CG/11/b Flashcards
Wat is het verschil tussen stichtelijke en theologische literatuur? Welke was populairder in de 17e S?
Stichtelijke lit overschreed de grenzen tussen de confessies.
p390
Hoe verschilde vroomheid in het confessionele tijdperk van die in de middeleeuwen?
Middeleeuwen: vroomheid weggelegd voor geestelijke elite
Confess tijdperk: voor iedereen elementaire kennis van de leer EN een levend persoonlijk geloof = vroomheid
Legden alle kerken aan hun gelovigen op
p390
Welke auteur schreef stichtelijke literatuur die in alle confessies gelezen werd?
Thomas a Kempis: Imitatio Christi, laatmiddeleeuws
p390
Welke auteurs hadden grote invloed op de vroomheid en waar riepen zij toe op?
Lewis Bayly (1606, calv) Practice of Piety Johann Arndt (1605, luth) Vier Buecher vom wahren Christentum Francois de Sales (1609, kath) Introduction a la vie devote
Zij riepen op tot boete, zelfonderzoek en een leven vanuit geloof, doen van werken van liefde
De Sales: geestelijke begeleiding van iedere gelovige bij vroomheidsontwikkeling.. Eenvoudige systematische devotie.
p390
Het Gouden Kleinood door Emanuel Sonthom (1582) was wijd en zijd bekend. Waarom?
Het werd onafhankelijk van dogma of confessie geschreven en gelezen.
Groot succes in prot Eng, ontdaan van al te kath stellingen door anglicanen, in Londen opnieuw gepubliceerd.
In Duits vertaald en gepubliceerd; bewerkt door luth theoloog.
Boekje is wezenlijk onveranderd gebleven ondanks alle bewerkingen
Gekenmerkt door jezuitische, laatmiddeleeuwse tradities monastieke vroomheid; methodische meditaties over oordeel na de dood die lezer tot eenmalig en def beslissing over zijn leven wil brengen.
Het jansenisme verscheurde bijna de hele kath kerk in de 17e S. Waar ging het om?
Het ging om een interpretatie van Augustinus maar de theol kant was niet zo heel belangrijk. Het ging wel om de pastorale praktijk: de seculiere clerus vond dat een gelovig pas absolutie mocht krijgen als deze blijk gaf van werkelijk berouw; dus een strikte levenswandel.
p391
Ook in de protestantse kerk waren er ijveraars voor een strikte en universele gedrags- en vroomheidsstandaard. Geef voorbeelden uit Angl en calv kerk
Angl: arminianen wilden geestelijkheid strikt disciplineren, maar volksgebruiken intact laten. intrekking wetten.
Calv: christelijke ethiek - mag een christen dansen of theater bezoeken? coccejanen en voetianen
p393
In de kath kerk speelden de jezuiten een rol in het verdelen van de sacramentale eenheid binnen het katholicisme. Hoe?
Ipv collectieve disciplinering de afzonderlijke gelovigen in hun geloof te sterken. Daardoor ontstond een een leken-elite en dat was het einde van de popularisering van de geloofspraktijk.
De jezuiten overbrugden de kloof tussen leken en geestelijken maar tegelijkertijd een nieuwe tegenstelling tussen minderheid van leken die spirituele oefening doet en een meerderheid die dat niet doet.
—> ontstaan kleine groepjes devoten
p393
Naast de gevestigde prot kerken was een stroming ontstaan die grote nadruk legde op spirituele vroomheid. Ze verafschuwden de geloofsverdeeldheid van alle gevestigde kerken en beschouwden hen daarom als verwerpelijk.
Hoe onderscheidden zij zich en waarop waren hun opvattingen gebaseerd?
Op middeleeuwse mystiek.
Ze wilden hun geestelijk leven zonder bemiddeling van kerk of leer leiden. Schrijver Arndt was geinspireerd door separatist Weigel.
Voorts mochten ze zich in kleine groepen (conventikels) aaneen sluiten.
Ontwikkelden razendsnel eigen rituelen, bijv zondagsheiliging (ook in Eng en Nl overgenomen) en taalgebruik en kleding.
p393-394
In welke kerken zagen hervormers in dat alleen de overheden sterk genoeg waren om verbeteringen door te voeren?
De deels traditionele kerken, Anglicana en RK.
p394
Leidde het verzet tegen overheidsbemoeienis ergens tot fundamentele twijfel aan het verband tussen overheid en staat?
Nee nergens
Wat bleek de meest effectieve manier van verzet tegen absolutistische overheidsbemoeienis te zijn? Voorbeelden?
stilzwijgend de hoop op positieve overheidspolitiek opgeven en religieuze vormen ontwikkelen die onafhankelijk zijn van overheidsingrijpen.
Jansenisme: pessimistische visie op maatsch leven en mens (Pensees van Pascal). Wetten nuttig, nooit rechtvaardig. Afzien van publiek handelen, zich beperken tot strikte persoonlijke moraal en gehoorzamen aan aardse machten, wetende dat van gehoorzaamheid misbruik wordt gemaakt.
Lodewijk XIV noemde hen terecht republikeinen. Zij trachtten publ opinie te mobiliseren en beroep op persoonlijk geweten te doen van dat publiek. Jansenisme raakte onder steeds grotere lagen bevolking bekend en werd uiteindelijk een partij.
Het vervreemdde grote groepen Fransen van de kerkelijke en staatkundige orde en ondergroef hun loyaliteit daaraan.
p395
De Duitse overheden voerden een absolutistische godsdienstpolitiek. Hoe stelden hervormers zich te weer?
Philipp Jakob Spener’s Pia Desideria (1685) pleitte voor afwezigheid van overheid via een traditioneel hervormingsgeschrift.
- kleine groepjes ware vromen die elkaar bemoedigden
- binnen kerk blijven
- tijdens kerkdienst persoonlijke beleving belangrijker dan de leer
= Luthers pietisme
gevolgen verschilden per regio:
- Brandenburg-Pruisen: overheid gebruikte pietisme om lutherse orthodoxie te doorbreken
- Wuerttemberg: standen gebruikten hun rol in de staatskerk via pietisme om strijd tegen de landheer te voeren.
p397
Waarom hadden protestanten aanvankelijk de overhand in de intellectuele strijd?
Zij maakten gebruik van nieuwe wetenschappelijke technieken die het humanisme had ontwikkeld: bijbelexegese en kerkgeschiedenis.
p397
Waarom hadden katholieken het moeilijk om zich intellectueel te weer te stellen tegen de protestanten?
Ze wisten aanvankelijk niet wat zij precies wilden verdedigen (opgelost door Conc van Trente) en waar de zwakke punten van de nieuwe kerken lagen (de prot belijdenissen 3e kw 16e S en ervaring met interconfessionele polemiek losten dat op)
p397
