Ból Flashcards
1
Q
Definicja bólu
A
doznanie (odczucie, przeżycie)
- nieprzyjemne
- jednocześnie zmysłowe i emocjonalne
- związane z rzeczywistym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek lub opisywane w kategoriach takiego uszkodzenia
2
Q
Cierpienie związane z bólem
A
Odczucie bólu zawsze powiązane jest z emocjami, nasila się pod wpływem lęku czy depresji i stanowi element szerszej reakcji na uszkodzenie jaką jest cierpienie
Cierpienie jest subiektywnym przeżyciem, niemożliwym do oceny przez otoczenie
3
Q
Zachowanie bólowe
A
- Możliwe do obserwacji lub rejestracji przez otoczenie, np. lekarza
- Miarą zachowania bólowego jest raport chorego o nasileniu bólu, „cierpiący” wyraz jego twarz, liczba przyjmowanych tabletek przeciwbólowych
- Zachowanie bólowe jest wyuczane i regulowane przez normy społeczne
4
Q
Ból ostry i przewlekły
A
5
Q
Ból ostry
A
- Przyspieszenie tętna
- Wzrost RR
- Rozszerzenie źrenic
- Potliwość
- Hiperwentylacja
- Zwiększona aktywność
- Zachowanie ucieczkowe
- Lęk
6
Q
Ból przewlekły
A
- Zaburzenia snu
- Wzrost pobudliwości
- Zaburzenia apetytu
- Zaparcia
- Spowolnienie psychoruchowe
- Wycofanie się z życia
- Depresja
7
Q
Podział bólu ze względu na pochodzenie
A
- Somatogenny
- Neurogenny
- Psychogenny
8
Q
Ból krzyża
A
- somatogenny - stawy międzywyrostkowe
- neurogenny - ucisk na korzeń
- psychogenny - lęk, depresja
9
Q
Struktury wewnątrzczaszkowe wrażliwe na ból (lokalizacja nocyceptorów)
A
- Opona twarda
- Zatoki i inne naczynia żylne
- Naczynia tętnicze duże (na podstawie mózgu)
- Tętnice oponowe
- Pnie nerwów czaszkowych (V, IX, X)
10
Q
Struktury zewnątrzczaszkowe wrażliwe na ból
A
- Powłoki czaszki
- Pnie tętnicze
- Tkanki oczodołu (gałka oczna)
- Jama nosa (ujścia zatok obocznych)
- Ucho zewnętrzne i środkowe
- Zęby
- Mięśnie czepca, karku i żwacze
- Górne nerwy rdzeniowe (korzenie Ś-1, C-2, C-3)
11
Q
Wywiad
A
- Początek bólu (okoliczności wystąpienia, poprzedzające urazy i zachorowania)
- Przebieg choroby (ostry, podostry, narastający, przewlekły, nawracający, klasterowy)
- Czas trwania bólu
- Nasilenie, umiejscowienie i charakter bólu głowy
- Objawy towarzyszące, poprzedzające (prodromalne, aura) i następowe
- Czynniki nasilające i łagodzące
- Wywiad rodzinny
12
Q
Badania ogólne gdy ból
A
MINIMUM:
- Tętno, ciśnienie tętnicze, temperatura ciała
- Wydolność krążenia, wątroby, nerek
- Cechy infekcji ogólnej i miejscowej
13
Q
Badanie neurologiczne w bólu
A
- Stan przytomności/świadomości
- Objawy oponowe
- Dno oka (tarcza nerwu wzrokowego)
- Objawy ogniskowe
- Bolesność palpacyjna czaszki (t. skroniowa powierzchowna)
- Stan emocjonalny
- Lęk
- Depresja
14
Q
Badania dodatkowe
A
- neuroobrazowanie
- badanie PMR
15
Q
Bóle głowy z punktu widzenia praktyki lekarskiej
A
- Przygodne bóle głowy
- Przewlekłe bóle głowy (stałe lub nawracające)
- Ostre/podostre bóle głowy
16
Q
Klasyfikacja bólów głowy
A
17
Q
Migrena - co to i epidemiologia
A
- Zespół chorobowy, prawdopodobnie uwarunkowany genetycznie, objawiający się napadami bólów głowy i objawów towarzyszących, o typowym, powtarzalnym przebiegu i czasie trwania od kilku do kilkudziesięciu godzin
- częstość: 3 -10% populacji
- 19 pozycja na liście WHO wszystkich chorób prowadzących do niepełnosprawności
18
Q
Klasyfikacja migreny
A
- 1 Migrena bez aury
- 2 Migrena z aurą
- 3 Migrena przewlekła
- 4 Powikłania migreny
- 5 Migrena prawdopodobna
- 6 Zaburzenia napadowe, które mogą być związane z migreną
19
Q
Objawy poprzedzające atak migreny
A
- Prodromy (zwiastuny) – objawy wyprzedzające fazę bólową migreny na co najmniej kilkakilkanaście godzin, najczęściej w postaci zaburzeń emocji, nastroju, czynności wegetatywnych lub objawów zmysłowych (uczucie zmęczenia, zaburzenia koncentracji, uczucie sztywności karku, niewyraźne widzenie, ziewanie, bladość)
- Objawy aury – objawy ubytkowe poprzedzające bezpośrednio fazę bólową migreny (mroczki, błyski, parestezje, niedowład połowiczy, afazja)
20
Q
Aura
A
- W pełni odwracalne objawy neurologiczne trwające 5-60 minut
- Spadek regionalnego mózgowego przepływu krwi (znacznie powyżej progu niedokrwienia) rozpoczynający się od tyłu i stopniowo przesuwający się do przodu (szerząca się depresja korowa Leao – ang. spreading cortical depression)
21
Q
Kryteria diagnostyczne migreny bez aury
A
• A. Co najmniej 5 napadów spełniających kryteria B-D
• B. Napady bólu głowy trwające 4 - 72 godziny (nie
leczone lub leczone nieskutecznie)
• C. Ból głowy ma dwie lub więcej z poniższych cech:
– Jednostronne umiejscowienie,
– Pulsujący charakter,
– średnie lub znaczne nasilenie bólu,
– Nasilanie się bólu przy rutynowej aktywności fizycznej (np. chodzenie, wchodzenie po schodach) lub unikanie takiej aktywności
• D. W czasie bólu głowy występują co najmniej:
– Nudności i/lub wymioty
– Foto- i/lub fonofobia
• E. Nieprzypisywany innemu zaburzeniu (Not better accounted for
by another ICHD-3 diagnosis)
22
Q
Objawy napadu migreny bez aury
A
- Czuciowe
- Ból głowy
- Zmysłowe
- Fotofobia, fonofobia, nadwrażliwość na inne bodźce
- Autonomiczne
- Nudności/wymioty, zatrzymanie moczu / zwiększenie diurezy
- Psychiczne
- Zamącenie upośledzenie koncentracji i pamięci
- Uczucie napięcia, wzmożona drażliwość
- Obniżony nastrój, bezradność
23
Q
Migrena z aurą podział
A
- Migrena z typową aurą
- Aura z bólem głowy
- Aura bez bólu głowy
- Migrena z aurą z pnia mózgu (typu podstawnego)
- Migrena połowiczo-poraźna
- Rodzinna
- Sporadyczna
- Migrena siatkówkowa
24
Q
Migrena z aurą pnia mózgu - objawy
A
- Dyzartria
- Zawroty głowy
- Szum uszny
- Osłabienie słuchu
- Dwojenie
- Ataksja
- Obniżenie poziomu świadomości
- Obustronne parestezje
25
Q
Zaburzenia napadowe, któe mogą być związane z migreną
A
- Nawracające zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- Cykliczne wymioty
- Migrena brzuszna
- Ból brzucha umiejscowiony w linii pośrodkowej, w okolicy pępka lub słabo zlokalizowany, tępy, przykry, silny
- Co najmniej 2 objawy towarzyszące: brak łaknienia, nudności, wymioty, bladość
- Łagodne napadowe zawroty głowy wieku dziecięcego
- Łagodny napadowy kręcz karku
26
Q
Powikłania migreny
A
- Przetrwała aura bez zawału – przynajmniej jeden objaw aury trwający co najmniej tydzień i brak zawału mózgu w neuroobrazowaniu
- Stan migrenowy – wyniszczający napad migrenowy trwający dłużej niż 72 godz. (napady migreny powtarzają się bez przerwy lub z przerwą krótszą niż 4 godziny)
- Migrenowy zawał mózgu – co najmniej jeden objaw aury utrzymuje się dłużej niż 60 min; w ŚT/MRI ognisko niedokrwienia w regionie odpowiadającym za objawy aury; brak innych przyczyn zawału mózgu
- Napad drgawkowy sprowokowany aurą – napad padaczkowy w trakcie bądź godzinę po napadzie migreny z aurą
27
Q
Migrena przewlekła
A
- Ból głowy obecny co najmniej 15 dni w miesiącu przez co najmniej 3 miesiące, przy czym co najmniej 8 dni w miesiącu ból ma charakter migrenowy
- Początkowo typowe migrenowe bóle głowy
- Zwiększanie częstości napadów w ciągu lat
- Zanikanie typowych dla napadu migreny cech (nudności, foto- i fonofobii)
- Dolegliwości przyjmują cechy napięciowego bólu głowy
- Znaczna częś pacjentów nadużywa środków przeciwbólowych (polekowy ból głowy?)
- Leczenie profilaktyczne jak w migrenie
28
Q
Migrena - patofizjologia
A
-
Teoria naczyniowa – klasyczna
- faza aury - skurcz naczyń
- faza bólowa - rozkurcz naczyń
- faza obrzękowa
-
Teoria neurogenna
- zaburzenia funkcji podwzgórza
- zaburzenia procesu antynocycepcji
- zapalenie neurogenne
- Teoria serotoninowa
29
Q
Migrena - diagnostyka różnicowa
A
30
Q
Zasady postępowania w migrenie
A
- Leczenie przerywające napad
- Leczenie profilaktyczne
- Leczenie wspomagające
31
Q
Leczenie przerywające napad migreny
A
Ból głowy
- Kwas acetylosalicylowy (acetylosalicylan lizyny)
- NLPZ (diklofenak, ibuprofen, naproksen)
- Paracetamol
- Tramadol
- Ergotamina (+kofeina - Coffecorn)
Dihydroergotamina sc, im, iv, aer - Tryptany
- Opioidowe leki przeciwbólowe
DAWKA!!
32
Q
Łagodne nasilenie napadu migreny - leki
A
Kwas acetylosalicylowy
33
Q
Umiarkowane nasilenie napadu migreny - leki
A
- NLPZ
- Ergotamina
- Rizatryptan
- Sumatryptan
- Zolmitryptan
34
Q
Ciężkie nasilenie napadu migreny - leki
A
- Rizatryptan
- Sumatryptan s.c.
- Zolmitryptan
- DHE i.m.
- Ergotamina
35
Q
Bardzo ciężkie nasilenie napadu migreny - leki
A
- DHE iv
- Opioidy
36
Q
Tryptany – agoniści receptorów 5HT1
A
- Stosowane w przerywaniu napadu migreny
- Nieskuteczne wobec objawów aury
- Im wcześniej podane, tym lepiej
- Działanie po kilkunastu min. od podania s.c. oraz po kilkudziesięciu min. od podania p.o.
- Napad migreny może wpłynąć na farmakokinetykę tryptanów
- Działanie niepożądane: poczucie ociężałości, uderzenia gorąca, zawroty głowy, męczliwość, senność, nudności, wymioty, ucisk w klatce piersiowej
37
Q
Leczenie wspomagające w napadzie migreny - nudności i wymioty
A
Zawsze należy dołączyć lek przeciwwymiotny
- Metoklopramid
- Domperydon
- Chlorpromazyna
- Prochlorpromazyna
38
Q
Leczenie profilaktyczne migreny - kiedy?
A
- Częstość ataków migreny ≥1/tydzień
- Przeciwwskazania lub brak skuteczności leczenia objawowego
- Stosowanie leków przerywających napad co najmniej 2 razy w tygodniu
- Warianty migreny (migrena hemiplegiczna, migrena podstawna, migrena z przedłużoną aurą)
- Napady znacząco pogarszające komfort życia i zdolność do pracy pomimo ostrego leczenia
39
Q
Leczenie profilaktyczne migreny - leki pierwszego rzutu
A
- beta-blokery (propranolol, metoprolol, atenolol, nadolol, timolol)
- blokery kanałów wapniowych (flunaryzyna)
- leki p-padaczkowe (kwas walproinowy, topiramat)
40
Q
Leki pierwszego rzutu w migrenie okołomiesiączkowej
A
- tryptany (frowatriptan, naratriptan, zolmitriptan)
- NSAIDs (naproxen, kwas mefenamowy)
41
Q
Leki drugiego rzutu w profilaktyce migreny
A
- Trójcykliczne anytdepresanty (amitryptylina, nortryptylina)
- Lepiężnik (Petasistes Mill.; butterbur)
- Netysergid
- Toksyna botulinowa
42
Q
Leczenie profilaktyczne migreny - metody niefarmakologiczne
A
- Techniki relaksacyjne
- Biofeedback
- Trening kognitywno-behawioralny (trening radzenia sobie ze stresem)
43
Q
Ból głowy typu napięciowego - epidemiologia, podział, przyczyna
A
- 30-78% populacji ogólnej
- Epizodyczny (rzadki, częsty) i przewlekły
- Napięcie mięśni około-czaszkowych
44
Q
Patofizjologia bólu głowy napięciowego
A
- Zróżnicowana etiologia i patomechanizm (obwodowy i ośrodkowy)
- Długotrwały skurcz mięśni (stres mięśniowy)
- Stres psychospołeczny
- Lęk
- Depresja
- Inne zaburzenia psychiczne
- Dysfunkcja twarzowo-żuchwowa (dysfunkcja stawu skroniowo-żuchwowego)
- Nadużywanie leków przeciwbólowych
45
Q
Kryteria diagnostyczne napięciowego bólu głowy
A
- A. Co najmniej 10 epizodów spełniających kryteria B-D
- B. Ból głowy trwający od 30 minut do 7 dni
- C. Ból głowy ma dwie lub więcej z poniższych cech:
- Obustronne umiejscowienie,
- Uciskowy (ściskający) a nie pulsujący charakter,
- Łagodne lub umiarkowane nasilenie bólu,
- Nie nasila się przy rutynowej aktywności fizycznej (np. chodzenie, wchodzenie po schodach)
- • D. Obie następujące cechy:
- Brak nudności i wymiotów (może wystąpić obniżone łaknienie)
- Może towarzyszyć foto- lub fonofobia, ale nie oba objawy razem
- E. Nieprzypisywanie innemu zaburzeniu
46
Q
Leczenie bólu głowy napięciowego
A
- Identyfikacja i eliminacja czynników stresogennych, zmiana stylu życia
- Leczenie współistniejących zaburzeń emocjonalnych (lęk, depresja)
- Odstawienie leków przeciwbólowych
- Techniki behawioralne i inne psychoterapeutyczne
47
Q
Leczenie farmakologiczne bólu głowy napięciowego
A
- Leki antydepresyjne
- Miorelaksanty
48
Q
Trójdzielno-autonomiczne bóle głowy - wymień
A
- Klasterowy ból głowy
- Napadowa hemikrania
- Krótkotrwałe napady jednostronnego, podobnego do nerwobólu bólu głowy
- z nastrzyknięciem spojówek i łzawieniem (SUNŚT)
- z objawami autonomicznymi z nerwów czaszkowych(SUNA)
- Hemicrania continua
49
Q
Klasterowy ból głowy
A
Ból głowy Hortona
- Najczęstsza postać trójdzielnego autonomicznego bólu głowy (ból głowy i objawy dysfunkcji włókien przywspółczulnych nerwów czaszkowych)
- Bóle głowy występują gromadnie (w klasterze) i regularnie
- Napady związane z aktywacją tylnej części podwzgórza
- Początek zwykle w wieku 20-40 lat, 3-4x częściej u mężczyzn (nikotynizm)
50
Q
Kryteria diagnostyczne klasterowego bólu głowy
A
- A. Co najmniej 5 napadów spełniających kryteria B-D
- B. Ciężki lub bardzo ciężki jednostronny ból oczodołu, nad
- oczodołem lub skroni trwający bez leczenia 15-180 minut
- C. Bólowi głowy towarzyszy przynajmniej jeden z
-
objawów:
- Tożstronne nastrzyknięcie spojówek lub łzawienie
- Tożstronne przekrwienie śluzówki nosa lub wyciek z nosa
- Tożstronny obrzęk powieki
- Tożstronne pocenie się czoła i twarzy
- Tożstronne zwężenie źrenicy lub opadanie powieki
- Uczucie niepokoju lub pobudzenia
- D. Częstość napadów: 1 na 2 dni – 8 dziennie
- E. Brak innej przyczyny bólu
51
Q
Klasterowy ból głowy - podział
A
-
Epizodyczny
- W okresach od 7 dni do roku, oddzielone okresami wolnymi od bólu trwającymi co najmniej miesiąc
-
Przewlekły
- Klastery są dłuższe niż rok, bez okresów remisji lub okresami remisji trwającymi krócej niż miesiąc
52
Q
Leczenie napadu bólu klasterowego
A
- Wdychanie czystego tlenu (12-15 l/min przez 15 min)
- Tryptany (sumatriptan, zolmitriptan – iniekcja, donosowo)
53
Q
Leczenie profilaktyczne krótkotrwających epizodycznych bólów klasterowych
A
- Prednizolon
- Metysergid
- Werapamil
- Topiramat
54
Q
Leczenie profilaktyczne długotrwających epizodycznych lub przewlekłych bólów klasterowych
A
- Werapamil
- Węglan litu
- Topiramat, gabapentyna
- Metysergid
55
Q
Leczenie profilaktyczne bólów klasterowych inne niż farmakologiczne
A
- Stymulacja tylnej części podwzgórza
- Stymulacja nerwu potylicznego
56
Q
Napadowa hemikrania
A
- Napady bólu głowy podobne do klasterowego, ale trwające krócej (2-30 minut), częstsze występujące częściej u kobiet i w wieku dojrzałym
- Występuje w postaci epizodycznej i przewlekłej (co najmniej 3 miesiące)
- Podawanie indometacyny w dawkach terapeutycznych (150 mg/doba doustnie lub doodbytniczo, 100 mg w iniekcji) całkowicie zapobiega występowaniu napadów (mniejsze dawki często są skuteczne!)
57
Q
SUNCT
A
- Krótkotrwałe napady jednostronnego, podobnego do nerwobólu bólu głowy z nastrzyknięciem spojówek i łzawieniem (ang. Short-lasting Unilateral Neuralgiform headache with Conjunctival injection and Tearing)
- Napady jednostronnego, przeszywającego lub pulsującego bólu oczodołu, nad oczodołem lub skroni trwające 5-240 sekund, którym towarzyszy tożstronne nastrzyknięcie spojówek lub łzawienie, występujące 3-200 x dziennie
- Leczenie: lamotrygina
58
Q
SUNA
A
- Krótkotrwałe napady jednostronnego, podobnego do nerwobólu bólu głowy z z objawami autonomicznymi z nerwów czaszkowych (ang. Short-lasting Unilateral Neuralgiform headache with Cranial Autonomic Symptoms)
- Napady jednostronnego, przeszywającego lub pulsującego bólu oczodołu, nad oczodołem lub skroni trwające 5-240 sekund, którym towarzyszy albo nastrzyknięcie spojówek albo łzawienie, albo bez tych objawów, występujące 3-200 x dziennie
- Leczenie: lamotrygina
59
Q
Wtórny ból głowy
A
- Ból głowy
- Choroba (zaburzenie), o której wiadomo, że może powodować bóle głowy
- Ból głowy występuje w ścisłym związku czasowym lub są inne dowody na związek przyczynowy
- Ból głowy ulega znacznemu osłabieniu lub ustępuje w ciągu 3 miesięcy po skutecznym leczeniu lub samoistnej remisji powodującej go choroby
60
Q
Ból głowy spowodowany nadużywaniem leków
A
- Inna nazwa: ból głowy z odbicia
- Nadużywanie – ponad 10 dni w miesiącu, regularnie przez co najmniej 3 miesiące
- Ból głowy ustępuje lub powraca do poprzedniego wzorca w ciągu 2 miesięcy od odstawienia leku
- Leki: ergotamina, tryptany, proste leki przeciwbólowe, opioidy
61
Q
Nerwoból trójdzielny
A
- Częściej u osób w wieku podeszłym (15/100 000)
- Zwykle w obrębie 2. lub 3. gałęzi nerwu trójdzielnego (1. gałąź zajęta u mniej niż 5% chorych)
- Ból nigdy nie przechodzi na stronę przeciwną, choć bardzo rzadko może być obustronny
- Ból często wywołuje skurcz mięśni po zajętej stronie (tic douloureux)
- W niektórych przypadkach ból może być wywołany bodźcem somatosensorycznym spoza obszaru unerwienia n. V
- Przyczyna: ucisk korzenia nerwu trójdzielnego przez kręte lub zmienione naczynie ? (nerwoból samoistny lub objawowy)
62
Q
Kryteria diagnostyczne nerwobólu trójdzielnego
A
- A. Napady bólu trwające od ułamka sekundy do 2 minut, obejmujące jedną lub więcej gałęzi nerwu trójdzielnego, spełniające kryteria B i C
-
B. Ból ma co najmniej jedną z poniższych cech:
- Silny, ostry, powierzchowny lub kłujący
- Wywołany z obszarów spustowych lub przez czynniki spustowe
- C. Napady u poszczególnych osób występują w sposób
- stereotypowy
- D. Klinicznie nie stwierdza się neurologicznych objawów
- ubytkowych
- E. Bólu nie można przypisać innej chorobie lub przyczynie
63
Q
Leczenie nerwobólu trójdzielnego - farmakologiczne i niefarmakologiczne
A
- Farmakologiczne
- Karbamazepina (inne leki przeciwpadaczkowe)
- Baklofen
- Benzodwuazepiny
- Wybiórcza termokoagulacja przezskórna zwoju Gassera
- Mikrochirurgiczna dekompresja korzenia nerwu trójdzielnego
64
Q
Nerwoból językowo-gardłowy
A
- Umiejscowienie jednostronne w tylnej części języka, w dole migdałkowym, gardle lub w okolicy kąta żuchwy lub w uchu
- Wyzwalany przez połykanie, żucie, mówienie, kaszel lub ziewanie
65
Q
Najczęstsze przyczyny ostrych bólów głowy
A
66
Q
Śechy bólu głowy wskazujące na jego objawowe pochodzenie
A
- Narastanie bólu głowy: nasilenie, wzrost liczby napadów
- Początek bólu głowy po 50 r. ż.
- świeżo przebyty uraz głowy
- Inny niż dotychczas charakter odczucia bólu, szczególnie po 50 roku życia
- Ból po wysiłku fizycznym, napięciu mięśni, kaszlu, aktywności seksualnej
- Ból, który budzi ze snu i jest nasilony rano
- Przedłużające się bóle głowy u dziecka
- Objawy podmiotowe i przedmiotowe
- Ogólne (wzrost temperatury, wzrost RR, bóle mięni istawów, itp.)
- Ogniskowe
- Oponowe
- Zaburzenia świadomości, zaburzenia pamięci
- Napady padaczkowe
- Tarcza zastoinowa
- Ból i nadwrażliwość na ucisk tętnicy skroniowej u osób powyżej 55 r.ż.
67
Q
Rozpoznawanie i leczenie bólów głowy w izbie przyjęć – procedury
A
- Badanie ogólne: temperatura, tętno, ciśnienie
- Badanie neurologiczne
- Objawy oponowe
- Dno oka
- Objawy ogniskowe
- Neuroobrazowanie CT/MRI
(rtg czaszki, kręgosłupa szyjnego) - Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego
68
Q
Nagły silny ból głowy - postępowanie
A
- Dokładny wywiad
- Standardowe badanie ogólne i neurologiczne
- Hospitalizacja
- Badania neuroobrazowe i inne
- Dokładna dokumentacja badania (podmiotowego, przedmiotowego, dodatkowych) wraz z wnioskami i ich uzasadnieniem
69
Q
Bóle głowy - obrazek
A
