KG/14/d Flashcards
Beschrijf de totstandkoming van de beslissing het nieuwe Amsterdamse Beursgebouw door HP Berlage te laten uitvoeren
De radicaal-liberaal Treub was wethouder Publieke Werken koos voor de verbeelding van de opbloeiende sociaal-democratie door elementen uit It stadstaatjes late middeleeuwen. De politieke wisseling van de wacht zorgde ervoor dat dit ideaalbeeld werd vervangen door de Hollandse renaissance van Hendrick de Keyser (16-17e eeuw).
Architecten die zich van een ideologische retoriek bedienen zijn kwetsbaar.
p327
Waardoor kreeg PJH Cuypers geen overheidsopdrachten meer?
De neogotische uitvoering van het Rijksmuseum en het Centraal Station werden fel in de publieke opinie besproken, want men vroeg zich af of deze stijl wel het karakter van het Ned volk, geschiedenis en cultuur weergaf. Men zag de persoonlijke, historisch en ideologisch beladen middeleeuwse motieven als te kathliek, want daterend van voor de reformatie.
Vakgenoten veroordeelden de staatsbevoordeling van een stijl en dus de overheidsbemoeienis met de artistieke vrijheid van de architect.
De neogotiek verdween niet meteen van het toneel want Cuypers was ook adviseur bij door rijk gefinancierde nieuwbouwprojecten.
p326-327
Beschrijf het eclecticisme dat in de jaren 40 van de 19e eeuw ontstond.
Cesar Daly geloofde in de vooruitgang van de kunst maar langs pragmatische uitgangspunten. Geschienis moet gezien worden als een Fundgrube (formele oplossingen en stilistische motieven), niet als ideeel ijkpunt. De originaliteit van de architect in de verwerking van de vrijelijk gekozen motieven leveren een eigentijds beeld en daarmee de langverwachte ‘nieuwe kunst’.
Welke bijdrage heeft architectengezelschap Van Gendt aan de het stadsbeeld?
- Concertgebouw, tramremise
- kantoren (want scheiding productie en administratie; loopafstand in stadscentra belangrijk); stijl en representativiteit verbonden met imago firma (Ver Koffiehandel - Holl renaissance; verzekeringskantoor - art nouveaustijl
- gebruik modernste middelen
- kundige constructie
- voorloper Philip Johnson
Welke gevolgen hadden brand voor stadsvernieuwing?
- aanpassingen stedelijk weefsel: verstening van steden, nieuwe opzet stedenbouwkundige structuur, straatbeeld, silhouet
- gewijzigde bouwverordeningen
- dus gevolgen voor architectuur
p329
Na de grote brand in Chicago 1871 moest de stad herbouwd worden. Het is een belangrijk keerpunt geworden in het stedelijk bouwen. Waarom?
- IJzerskeletbouw, ingepakt met baksteen maakte de brandwerendheid van ijzer groot genoeg om hoog te kunnen bouwen
- liftkooibeveiliging ondersteunde die ontwikkeling
- grondprijzen stegen snel, dus behoefte aan veel m2’s
- bestaande normen voor architectonische compositie (vrijstaand, monumentaal, geordende, gesloten rij) niet bruikbaar
- IJzerskelet dwingend stramien
- maat (hoger, groter) enige manier om zich te onderscheiden
p330
Hoe zien modernisten de utilitaire architectuur van bijv. WL Jenney?
als warre utilitaire architectuur omdat de gebouwen in programmatische en esthetische zin het logische resultaat zijn van een budget, functie en constructie
p331
Louis Sullivan is de pionier die hoogbouw wist te verzoenen met architectuur als kunst. Hoe deed hij dat?
Hij accepteerde een hoog object ‘as is’. Hij paste daarop de klassieke canon toe met vaste maatverhoudingen en driedeling plint/gevel/lijst. Dat stramien werd ‘getatoueerd’ met profielen, reliefs en vlakornamenten van baksteen en terracotta.
Dus: form follows function; acceptatie van de nieuwe omstandigheden, rol zoeken voor architect.
Skyscraper kreeg icoonwaarde.
p331-332
Wat is het risico van Sullivan’s benadering volgens vakgenoten?
Zolang de architect voldoende greep heeft op het ontwerpproces om de constructie via het ornament tot kunst te verheffen
en
zolang de opdrachtgevers het ornament als middel blijven zien om het gebouw tot sprekende architectuur te maken,
werkt het.
p332
Wat vond PJH Cuypers (1904) van L Sullivan’s strategie om constructie-ontwerp en gevelontwerp van elkaar te scheiden?
Cuypers was bezorgd dat de architect (‘artistieke gedeelte’) ondergeschikt zou worden aan de ingenieur (constructie). Het ornament zou zijn primaat verliezen en hoorde, met de constructie, door dezelfde hand ontworpen te worden.
p332
Beschrijf de benadering van de Modernisten/Nieuwe Zakelijken/Nieuwe Bouwers
- rationalisatie en industrialisatie van het bouwproces is onvermijdelijk
- Form follows function, maar radicaler dan Sullivan (ornament drager vd stijl): ornament is niet drager van de kunstwaarde van de architectuur
- artistieke waarde zit in
- functionele organisatie van het programma
- rationele constructie obv industriele producten
- efficient bouwproces
- resultaten wetenschap en techniek inlijven in architectonisch ontwerp en stedenbouwk plan, daardoor verwerven deze een hogere status en oefent architect invloed uit op samenleving ===> esthetisch organisator van proces van maatsch verandering
p333
Geef voorbeelden van de modernistische opvatting ‘ruimte als continuum’
- Openluchtschool (Duiker, Amsterdam, 1929-30): glas scheidt lesprogramma van buiten
- Schroederhuis (Rietveld, 1924): woonhuis van vrij zwevende vlakken die ruimte geleden zonder die in te sluiten. Primaire kleuren (dematerialisatie) en schuifwanden (verdere geleding)
- Raumplan (Loos): open bebouwing ipv gesloten bouwblokken en symmetrisch straatprofiel met gesloten wanden
Was het Nieuwe Bouwen succesvol? Waarom (niet)?
- jaren 20-30: nauwelijk producten zichtbaar
- effectieve propaganda tijdschriften incl steun architectuurhistorici (ietwat prematuur): klein aantal steden (vnl olv socialistische/sociaal-democratisch geleid) bouwden modernistisch
- Berlijn (Taut, woonwijken)
- Frankfurt (May, woonwijken)
- Amsterdam (Van Eesteren, Algemeen Uitbreidingsplan 1943): modernistische hoofdthema’s - functionele stad met goede afwikkeling verkeer; scheiding wonen/werken/recreatie; open bebouwing wijken. Vertraagd tot na WO II
- New York, Seagram Building (Mies vd Rohe, pas in 1958 gebouwd): prototype modernistische wolkenkrabber.
p335
