H6: Stress Flashcards
De stressrespons
Klassieke definitie: reactie (van het zenuwstelsel) op dreiging
Functies van stress
Stress als verdedigingsfunctie
Uitroepen van noodtoestand: flight or fight-respons
Stressrespons bij opportuniteiten
Acute sympathische effecten van stress
Doorbloeding van skeletspieren, hartslag, ademhalingsfrequentie en bloedsuikerspiegel verhogen
Zweten, horripilatie
Spijsvertering stilleggen
Immuun-/ontstekingsrespons stimuleren
Pupillen verwijden
Cognitieve effecten: appetijt, doorbloeding brein, geheugen
Twee cruciale hormonale systemen bij de stressrespons
Sympathisch-bijniermergsysteem
HPA-as
Sympathisch-bijniermergsysteem (SAM)
Snel
Vrijgave van catecholamines (adrenaline en noradrenaline) onder impuls van hypothalamus → bijniermerg geeft noradrenaline vrij
→ Doorheen hele lichaam worden effecten veroorzaakt
HPA-as
Trager
! Amygdala als een van belangrijkste regio’s die HPA-as aanstuurt
Hypothalamus: geeft CRH (corticotropeen releasing hormone) vrij dat volgende beïnvloedt
Pituitary gland (hypofyse): maakt ACTH (adrenocortricotroop hormoon) vrij en oefent via bloedstroom invloed uit op volgende
Adrenes (bijnierschors): geeft glucocorticoïden vrij (bv. cortisol)
Hoeveelheid glucocorticoïde receptoren in bloed is afhankelijk van
Basaal niveau: niet veroorzaakt door stressor, maar o.a. circadiane ritmes en interindividuele verschillen
Sterkte van respons die individu op stressor heeft
Snelheid van herstel, hoe snel hoeveelheid GC terugkeert naar basaal niveau
GC respons beëindigen
Negatieve feedbacklussen: signaal vertrekt naar hypothalamus en hypofyse vanuit oa hippocampus (veel GC receptoren)
Vier verschillende invloeden voor interacties met MAS-systeem
- Permissieve invloed
- Stimulatoire invloed
- Suppresieve invloed
- Preparatoire invloed
Permissieve invloed
Basale niveaus beïnvloeden SAM-systeem
Vb. verhoging bloeddruk door catacholamines is kleiner bij lagere basale GC niveaus: bij chronische hypertensie is stijging bloeddruk groter bij stress want basale GC-niveau is al hoger en lichaam is al voorbereid op een verhoogde stressrespons
Stimulatoire invloed
Invloed van GC na optreden stressor
Vb. vet omzetten in meer direct bruikbare vormen van energie (risico van veel stress = chronische hyperglycemie (te hoog suikergehalte in bloed) → kan leiden tot diabetes)
Suppresieve invloed
Rol in beëindigen van acute SAM-respons en herstellen van voorraden
Vb. immuunsysteem terug deactiveren: te overactief kan leiden tot het aanvallen van de eigen cellen (auto-immuunaandoeningen)
Preparatoire invloed
Rol in voorbereiden op toekomstige stressoren
Vb. grotere reserves aanleggen dan voor de stressor (→ obesitas)
Merk op in acute fase geen honger, daarna net wel voor aanvullen van reserves
Functies van de freeze respons
Voorbereiden actie: parasympathische rem op sympathische respons
Verborgen kunnen blijven
Goed kijken/opletten: wachten met handelen om eerst te kijken hoe situatie in elkaar zit
Trade-offs
Evenwicht behouden
Voordeel KT: crisissituaties overleven
Nadelen LT: weefselschade, uitputting reserves, onderbreken van evolutionair cruciaal gedrag
Sensitisatieprocessen
Nog gevoeliger worden omdat dreiging niet verdwijnt
Habituatieprocessen
Gewoon worden omdat dreiging meerder malen optreedt (bv. veelvuldig parachutespringen)
Twee manieren van kijken naar LT impact van stress vroeg in leven
Developmental constraint
Predictieve adaptieve respons
Developmental constraint
Situatie overleven zonder rekening te houden met negatieve LT gevolgen
De prijs die betaald moet worden voor protectieve effecten op KT
Predictieve adaptieve respons
Omstandigheden in jeugd zijn vaak voorspellend voor omstandigheden later → stresssysteem afstemmen op omgeving
Prenatale stress
Milde stressor bij zwangere muis → groei van laterale nucleus amygdala en angstiger gedrag bij nakomelingen
Zware stressor bij zwangere muis → deficits in hippocampus, gereduceerd spatiaal leren en toegenomen GC respons op stress bij nakomelingen
! Als je bij moeder bijnier verwijdert zodat ze geen GC kan vertonen, zien we de effecten niet
Impact op hippocampus
LT blootstelling aan GC vernietigt (CA1-)cellen in hippocampus
Zeer langdurige of intense stress → LT blootstelling aan GC → celverlies, dendritische atrofie en afname van GC receptoren (vicieuze cirkel: steeds reactiever worden → sensitisatie)
Acute stress heeft negatieve impact op overlevingskansen bij nieuwe hippocampale neuronen
Stress vermijden of reduceren door (3)
- Voorspelbaarheid en waargenomen controle
- Uitlaatkleppen
- Sociale steun
Gegeneraliseerde angst
Geassocieerd met langdurige hyperactivatie van het SAM-systeem: voortdurend (onnodig of incorrect) waargenomen dreiging
