adigebze-vocabulary Flashcards
Дэтхэнэ лъэпкъми езым и бзэ и1эжщ
Every Nation has its own language.
Дэ ди бзэр адыгэбзэрщ
Our language is Circassian.
Ар дахэщ ик1и къулейщ
It’s nice as well as rich.
А бзэмкЬ адыгэхэр дызэгуро1уэ
In that language we Circassians understand each other.
дигу илъ эжыдо1э
We say (talk about) whatever we like
къэтщЬну дызыхуейм дыщ1оупщ1э
When we want to know something- we ask
Ди бзэмк1э доджэ- дотхэ
In our language we read and write
Сэ фошыгъу чилэ къэсщэхуащ
I bought one kilogram of sugar.
атк1э
go on
дотхэ
we write
къэщ1эн
to get to know
къэщ1э!
guess!
къеджэ
read!
къеджэЖ
read again!
Пщыхьэщ
evening
йода1уэ
listen
еджэк1э
reading
Гъатхэ махуэм гъэр егъашхэ
The summer (day) feeds the whole year
ЩЬныгъэрэ 1эщ1агъэрэ зэкъуэшщ
Knowledge and profession are brothers
Гупсыси псалъэ- зыплъыхьи т1ыс.
Think before you speak- look around before you sit down
Псалъэжъ
proverb-saying
И тхьэк1умэр къоузыр
his ears heart
сэ сохъуэжыр
I change
уэ уохъуэжыр
you change
абы ехъуэжыр
he/she changes
дэ дохъуэжыр
we change
абыхэм яхъуэжыр
they change
сэ схъуэжынущ
I will change
дэ тхъуэжынущ
we will change
фэ фхъуэжынущ
you (all) will change
абыхэм яхъуэжынущ
they (all) will change
сэ къыхызох
I choose
уэ къыхыбох
you choose
дэ къыхыдох
he/she chooses
абы къыхех
they choose
сэ къыхэсхащ
I chose
уэ къыхэпхащ
you chose
абы къыхихащ
he/she chose
фэ къыхывох
you (all) chose
абыхэм къыхах
they chose
дэ къыхэтхащ
we chose
сэ къыхэсхынущ
I will choose
Сэ еджэк1э зэзгъэщ1ащ
I learned reading
ПщыхьэщхьэкЬ нанэ тхылъ сыкъыхуоджэ
In the evenings I read books to my grandmother.
Сэ си1эщ таурыхъхэр зэрыт тхылъ
I have a book of (filled with) tales/stories (in it)
Нанэ таурыхъхэм йода1уэ
My grandmother listens to the stories/tales.
Абы таурыхъхэр ф1ыуэ елъагъу
She likes tales/stories a lot (she loves tales/stories)
зэжра1э
speak to each other
догупсысэ
we think
сигу ирохь
I like it
щ1ымахуэ
Winter
бжьыхьэ
Autumn
гъэмахуэ
Summer
гъэшхэн
feed
гъэ
Year (old)
Щ1эныгъэ
knowledge
1эщ1агъэ
profession
зыплъыхь
look around
ухын
finish
ит1анэ
then
лэжьыгъэ
(hard-)working (person)
ук1уэл1эжын
returned back to
Уэзджынэ къеуащ
The bell ringed
щ1эдзэн
start
егъэпщэн
compare
къэгъуэтын
find
мыхьэнэ
meaning
пыухык1а
completed
си дежк1э
for me (it is …)
К1эпхъым дэ- 1эгъэбэгу куэд бжьыхьэм зэхуехьэс
During autumn- the squarril collects a lot of nuts and mushrooms
зэхуехьэс
gather- collect
гъуэ
Hole (cave)
Абы и гупсысэк1эр зеи ихъуэжыркъым
she won’t change the way she thinks
Узыхуейр къыхэх.
choose what you want
Зыгуэр къыхэпхын ипэ- ф1ыуэ гупсысэ
think first before you choose.
абы зеи зихъуэжыркъым
he/she never changes
щ1эх-щ1эхурэ
sometimes/often
сэ сыкъосыр
I arrive
гъуэгу махуэ
have a safe trip
тракторым губгъуэр евэ
the tractor plows the field
ирижэн
run/drive over
Псалъит! къэс зэрызэщхъэщык макъхэр къыжыф1э
tell (show) all pairs of words which are different from each other
Бжэ
door
блэ
snake- number: seven
мыл
Eis
пыл
Elefant
гуэщ
shed
шэщ
stable
дзэл
willow
мэл
Sheep
псынэ
well
пшынэ
accordion
гуахъуэ
fork
гуанэ
bough
тебэ
pan
тепщэч
plate
ар сытым дежи и зэманым къосыр
he/she always arrives on time
сэ къызогъанэ
I leave (something)
сэ къэзгъэнэнущ
I will leave (something)
абы къигъэнэнущ
he/she will leave (something)
Ц!эхэм
names (plural of word name)
къосхэр
they arrive
сэ сыкъэсащ
I arrived
и зэманым
on time
уэкъэт
time
ар сытым дежи и зэманым къосыр
he/she always arrives on time
къэгъэнэн
to leave
сэ къызогъанэ
I leave
къагъанэ
he/she leaves
сэ къэзгъэнэнущ
I will leave
абы къигъэнэнущ
he/she will leave
я закъуэу
alone (by themselves)
къигъАнэкъым
he/she does not leave
Абы и сабийхэр я закъуэу зеик1 къигъанэркъым
he/she never (ever) leaves his/her kids alone
зэрызэщхъэщык1
similar to each other
уэшх
rain
уэшхышхуэ
rain showers
шхуэ
[word suffix used to make something big]
жьыуэ къэтэджын
getting up early
гъавэм елэжьын
working on the harvest
блэн
to shine
1ыхьэ
part
къабзэ
clean
зэрылъэлъу дыхьэшхын
stopless laughing
сэ содыхьэшхыр
I laugh / I am laughing
къелъэн
to jump from something
бий
an enemy
бийм пэувын
to stand against the enemy
зауэл1
warrior
етын
to give
1ыхьэ
part
дыхьэшхын
to laugh
зэрылъэлъу дыхьэшхын
stopless laughing
псы къелъэ
waterfall
жыгей
an oak tree
гъэгъэн
to flourish
Уэшхышхуэм сыхэту къэск1ухьыну сф1эф1щ
I like walking (around) under the rain
къэк1ухьын
to walk
къэблэн
to shine
къэлъэтэжын
to flyback
сытым дежи
all thetime
дэпщыгъуи
always
зэхэлъын
blended
фийр
whistle
жьыбгъэ
sound of wind
нэгъуэщ| куэди зэхыбох ущыщ|эдэ|ук|э
you hear a lot of things when you pay attention to it.
cэ сыкъотэджыр
I get up- I am getting up
къэлъэтэжын
to fly back
сытым дежи
all the time
Телъыджэ
amazing- unique- unusual- striking;
пщыхьэп1э телъыджэ- хъыбар телъыджэ – уэрэд телъыджэ –
examples for word amazing
Телъыджэ
amazing- unique- unusual- striking
хьэл телъыджэ
strange manner.
Плъыфэбэ
varicoloured motley (‘плъыфэ’ – colour; ‘бэ’ – many lots).
Пщ1ащэ
leaf
Пылъэлъыжын
fall down (about leaves- fruit); to lose (on sport contests)
Щхъыщхъ
rustling
Псы уэр
wild river
Бэуэк1э
the way of breathing
Бэуэн
to breathe
Псыхъуэ
river; valley (of water?)
Мывэ
stone
Хэлъын
to lie in smth (to be/lie in the water)- To be in smth- to keep smth (in bank)- 3. to be interspersed into smth
абы и хьэлым хэлъщ ар
it’s in his character)
Зэхэхын
1.to hear smth- 2. to sort smth (tidy up)
Щ1эдэ1ун
to listen to smb
Мaкъамэ
melody
Щ1эжьыуэн
to join in singing
Къыгуры1уэн
to understand
Къэхъугъэ (къэхъуакъэщ1а)
phenomenon; event- case- adventure
Къэхъун
to happen
Къэ1уэтэн
to tell- хъыбарыр къэ1уэтэн
Къызэрымык1уэу
in unusual way
Гъэдэхэн
to make smth/someone beautiful
Унэм сыщыщ1ыхьэм телефоныр къеуащ
when i entered the house- my telefon ringed
зэрезэуар
the way he/she fought
Гуп
a group of people
Хэсын
to be- to sit in smth (in the bush- in the company- f.ex)
Гъэхъэн
manage to do smth (important things)- to spend time gaily
Сыт бгъахъэр?
What are you doing?
Пэтрэ
during
Хьэщ1эщ
guest house
1ухьэн
to approach to smb- to come up to smb
Псалъэмакъ
talk- scandal
1уэтэжын
- To tell- to announce- 2. To start living a new life after struggles (f.ex.- абы и1этэжащ)
К1эрыувэн
to stand by
К1эщ1эдэ1ухьын
to overhear
Бжэ
door
Пащтыхь
Ruler
Л1ыгъэ зехьэн
to act bravely
Езэуэн
to fight
1эщ1эк1ын
to escape
Къэзумысын
to expose- lay bare
Хахуэ
brave
Щ1ыхьэн
to enter
Бжэр 1ухын
to open the door
1уплъэн
to give a glance
Къэушын
wake up
Пщыхьэп1э
dream
Жьэр ущ1ауэ дэ1уэн
listening with open mouth
Едэ1уэн
listen to smb
зэрышхар
the way he/she ate
зэрылэжьар
the way he was working
зэрыпсэлъар
the was he spoken
зэрЫзэуар
the fact- that he fought with them
псэуак1уэ
someone who tries to improve his surrounding living
Ягъэк1ынкъым
No problem
Тенджыз
sea
Къиун
to flood- f.ex.- псыр къиуащ
(Къэ)губжьын
to get angry
Къэукъубиин
to rage- to run high (about the sea)-
хыр къэукъубиящ
the sea was raging/ running high
Зэрызехьэн
to fuss- to hurry- to hasten
сабийхэр зэрызохьэ
The kids are loud- noisy- making chaos
И ф1эщу
seriously
Уи ф1эщу жып1эрэ ар
Are you serious about what you are saying
Хэплъэн
to take a good look at smth/someone- sometimes for making a choice
Гъэук1ытэн
to make someone ashamed
Гъэувы1эн
to stop smth/someone
Къэшэн
- To bring smth/someone somewhere 2. To marry 3. Bride
адэ-анэр/щхьэгъусэр Лондон къэшэн
to bring parents/wife to London
Щ1ыгу
the surface of the ground- country- territory
Гъэжэн
to roll smth- to make someone run-
лъы гъэжэн
to kill someone (shed blood)
Жьэражьэу
blazing (in flames)
Уэгу
sky
Къэувын
to stand up- also to start working
ар ди деж лэжьэну къэуващ
he started working at us
Гъэупщ1ы1ун
to cool smth
Пщыхьэщхьэ пшапэ
evening twilight-
пшапэр зэхоуэ
it’s getting dark
Еша-ел1ауэ
very tired
Зыгуэрым и гугъу щ1ын
to talk about someone- to discuss someone.
си шыпхъум абы куэдрэ и гугъу ещ1
my sister talks about him/her a lot
Ухын
to finish smth
Схуэтх
write for me
Т1эк1у дэк1ым
a bit later
ф1эщ хъун
to beleive
Уэ жып1ар си ф1эщ хъукъым
I don’t beleive you
Ф1ыуэ хэплъи узыхуейр къыхэх
look thoroughly and choose what you want
to kill
ук1ын
уэгу
небо
щ1ы1эты1э
cool
щ1ы1э
cold
пэш
room
Джэду пф1эф1
Do you like cats
Жьапщэщ
it’s windy
Тхылъыр къебгъэхьатэмэ- сэ абы седжэнт
If you sent me the book- I would read it
Си дежк1э уэр нэхъ нэхъыф1 щы1экъым
There is no one better than you for me
Cэ къызэрыслъытэмк1э
as I think
Cэ сызэригугъэмк1э
as I think (less sure)
гъуэз
haze
гъатхэмэ гуак1уэ
pleasant smell of spring (мэ – smell)
гъэгъап1э
place, where smth blossoms
гъэгъэн
to flower, to bloom, to blossom
дыгъэм зегъэун
to sunbathe
едахэщ1эн
to caress someone
зыкъызэк1уэц1ыхын
to open (usually about plants)
зыхуэшиин
to stretch out
иджыпсту
now
к1уэдыжын
to disappear
куэд дэмык1ыу
soon, not
къыдэк1уэтеин
- rise, go up; 2. to get older about kids
къыхэжын
to run out of smth/some group of people
къыщ1ихьэн
to hear the smell (met)
къыщ1эпщын
to creep out
къэбэтэн
to swell
къэпщын
to crawl up
лъагэ
tall
мащ1э-мащ1эурэ
little by little, gradually
мещым
cruciform bug J
мывэ лъабжьэ
stone bottom
мынобэмэ
if not today
нэхърэ…нэхъ
more … than
псы1агъэ
dampness
пщ1анэ
one-tenth
пыз хъун
to become full of (about fruit on the trees)
т1эк1у-т1эк1урэ
step by step
тесын
to sit one smth
тхьэмпэ щхъуант1э
green, blue (щхъуант1э is for both colours)
тэджын
to stand up
удз
grass
удз гъэгъа
flower
ф1эк1а
except, beside, aside from
хуабап1э
warm place
хуежьэн (хуабэ хъууэ хуежьэн)
to start
хуэмурэ
slowly
хьэуа
air
цыпхыздзэ
kind of weapon
щ1эн
to do smth, to know smth
япэщ1ык1э
at first
Япэ дыдэ
for the first time
Зэрыгъэгъуэтын
- find each other 2. To master smth
илъэс куэд дэк1а иужьк1э ахэр зэрыгъэгъуэтыжащ
they met each other after a long time (again))
щ1эныгъэ зэгъэгъуэтын
to get education
Ухуэн
to build, to found smth
Зэмыл1эужьыгъуэ
various
Зыщ1ып1э зыкъыщыгъэлъэгъуэн
to perform somewhere
Япэ увып1э къэхьын
to win the first place
1971-гъэм къыщыщ1эдзауэ 1978-гъэм нэсыху
starting in 1971 until 1987
1уэху гуэрым пэрытын
to work on smth
Ик1эм ик1эжым
in the end- eventually
Зэхъуэк1ын
to change smth
Зыгуэрым щыщын
to be a part of smth
Лэжьыгъэ гъэзэщ1эн
to work over smth
Псалъэм папщ1э
for example
Тхыдэ
history
Тхыдэм теухуа
regarding history, about history
Искусство (rus.)
гъуазджэ
Щэк1
cloth, textile
Щэк1хэк1
made of cloth/textile
хадэхэк1
vegetables
хадэ
garden
Тхыпхъэ
pattern on clothes (not used that much)
Гъэщ1эрэщ1эн
to decorate smth/someone
Гъэщ1эрэщ1эным хуэгъэсэн
to teach decorating, to design
Иужь итын
to work on smth
Нэгъуэщ1 куэд
many other/s
сэ сыщ1одэ1ухьыр
ich overhear
уэ ущ1одэ1ухьыр
you overhear
Си анэшым сыщык1уам си анэшыпхъум дежи сы1ухьащ
When I was going my grandmothers house- I stopped by at my aunt.
нобэ гувауэ сыкъэушащ дыгъуасэ елъытауэ
today i woke up late in comparison with yesterday
пщэдеймыщк1э
next day (day after tomorrow)
къэбышк1эж
the day after next day
мастэ
a needle
1эпэ
finger
дерсым зыхуэзгъэхьэзыращ
I prepared for the class
къогугъуэк1а?
was it difficult (to do it)?
къызэгугъуэк1акъым
it wasn’t difficult for me
сынолъэ1уат
I asked you
сыноупщ1ат
I asked you (question)
псыежэх
river
щытын
to stand
щ1этын
to stand
гъур
slim
си щыгъыным ету тызодзэ
i am ironing my clothes
сыхущ1ыхьэркъым
I’m busy
Зыгуэр къэсщэхуну сыщ1эк1ати- зыри къэзгъуэтакъым
I had gone out to buy something, but could not find anything
пщтыр
hot
псэуак1уэ
someone who tries to improve his surrounding living
Дыгъуасэ лэжьыгъэ нэужьыым лондон SOAS унивэрситетым филм сеплъыну сык1уащ
Yesterday after work I went to watch a film at London SOAS University.
Филмыр адыгэхэм Teyхуат
It was a film about Circassians
зы ныбжьэгъу гуэрым сыкьеджати, ари къэк1уащ
I had called a friend, he also came
Кино еплъыным къыщынэмыщ1ауэ, нэгъуэщ адыгэхэр кьэзгъуэтыну си мурэдАт
Other than (watching) the film my intention was also to meet/find other Circassians
Си гугъат куэдхэр [куэд / нэгъуэщ1 куэдхэри] къэзгъуэтыну [Си гугъуат, куэдым сахуэзэну][Абыхэм щыщ куэдым сахуэзэну си гугъуат]
I was hoping I would find/meet (there) a lot of them
Филм нэужым къэк1yахэмрэ дыуэршэращ[Кино нэужьым адрей/нэгъуэщ1 къек1уэл1ахэм дыдэуэршэрат/щ]
After the film we talked to a few people (who had also come to watch the film)
абыхэм адыгэбзэк1э псалъэхэр [псалъэ] [я]хэтащ
Some of them spoke in Adigebze
Ахэр щыпсалъэм адыгэбзэ къызэзгуру1эр зэзгъэщ1ащ
I realized that I have started understanding Adigebze
къыщынэмыщ1ауэ
Other than…
хуэзэн
come, gather (at an event)
Бадзэр ди унэм къэлъэтащ/къыщ1элъэтащ
a bird flew to/into our house
Бадзэр ди унэм къэлъэтащ/къыщ1элъэтащ
a bird flew to/into our house
егъэлеяуэ
too much
ц1ыхухэр махуэм щэ машхэ
people eat 3 times a day
джэдур щхьэгъубжэм дэдз
throw the cat out of window
дэдзын
throwing something out of something (e.g. closet, window, yard)
щ1эдзын
- throw something out of something (e.g. house), 2. symbolic: expel, e.g. from university/school
идзэн
throw something into something
пщ1ант1э
yard
Щыгъыныр къэпым идзкъидз
Imperativ:throw the cloth out of the basket!
Щыгъыныр къэпым изодзыр
I throw the cloth into the basket.
Щыгъыныр къэпым идзэ/къидзэ
Imperativ:throw the cloth into the basket!
губзыгъэ
smart
пагэ
proud
щ1акхъуэ
bread
кхъа Нэгъабэрей щ1акхъуэ къысхуэхь
please, bring me last year’s bread
Мо хъыджэбзыр псом нэхърэ нэхъ пагэщ
This girl is more proud than all others
А еджак1уэр псом нэхърэ нэхъ губзыгъэщ
This pupil is smarter than all others
ящ1агъащ1э
just made
нэхъ1ей
worse
нагъуэ
hazel
Къуршыбгъэ
mountain eagle (къурш – mountain бгъэ – eagle)
Щ1алэ къудан
slender- slim- stately
1эгур щ1эгъувэн
to clap to the rythm of the song
Тхьэрыкъуэ
pigeon
пщэху
white necked
Пщащэ гъэф1эн
favourite girl- very much loved
Утыку
square (for dances- games- performances)
Утыку ихьэн
to start dancing (speaking to the crowd- to be in the center of attention- to be on the square-)
абдж
glass
абджыпс
thin glass
Абджыр гъэжэн
to cast the glass
Дэушэн
to sing, meeting the sunrise (about birds)
Лъэр мыдэ1уэж
symbolic- legs are not listening/obeying anymore
Щ1алэгъуэ жыжьэ
distant/remote youth
Хэшэн
- To introduce, to bring into 2. To involve into smth
гупым хэшэн
ex. to bring into a group
Гуф1эгъуэ
a happy event
1этын
to lift, raise smb/smth, to praise f.ex., я пхъур сытым дежи е1этыр
Зэфэгъу
monochromatic- looking alike (mainly in manners/character), f.ex., ат1ур зэфэгъущ (зэщхьщ)
Хуэщ1эн/хуэщ1ын
to do smth for someone/smth
1эпэ
finger
Дыщэ
gold
Сф1ощ1
it seems to me
Къыф1эщ1ын
to seem
Лъагъуныгъэ
love
Зэхэщ1эн
to feel; to mix (liquid), f.ex. шейр зэхэщ1эн
Нэхущ
dawn
Зэ1ущ1эн
to meet, to gather
Зэ1ущ1э
a meeting
Джэгун
to play, to dance
Хъеин
to move, to oscillate
Нэгу
face (eye location area)
Къищын
to stand out (for), be distinguished (by)- be reflected
гъуджэм къищын
to be reflected in the mirror
Къишын
- To pump out (псыкъуийм псы къишын) to bring someone/smth from somewhere, f.ex., фошыгъур къалэм къырашащ
Дуней и1эн
to live, to have life
Дэ атк1и
also after us
Дунейпсо Адыгэ Хасэм
International Circassian association
И щхьэцыр мэтхъур
her hair is getting gray
Шхыныгъуэ псом нэхърэ нэхъыф1у слъагъур мы1эрысэщ
among food the most I like is apples
Англием дунейр уэлбанэрилэщ
in england the wheather is rainy
И пхъур дыхьэшхрилэщ
her daughter laughs a lot (a lot goes into verb)
Ди псым щыгъыныр гъуабжэ ещ1
Our water makes the cloth dark-white
Си адэм зеи джанэ гъуабжэ зэрихьакъым/щыгъакъым
My grandfather never wore gray/non-white shirts
къабзэлъабзэ
a clean person
Зыми и закъуэу къэнэну хуейкъым
No one wants to stay alone
Мыр нобэрей/дыгъуасэрей щ1акъуэщ
this is today’s/yesterday’s bread
Cыту къэбзащэ, or сыту къэбзэ1уэ
admiring: oh how clean!!
щхьэхынэ
lazy
Сыту щхьэхынэ1уэ ар
how lazy he/she is
Сыту ущхьэхынащэ
how lazy you are
Нэгъуэщ1 махуэ гуэр дызэхуэгъазэ
Let’s meet another day
тхьэмыщк1э / къулейсыз
poor
Щ1ы1э1уэщ
too cold
нобэ егъэлеяуэ щ1ы1эщ
today it’s too cold
Щ1ы1эм седыкъыр / Щ1ы1эм сесыр
I am freezing
едзэкъэн
to bite
(Ф)едзакъэ!
Imperative: bite/eat
Си гущ1ы1ум тек1/уимыт!/Си гущ1ы1ум фик1
go away from here
Абыхэм щ1акхъуэ, шатэ, абы нэмыщ1к1э/абы къыщынэмыщ1ауэ фо къахьащ
other than bread, ccc they also brought bread
Урысхэм я нэхейк1э дэ зы лъэпкъ дыхъужынщ
Ruslarin inadina cerkezler tekrar bir millet oluruz
Кризисым и нэхейк1э абы и 1уэхухэр ф1ыуэ ек1уэк1ырт
Despite the crisis his business is going well
Икъук1э бзаджэщ/губзыгъэщ/къабзэщ
very severe/smart/clean
Мы махуэм икъук1э мыхьэнэшхуэ си дежк1э и1эщ/и1ат
This day is/was very meaningful
Икъук1э сынолъэ1ур
I asked you (beggingly asking)
егъэк1уэк1ын
to hold/to organize
Фи зэ1ущ1эр зэревгъэк1уэк1ар сигу 1ейуэ/хуабжьу ирихьащ
I liked it a lot, the way you did the meeting
Лондон мазийк1э сыщылэжьэну сыкъэк1уащ
I came to London to work for eight months
Си щхьэк1э, Нальчик нэхъ къызощтэ
As for me, I prefer Nalchik
Нэхъ къещтэ
he prefers
Нэхъ къащтэ
they prefer
бзаджэ
severe / naughts
ищ1ы1ук1э
from above
ищ1агъэк1э
from below
икъук1э
very
