CG/9/e

Question 0

Speelde godsdienst ook een rol in de Opstand?

Answer 0

Ja. In het Zuiden kath, invloed contrareformatie groot. In Noorden calvinisme/geref kerk de bevoorrechte publieke kerk (niet staatskerk).
Grote kath minderheid en andere minderheden werden oogluikend getolereerd.

p328

Question 1

Waarom kan de Nederlandse Opstand als conservatief geinterpreteerd worden?

Answer 1

• Het ging om behoud van de afzonderlijke vrijheden, rechten en privileges die nog uit de middeleeuwen stamden en telkens opnieuw werden bezworden
• ging niet om ‘moderne’ soevereiniteit (Bodin)
• ging niet om volkssoevereiniteit (laat 18e eeuws)
• Juist vorst was modern in zijn streven naar centralisatie staatsbestuur en uniformering recht en (dus) groeiende bureaucratie

p328

Question 2

Hoe noemde Colenbrander het streven van de patriotten en hen zelf?

Answer 2

Een marionettentheater, want het buitenland, vnl Fr, trok aan de touwtjes. Hij was van mening dat de regie geheel in handen was van gezanten van Frankrijk, Pruisen en Engeland.
Republiek was nl intl ec voorsprong kwijtgeraakt, welvaart bleef op peil tot eind 18e S. Icm Vierde Eng Oorlog (grootste econ en comm concurrent) werd Rep speelbal van grote mogendheden in buitenl en binnenl verhoudingen.

p329-330

Question 3

Hoe noemde Pieter Geyl de tijd van de patriotten en Bataven?

Answer 3

Puur Nederlands van karakter; de beroeringen en de revolutie waren door Nederlanders uitgevoerd met bedaardheid en bezadigdheid.

p329

Question 4

Hoe zagen Palmer en De Wit de Nederlandse revolutie?

Answer 4

Palmer wees op de heftige strijd tussen aristocratie en democratie die verwantschap vertoonde met beroeringen elders (Atlantische these).
De Wit noemde 1798-1801 het hoogtepunt van de strijd van democratie tegen aristocratie (lees: standenstaat van ancien regime).

p329-330

Question 5

Welke karakteristiek zag Schama in de Nederlandse Opstand?

Answer 5

Something of an autonomous nature (itt Colenbrander)

p330

Question 6

Wat is the constitutional argument van IL Leeb?

Answer 6

The ubiquitous question of sovereignty - men kon in de Republiek niet terugvallen op een duidelijke en door allen aanvaarde grondwet. Soevereiniteits-/machtsvraagstuk werd vanuit verschillende hoeken/belangen beargumenteerd met

• historische argumenten
• natuurrecht
• inzichten van de philosophes

in de patriottenstrijd was de kwestie van het ‘constitutional argument’ van overwegend belang. Daarna nam betekenis van nieuwe staatkundige en staatsrechtelijke theorieen snel toe.

p330

Question 7

Bestond de Nederlandse Opstand uit 1 of 2 revoluties?

Answer 7

• Palmer, De Wit, Schama: revolutie en continuiteit in de gebeurtenissen
• Leeb: revoluties - the aborted Patriot Revolution (1787) and the more successful Batavian Revolution (1795)

p330

Question 8

Vanuit welke invalshoeken is verder onderzoek gedaan naar het revolutionair karakter van de Nederlandse Opstand?

Answer 8

• Politieke cultuur (sociaal-politieke- en cultuurgeschiedenis
• sterk verbrede studie van Ned Verlichting
• mobilisatie publieke opinie via politieke tijdschriften, pamfletten, spotprenten en genootschappen & sociabiliteit
• patriots republicanisme
• patriotse periodieken
• Platteland en steden buiten Holland (crisis Hollands leiderschap binnen gewesten) —> gebeurtenissen en hervormingsgezinde voorstellen hebben ook zekere ‘nationale’ trekken.
• studies over ballingen en hun uitingen (rol revoluties in Oostenrijkse Nederlanden en Frankrijk)

p332

Question 9

Uit welke bronnen putte Joan Derk van der Capellen voor zijn ideeen voor politieke, maatschappelijke en economische hervormingen?

Answer 9

vdC stelde dat niemand van nature iets over de andere te zeggen had, de stadhouder was persoonlijk verantwoordelijk (immers legerleiding; nepotisme, willekeur en machtsmisbruik).
Riep op tot hervormingen en burgerbewapening.
Putte uit
- Lock (Price en Priestley) - angelsaksische wortels
- Vaderlandse historie (Jan Wagenaar): machtsmisbruik Oranje’s
- Montesquieu: scheiding der machten (men vond overigens Rousseau te radicaal)

p332-333

Question 10

Gebruikten Stadhoudersgezinden andere bronnen dan Van de Capellen?

Answer 10

Nee, ook zij (m.n. Adriaan Kluit en Elie Luzac) putten uit natuurrecht en de philosophes.

p333

Question 11

Na de dood van Vd Capellen escaleerde de hervormingsonrust. Welke groeperingen stonden tegenover elkaar?

Answer 11

De patriotten waren een bont gezelschap (politieke, sociale, economsiche, religieuze, intellectuele en regionale verschillen. Olichargisering van het stadhouderschap had een oppositie binnen de regenten tot gevolg, zij waren buiten bewind geraakt. Verbonden zich met burgers, intellectuelen, voorvechters godsdienstvrijheid en verarmde adel.

Eens over volksregering bij representatie, oneens over hoever dit ging.
Moderaten: herstel oude rechten, afschaffing stadhouderlijke voorrechten, ook nieuwbouw staatsbestel
Radicalen wilden meer: principieler republicanisme (Leids ontwerp, 1785)

p333

Question 12

Beschrijf de machtswisselingen tussen 1787 (Goejanverwellesluis) en 1795

Answer 12

1787: Frederik Willem II van Pruisen valt binnen, einde patriottenbeweging. Statenvergaderingen herroepen besluiten tegen stadhouderlijk gezag en zweren constitutionele eed op staatsregeling. Curatele Pruisen en Engeland; garanderen staatsinstellingen.
1787-1795: Willem V, geen hervormingen.
1793: Fr verklaart oorlog aan Eng en Rep
1794: Fransen en Daendels (Bataafs legioen) vallen Nl binnen. Ballingen volgen
1795: Stadhouder wijkt uit naar Eng

p335

Question 13

Welke staatkundige veranderingen vonden plaats tussen 1795-1806 (de fluwelen revolutie) in de Bataafse Republiek? Mogen deze hervormingen revolutionair genoemd worden?

Answer 13

1) afschaffing standenvertegenwoordiging en stadhouderschap
2) Drenthe en Staats-Brabant kregen zitting in Staten Generaal
3) St Gen worden omgevormd tot Nationale Vergadering (1796) —> eind particularistisch staatsbestel, centralisatie bestuur
4) scheiding kerk en staat; einde bevoorrechte positie geref kerk
5) gelijkberechtiging joodse natie (NB grote verdeeldheid onder patriotten zelf, dus tactische terughoudendheid tav godsdienstvrijheid)
7) Nat Verg verkozen via getrapt systeem van alg mannenkiesrecht
8) kiesrecht indien eed gezworen op volkssoevereiniteit

Dus hervormingen zijn revolutionair te noemen (dat ze deels herroepen werden, doet niet terzake in deze vaststelling)

p335

Question 14

De spanningen tussen federalisten en unitarissen in de Bataafse Republiek leidden tot een staatsgreep in 1798, waardoor de Staatsregeling (unitaristische grondwet) in werking trad. Welke gevolgen had dit onder meer?

Answer 14

• nieuwe departementale indeling (ongelijk aan provincies)
• opheffing gilden

p335

Question 15

De constitutie van 1801 (onder Franse druk) was gematigder. Welke punten?

Answer 15

• decentralisatie keerde deels terug
• oude provinciegrenzen terug
• benoembaarheid staatsambten voor alle partijen open (zelfs regenten die in 1795 terzijde waren gezet)

Stond in tegen van verzoening van oude tegenstellingen.

p335

Question 16

Rutger Jan Schimmelpenninck was maar kort Raadspensionaris. Hij heeft belangrijke hervormingen tot stand gebracht. Op welke gebieden, hoe kon dat en hoe eindigde zijn bewind?

Answer 16

1. Belastingen, Onderwijs en Posterijen
2. Hij had zeer grote bevoegdheden
3. Lodewijk Napoleon werd tot koning van Nl benoemd (Nl werkte niet mee aan Continentaal Stelsel). Koninkrijk Holland (1806-1810)

p335-336

Question 17

De vier revoluties liggen in elkaars verlengde. Hoe grijpen ze in elkaar?

Answer 17

• Fransman Concordet wees landgenoten op voorbeeld van de Amerikanen (respecteren rechten van de mens, goede wetten, vrede, welvaart, verdraagzaamheid)
• Franse Jacobijnen hadden respect voor Benjamin Franklin
• Ned hervormers hielden direct contact met John Adams
• Bataafse Rep: invloed Fr Rev groot
• Franse publieke opinie tegen Pruisische interventie in Rep, sympathie voor patriotten (pamfletten tegen stadhouder in Fr)
• Amerikanen geinspireerd door Commenwealthmen uit Eng Rev

p337-338

Question 18

Wat is een conservatieve revolutie en welke drie zijn dat?

Answer 18

Verandering met beroep op traditie (niet exclusief, overigens)
Am, Eng en gematigde fase Ned Rev

Question 19

Waarom mag de Fr Rev als degene die aan Griewank’s definitie voldoet?

Answer 19

De revolutionairen streefden bewust naar ideologische vernieuwing

p338

Question 20

Hoe hebben de ervaringen en de verwerkingen van de revoluties op elkaar ingewerkt?

Answer 20

• Eng ontwikkelden als eerste een moderne politieke theorie die afweek van republicanisme van Aristoteles (16/17e S)
• Amerikanen borduurden hierop voort + Locke’s rechten van het individu combineren met natuurrecht van philosophes
• Fransen herkenden eigen idealen in Am Rev door dat laatste (na 1789)
• In 2e fase van Ned Rev doorwerking van voorafgaande revoluties doorslaggevend: geslaagde voorbeelden; geschriften Locke, Price, Priestley, Montesquieu, Rousseau. Enorme breuk met het verleden door staatk, maatsch veranderingen en structuur rep zelf.

p338

Question 21

Waarom mogen alle vier revoluties zo heten en zijn het geen revoltes?

Answer 21

De ‘nationale’ verbondenheid en gezamenlijke strijd tegen despotisme was zeer ongebruikelijk in ancien regime. De elite (rijke kooplieden, landadel, notables) hebben hun posities geconsolideerd.

p338

Question 22

Na 1789 ontstonden binnen en buiten Europa vele revoluties, revoltes en opstanden, vaak tevergeefs, soms succesvol. Wat was het belangrijkste gevolg?

Answer 22

De geest was uit de fles: strijd tegen de standenstaat van het ancien regime maar ook ontwaakte overal het nationale bewustzijn. De toekomst was nu aan nationalisme en de nationale staat.

p339

Question 23

Wat is ‘breukbesef’?

Answer 23

Het verlangen van de contemporaine betrokkenen om met het verleden af te rekenen. Alleen de Fr Rev had breukbesef. De Bataafse Republiek had ook breukbesef, de eerste fase van de Opstand niet.
Auteurs gebruiken om die reden de hoofdletter R alleen voor de Franse Revolutie, niet voor de andere.

p108-109 syll

Question 24

Beschrijf welke overeenkomstige rol het thema staat en kerk in revoluties speelde

Answer 24

• Eng rev: puriteinen ageren fel tegen Angl staatskerk
• Fr Rev: Nat Verg onteigende kerkelijk bezit en stelde staatskerk in
• Bataafse Rep: scheiding staat en kerk; gelijkberechtiging reli minderheden
• Am rev: reli kwesties speelden geen noemenswaardige rol

p110 syll

Question 25

Welke rol speelden landhervormingen en onteigening van bezit in de revoluties?

Answer 25

• Eng en Fr rev’s: in radicale fase onteigening
• Am: bescherming individueel eigendom beschermd (oiv Locke)
• Ned rev: lijkt geen rol te hebben gespeeld.

p110 syll

Question 26

Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen de inspiratiebronnen voor Vd Capellen en Vonck?

Answer 26

Beide: beroep op oude historische vrijheden en denkbeelden van de philosophes
vdC: ook angelsaksische inspiratiebronnen (Price, Priestley)

p112 syll

Question 27

Was Vd Capelle van harte overtuigd van het gelijkheidsideaal?

Answer 27

Niet helemaal. Hij propageerde enerzijds een van nature bestaand gelijkheidsideaal, losstaand van allerlei juridische, materiele of historische beperkingen en factoren - hier lijkt dus ggen ruimte voor een op standen gebaseerde ordening van de samenleving.
Hij heeft zich ook wel anders uitgelaten. Het samengaan van oud en nieuw op het terrein van politieke argumentatie was schering en inslag bij politieke leiders in deze periode, zowel bij behoudenden als bij opposanten.

p112 syll