (heldur verri horfur hægra megin) Fjöldi æxla á sama tíma Stigun (aðalatriði) Stærð Obstruction Perforation Smásætt útlit Æxliskantar (ífarandi vs ísmjúgandi) Eosinophila íferð Æðaíferð og perineural íferð Eitlameinvörp Ploidy (DNA innihald) ofl
