Hjúkrun sjúklinga eftir háls- nef og eyrna aðgerðir Flashcards
Hversu mörg pör af loftfylltum holum erum við með í andlitsbeinum?
o Maxillary - kinnholur
o Frontal - ennisholur
o Ethmoid – milli ennisholu og kinnholu
o Sphenoid – fleygbeins
Hvað gera sinusar?
Sjá nefholi fyrir slími en hafa einnig hlutverki að gegna varðandi hljóm raddarinnar (vocal resonance)
Geta komið sýkingar í sinusana?
Já. sýkingar geta orðið langvinnar. Sýkingum og stíflum geta fylgt miklir verkir og langvinnar bólgur
Hver eru einkenni skútabólgu
- Nefrennsli
- Grænt hor
- Væg hitahækkun
- Þrýstings -höfuðverkur
- Verkir í andliti
Hverjar eru orsakir skútabólgu?
- Ofnæmi
- Vírus
- Bakterírur
- Sveppir
Hvernig greinum við skútabólgu?
- Skoðum hjá lækni
- Röntgen
- CT
-MRI
Hvernig er meðferð skútabólgu?
Sýklalyf, bólgueyðandi, skolun, jafnvel skurðaðgerð (FESS) ef mjög slæmt
Hvað er FESS
Það er aðgerð sem er gerð ef mikið vandamál er á sinusum.
Það er farið með speglunartæki um nasir og nefhol til að fjarlægja sepa og minnka líkur á endurteknum sýkingum
ss. Opnað inn í sinusa og slímhúðasepar fjarlægðir
Í lok aðgerðar er sett upp tróð í nasir sem er síðan yfrileitt fjarlægt daginn eftir
Hvað er Caldwell-luc: aðgerð
kjálkaholuaðgerð. Er gerð vegna langvarandi skútabólgu. Farið eru inn í sinus maxillaris úr munni um skurð í fellinguna milli eftir varar og tannholds
Hvað er septumplastic aðgerð
Rétting á skökku miðnesi oftast til að bæta öndun. Tróð eða spelka sett í nef í lok aðgerðar sem yfirleitt er fjarlægt einum til þremur dögum síðar.
Hvað er conchotomia aðgerð
Klippt á miðnefskel í nefholi til að bæta öndun um nef. Stundum gert um leið og septumplastic.
Hver eru einkenni nefbrota?
- Verkur
- Blæðing
- Aflögun á nefi
- Nef stífla
- Getur valdið mænuvökva
Er alvarlegt að sjá mænuvökva koma úr nefi eftir nefbrot
Já, þetta er alvarlegast við nefbrotin, þarf að stixa til að sjá hvort að það sé prótein=mænuvökvo
Hvað á að gera þegar það er nefbrot?
- Kæla sem fyrst eftir áverka til aða draga úr bólgu og blæðingu
- Hafa hærra undir höfði
- Skurðaðgerð nær alltaf gerð til lagfæringar en stundum þarf að fresta aðgerð vegna mikillar bólgu í andliti
Hvernig er hjúkrun sjúklinga eftir sinus- og nefaðgerðir
Hafa hærra undir höfðinu: 30-45° hækkun
Fylgjast með sjúklingi m.t.t.
- blæðingar frá nefi
- sjónskerðingar
- verkja
- Sýkinga
- (Fráhvarfa)
Skipta á umbúðum eftir þörfum- (eru oftast með tróð sem ekki á að eiga við)
- oft með umbúðir f. neðan nefið til að taka leka
Tíð munnhreinsun
Kæling á nef
Hvetja til að drekka vel
Verkjameðferð
Hvað þarf að fræða sjúkling um eftir sinus og nef aðgerðir
- Forðast að snýta sér og hnerra fyrstu 3-5 dagana
- Ekki lyfta þungu né beygja sig fram, getur komið mikill þrýstingur
- Geta búist við svörtum/dökkum hægðum ekki rembast og forðast hægðatregðu
- Geta búist við mari í kringum augu og nef
- Hafa samaband við lækni ef sýkingaleg einkenni
- Taka sýklalyf skv fyrirmælum læknis
- Taka því rólega
Hvað er barkakýlisloksbólga ( epiglottis)
Með alvarlegustu sýkingum því barkinn getur lokast og þá kafnar einstaklingurinn
Eru sýkingar í hálsi hættulegar?
Sýkingar í hálsi geta verið lífshættulegar, bólgan getur valdið öndunarerfiðleikum og sjúklingar eiga á hættu að kafna – þurfum að þekkja einkennin
Hjúkrun sjúklinga með sýkingar í hálsi?
• Yfirleitt fastandi eða á fljótandi fæði
• Hvetja sjúklinga til að sitja þegar þeir drekka - vegna kyngingarörðuleika
• Hitalækkandi lyf
• Vökvagjöf í æð
• Hafa hærra undir höfði
• Fylgjast vel með lífsmörkum, sérstaklega ÖT og súrefnismettun
• Súrefnismeðferð
• Sýklalyf
• Nærvera
Hjúkrun sjúklinga eftir hálskirtlatöku
• Hafa hækkað undir höfðalagi
• Fylgjast með blæðingu
• Fylgjast með verkjum og líðan
• Gefa kalda drykki og klaka
Hvað þarf að fræða sjúkling eftir hálskirtatöku?
- Forðast að ræskja sig, hósta,hnerra, snýta sér kröftuglega og reyna mikið á sig í 1-2 vikur útaf blæðingarhættu
- Reyna að drekka mikið, það myndast harðarskorpur ef það er ekki drukkið mikið og þá getur blætt
- Borða mjúgt fæði í 1-2 vikur
- Mikilvægi munnhirðu
Hvað má fólk búast við eftir hálskritlatöku
- að verkir vari í 7 - 10 daga, stundum lengur
- verri verkjum á 4.-8. degi eftir aðgerð - útaf skorpurnar fara að myndast
- hitaslæðingi í nokkra daga
- svörtum/dökkum hægðum í nokkra daga
- Aukin blæðingarhætta á 7.-10. degi (hrúðrið að detta af
Hvernig er hjúkrun nefblæðinga /tons?
- Hafa höfuðlag upphækkað
- Reisa sjúkling vel upp og alla fram
- Hafa sog tilbúið við rým sjúklings
- Ef nefblæðing ö klemma nefið saman
- Kæla háls/nef
- Vökvagjöf í æð
- Blóðstorkulyf samkvæmt fyrirmælum ( octostim eða cyklocapron
- Þurfum að gefa verkjalyf
- Fylgjast með lífmörkum
- Ef mikil blæðing, panta blóðprufu og fylgjast með blóðhag
- hringja á aðstoð ef blæðing er mikil eða stöðvast ekki
Hvað er stundum notað til að stoppa nefblæðingar
- þvagleggur settur til að stoppa blæðingu
- háþróaður túrtappi sem er stungið í nefið, hægt að blása hann upp til að stoppa blæðinguna - veldur miklum höfuðverk vegna mikils þrýsting en stoppar blæðingu
Hjúkrun sjúklinga eftir skjaldkirtilstöku (Thyroidectomy) og / eða kalkkirtlatöku (parathyroidectomy)
- Hækka undir höfðalagi 30-45°
- Fylgjast vel með einkenni blæðinga eins og í umbúðir og undir húð! fylgjast með ummáli háls þar sem ef það er blæðing þá er mikil hætta á köfnun vegna hennar
- einnig fylgjast með blæðingu í dreni
einkenni blæðinga getur verið hliðrun á barka og erfiðleikar við að anda og kyngja, hafa saumatökusett við rým sjúklings til að opna skurðsvæðið - Þurfum að fylgjast með lífsmörkum þar sem tachycardia og hypotensiun eru einkenni blæðinga
- Svo bara fylgjast með sýkingum og jafnvel taugaskaaða
Hver eru einkenni calium skorts (kalks skorts)
- erting/dofi við munnvik, á tám og fingrum
- Lækkun á se. calsíum
- Trousseaus sign: spasmi á hendi þegar blóðþrýstingsmælir er hertur að hendi
Chvosteks sign: potað í andlit og munnvik brosir
Hvað gerist ef grunur um kalk skort og hver er meðferðin?
Taka blóðprufu til að geta gefið þá calsium gluconat í æð
- Krampi ef ekkert er gert
Hvað er Thyroid storm?
Þetta er ójafnvægi í skjaldkirtilshormónum, mjög sjaldgæft, gerist í aðgerð eða fyrstu 18 klst eftir hana.
Einkennin: hraður hjartsláttur,hiti, ógleði,ofsa kvíði, óróleiki, coma
meðferð: minnka einkenni, laga hátt skjalkirtilshormónalevel í blóði
Hversu margir greinast árlega með krabbamein í barkakýli og hverjar eru auknar líkur að fá krabbamein?
• 5 til 10 íslendingar greinast árlega
• Tóbak, áfengi, krónískt laryngitis, ofnotkun raddar og fjölskyldusaga auka líkur
Hvernig er hjúkrun sjúklinga eftir brottnám barkakýlis?
- Góð fræðsla fyrir aðgerð, hafa samband við sjúklingasamtök - ný rodd og fræða um breytta líkamsímynd
- sjúklingur leggst inn á gjörgæslu eftir aðgerð eða er á vöknun yfir nótt
- Það þarf að hafa hækkað undir höfðalagi 30-45°
- Þurfum að fylgjast vel með öndun, meta gæði,dýpt,tíðni, gefa súrefni ef þarf og soga slím úr barkat+upu, munni og nefi eftir þörfum
Hvað þarf að gera fyrir sjúkling eftir brottnám barkakýlis?
- Hreinsa og skipta á umbúðum kringum tracheostomy
- Munnhreinsun amk 2x á dag
- Hafa eftirlit með skurðsári
- Eftirlit með dreni, þvaglegg og magaslöngu
- Gefa næringu í æð
- Þurfum að meta vökvajafnvægi og verki
- Hreinsa talventil
- Kenna sjúklingi og aðstandana ummönun á barkaopi og hreinsun á talventli
- Fá talþjálfun hjá talmeinafræðing
Hvaða frábrygði er hjá fólki sem missir barkakýlið?
- Það er ekki hægt að endurlífga á hefðbundinn hátt, þarf að endurlífgast í gegnum opið
- Þau finna hvorki bragð né lykt
- Finna fyrir einmannaleika, kvíða og þunglyndi
- Hafa breytta líkamsímynd og skret lífsgæði
- Fá bakflæði og ropa mikið því hringvöðvinn er tekinn
- Geta myndast fistlar
- Meira ekki fara i sund, bað eða stunda siglingar
Hvernig er hjúkrun sjúklgina með tracheosotmy
- Það þarf að vera sog við rúm sjúklings ( þurfum alltaf að muna að tékka á soginu)
- Súrefni, súrefnisglas með sæfðu vatni
- Öndunarbelgur og maski
-Tracheostomiutúpur ein af sömu stæðr og ein númeri minni en sjúklingurinn er með - Sprauta 5 eða 10ml og xylacain krem
- BJALLA
- Þurfum að skipta um umbúðir
- Munngreinsa
-Gefa næringu - og passa að setja aldrei talventil á túpu þegar loft er í cuffi
Hvað er talventill?
Loft er dregið inn um ventilinn ofan í lungun, loftið kemst ekki aftur út um ventilinn heldur fer upp, framhjá túpunni, í gegnum raddböndin og myndar þannig rödd. Ef cuff er á túpunni þá kemst loftið ekki út aftur
Hvað eru barkaraufartúpur?
• Einföld túpa með cuffi (belgur sem blásinn er upp) er alltaf sett fyrst
• Cuffið haft uppblásið til að byrja með til að hindra ásvelgingu
• Fylgjast þarf með cuff þrýstingi 1 x á vakt
• Tvöföld túpa eftir ca. eina viku (er með innri túpu)
• Mun einfaldara að hreinsa og hugsa um sjúkling með tvöfalda túpu
Sogun úr munni, stómíu og túpu
• Nota granna leggi ef hægt er
• Byrja hverja vakt á að tékka á sogi, það sé virkt og poki sé ekki yfirfullur
• Aldrei að nota sama legg í stómíu eða túpu sem notaður hefur verið í munn vegna sýkingarhættu
• Soga sterilt
• Sog að hámarki 10 sek. í einu
