Hoorcollege 15: Kliniek PDS IBD CRC Flashcards
Wat zijn synoniemen voor prikkelbaredarmsyndroom (PDS)?
Spastische darm, spastisch colon , irritable bowel syndrome (IBS)
Wat is PDS?
Dit is een functionele darmaandoening, er zijn geen structurele afwijkingen en de klachten worden veroorzaakt door een overgevoelige darmwand of verstoorde bewegingen van de darm. Dit komt bij 5-20% van de bevolking (Westers) voor, en komt vooral bij jonge vrouwen voor.
Wat is de oorzaak van PDS?
De pathofysiologie is niet bekend. Factoren die mogelijk een rol spelen:
• Abnormale verwerking van prikkels in het maagdarmkanaal en mogelijk ook in de hersenen -> eerder pijn/prikkels in de darmen waarnemen
• Vaak uitgelokt door een darminfectie (voedselvergiftiging)
• Darmperistaltiek is onregelmatig en wisselend waardoor verstopping of juist diarree kan ontstaan.
• Verkeerde voeding (vezelarm, soms juist te vezelrijk, eenzijdig) kan de klachten van PDS verergeren.
• Stress (emoties, spanningen, nervositeit, etc.) kan leiden tot verergering van de klachten.
Wat zijn de klachten van PDS?
Buikpijn i.c.m. defecatieproblemen. Dit is een wisselend chronisch beloop. Daarnaast kunnen er buikpijn of buikkrampen overdag zijn dat erger wordt na een maaltijd en beter na defecatie/winden laten. Diarree is soms met urgency en/of obstipatie, opgeblazen gevoel, boeren, winderigheid, rommelingen. Bijkomens is er sprake van moeheid, maagklachten, brandend maagzuur, hoofdpijn, pijn in de rug/zij en pijn bij het vrijen.
Wat zijn klachten die niet op PDS wijzen? (of hoe kan je PDS onderscheiden van IBD/kanker)
Bloed bij de ontlasting, ernstige diarree, onverklaarbaar gewichtsverlies, koorts, veranderd defecatiepatroon, ontstaan latere leeftijd (50+). Deze kenmerken wijzen op IBD of coloncarcinoom.
Wat zijn de drie fasen van diagnose van PDS?
Fase 1. De patiënt heeft last van steeds terugkerende pijn (of onaangenaam gevoel) in de buik, met tenminste twee van de onderstaande kenmerken:
a. De pijn wordt minder na de stoelgang
b. Het begin van de (pijn)klachten hangt samen met een verandering in de frequentie van de ontlasting.
c. Het begin van de (pijn)klachten hangt samen met een verandering in de vorm van de ontlasting.
Fase 2. Om de diagnose ‘PDS’ te kunnen stellen moeten de klachten tenminste 6 maanden geleden begonnen zijn. Als de patiënt gedurende drie van die zes maanden voldoet aan de criteria, kan de diagnose ‘PDS’ gesteld worden.
Fase 3. Als de klachten ook kunnen wijzen op een andere aandoening, dan moet die eerst uitgesloten worden, eventueel door verwijzing gastroenteroloog
Wat is de behandeling van PDS?
• Leefstijl adviezen: bewegen, niet roken
• Voedingsadviezen: gevarieerd, vocht, vezels, ev. probiotica (melkzuurbacteriën)
• Medicijnen
o Verstopping: bulkvormers (oplosbare vezels) met vocht
o Diarree: bulkvormers of loperamide
o Buikpijn: paracetamol, incidenteel mebeverine (DuspatalR)
o Bij hevige klachten: lage dosis SSRI (antidepressivum)
• Psychologische behandeling
o Cognitieve gedragstherapie
o Hypnotherapie
• Bekkenbodemtherapie
Waar staat FODMAP voor?
Fermenteerbare Oligosachariden (fructanen en galactanen), Disachariden (lactose), Monosacchariden (fructose) And Polyolen (suikeralcoholen).
Wat is het principe van het FODMAP dieet?
Bij PDS is het grotendeel (of deel) van het voedsel onverteerbaar, en de afbraak door bacteriën in colon veroorzaakt gasvorming -> buikkrampen. Onder begeleiding is er dus eliminatie en herintroductie nodig. Hierdoor kunnen klachten gevende voedingsmiddelen geïndiceerd worden en vermeden worden in het vervolg.
Wat is Inflammatory Bowel Disease (IBD)?
Dit is een chronische ontsteking van de darmen, beginnend op jonge leeftijd (20-40j), waarbij auto-immuunprocessen een rol spelen. Dit komt 9/1000 keer voor.
Welke twee ziektes vallen onder IBD?
Colitis ulcerosa (CU) en Ziekte van Crohn
Wat zijn de kenmerken van CU?
- Alleen in colon/rectum
- In een aaneengesloten gebied
- Begint vaak in het rectum
- Ontsteking tot in slijmvlies
- Geen fistels etc
Wat zijn de kenmerken van Crohn?
- In gehele spijsverteringsknaal
- Verspreide plekken
- Begint vaak in eind van het ileum
- Fistels, vernauwing, verklevingen
Wat is de oorzaak / pathofysiologische mechanisme van IBD?
Het pathofysiologische mechanisme is niet volledig opgehelderd. Bijdragende factoren zijn: erfelijkheid (5-10% van de familieleden heeft het ook), auto-immuunproces, stress, roken verergert Crohn.
Wat zijn de klachten van CU?
• Diarree, vaak met bloed en slijm • Buikpijn • Bloedarmoede • Vermoeidheid • Gewichtsverlies • Moeite met het ophouden van de ontlasting • Opgezette buik • Koorts • Klachten buiten de darm (pijnlijke/ ontstoken ogen, gewrichten, huid rondom anus)
Wat zijn de klachten van Crohn?
- Diarree, soms met bloed en slijm
- Buikpijn
- Gewichtsverlies
- Klachten rond de anus
- Achterblijvende groei bij kinderen/tiners
- Wondjes, fistels en abcessen, vaak rond de anus
- Vernauwingen van de darm, soms ileus tot gevolg
- Klachten buiten de darm (pijnlijke/ontstoken ogen, gewrichten, huidklachten, zweertjes mond, galstenen
Hoe wordt de diagnose van IBD gesteld?
De MDL-arts doet:
• Bloedonderzoek: ontstekingsparameters, bloedarmoede
• Kweken feces: uitsluiten chronische darminfectie
• Beeldvormend onderzoek: colonscopie met biopten en evt vitueel dmv CT- of MRI contrast
Wat is het beloop van IBD?
- Chronisch recidiverend
- Licht (2x) verhoogde kans darmkanker 8j sinds diagnose -> controle-coloscopie elke 3-1 jaar
- Grote ziektelast veel patiënten, vaak negatieve gevolgen werk en relatie, veel depressie’s
- Bij deel van de patiënten met colitis ulcerosa met het hele colon verwijderd worden (pancolectomie) i.v.m. hevigheid/frequentie van de klachten.
Wat houdt de conservatieve behandeling van IBD in?
• Leefstijl o Voldoende (nacht)rust en regelmaat o Vermijden stress o Gezonde voeding, geen alcohol o Geen dieet nodig (alleen bij vermagering) • Medicamenteus o Milde ontstekingsremmers, mesalazine o Krachtige ontstekingsremmers, corticosteroïden (bijwerkingen), incidenteel o Afweeronderdrukkende medicijnen (immunosuppressive) o TNF-blokkers via injecties/infuus o Antibiotica o Diarreeremmers
Wat is de operatieve behandeling van CU?
- Verwijdering deel van heet colon of gehele colon, inclusief rectum als medicatie niet helpt
- Stoma (tijdelijk/permanent)
- Pouch (permanent) (IPAA: ileo pouch anale anastomose gemaakt van een stukje dunne darm met anale aansluiting; operatie meestal in drie stappen: ileo-stoma, pouch aanleggen, opheffen stoma)
Wat is de operatieve behandeling van Crohn?
Verwijdering delen dunne en/of dikke darm, en eventueel een tijdelijk stoma en end-to-end-anastomose. Na operaties is de kans op onvoldoende voedselopname door short bowel (<1 meter) -> diëtist voor voedingssupplementen. Helaas is dit niet genezen en komt de ziekte terug in andere delen van de darm. Het puncteren van abcessen en fisteloperaties kunnen ook worden toegepast.
Wat zijn synoniemen van Colorectaal carcinoom (CRC)?
dikke)darmkanker / coloncarcinoom
Wat is CRC?
Dit is een kwaadaardige tumor uitgaande van epitheelcellen van colon of rectum. In Nederland komt dit 13.000x/j voor, vooral boven de 50. 60% is in het rectum of sigmoïd gelokaliseerd. Bij vroege diagnose is het uitstekend behandelbaar (operatieve verwijdering)
Wat is de pathofysiologie van CRC?
- Vet en eiwit in westerse voeding -< veel galzouten in darm -> bacteriën zetten dit om in toxinen -> polipe vorming
- Vezels verhogen volume, versnellen passage, zuurdere feces, minder omzetting in toxinen, minder contact met darmwand
- Maligne ontaarding van een poliep in de darm
