4.5 Meningitis en encefalitis Flashcards
Wat is meningitis?
Virale of bacteriële infectie van de meningen. Bacteriële meningitis is een levensbedreigende ziekte. Synoniem is een hersenvliesontsteking of nekkramp
Wat is (Meningo)-encefalitis?
Virale infectie van het hersenparenchym
Op welke manier kan meningitis ontstaan bij een dragerschap?
- Soms directe doorbraak uit het KNO gebied of na een trauma
- Hematogene verspreiding vanuit de nasopharynx
Wat zijn de mogelijke verwekkers van meningitis?
- S. Pneumonia (43%) (>90 serotypen)
- N. Meningitidis (B) (11%) (13 serotypen)
- H. Influenza type B (8%)
- S. Aureus
- Listeria monocytogenes
- E. Coli
Wat zijn meestal de verwekkers van meningitis bij neonaten?
- Groep B streptokokken
- E. Coli
- Listeria monocytogenes
Vanaf 1 maand is het vooral de S. pneumoniae, N. meningitidis B, C, A, W, Y en H. Influenzae type B en zeer zelden Tuberculose
Wat zijn de symptomen van meningitis (9)?
- Koorts (vaak)
- Hoofdpijn (Fotofobie) (vaak)
- Geïrriteerd/lethargie (78%)
- Nekstijfheid (60-80% en 23% neonaten)
- Convulsies (12-20%)
- Volle fontanel (17%)
- Focale neurologie (16%)
- Somnolent (7%)
- (Semi)comateus (8%)
Welke aanvullende onderzoek wordt er gedaan bij een verdenking op meningitis?
Bloedonderzoek:
- Infectielab -> CRP, procalcitonine
- Bloedkweek
- Bloedbeeld
- Glucose
Beeldvorming:
- Voor lumbaalpunctie bij focale neurologische uitval
- Insulten
- Papiloedeem
- Gedaald bewustzijn
- Of ernstige immunodeficiëntie
- Uitsluiten tumor of oedeem
- Lumbaalpunctie
Waar wordt er op gelet bij een lumbaalpunctie?
- Macroscopie: Helder of troebel
- Microscopisch: Cellen (Polymorfe cellen, mononucleaire cellen)
- Eiwit en glucose (Normaal is 2.2-3.3 mmol/L voor glucose en 0.15-0.4 gr/L bij eiwitten)
- Gramkleuring: Positief -> Meningococcen, Negatief -> Pneumococcen
Liquorkweek is de gouden standaard. Gramkleuring is niet sensitief, wel specifiek
Wat zijn aanwijzingen voor bacteriële meningitis?
- Polynucleaire cellen > 100 x 10^6 (Met name neutrofiele granulocyten, meestal >1000)
- Glucose < 2 mmol/L (Of liquor/bloed ratio glucose <50%)
- Eiwit > 0,5 gr/L
Wat is de therapie bij meningitis?
- Zo spoedig mogelijk empirische antibiotica, Geen vertraging als gevolg van diagnostiek
- Dexamethason voor eerste gift antibiotica (4 dagen) -> Significante afname van gehoorverlies en neurologische restverschijnselen, geen voordelen in low-income countries en geen effect op mortaliteit
Ook bij snelle herkenning/behandeling is de mortaliteit 15%
Welke korte termijn complicaties van meningitis zijn er?
Korte termijn:
- Cerebraal oedeem
- Subdurale effusie
- Subduraal empyeem
- Hersenabces
- Ventriculitis
- Hydrocephalus
- SIADH
Welke lange termijn complicaties van meningitis zijn er?
Lange termijn:
- Achterstand motorische ontwikkeling
- Leerproblemen
- Gedragsproblemen
- Gehoorverlies
- Visus stoornissen
- Epilepsie
Hoe kan meningitis leiden tot slechthorendheid?
Inflammatie van het labyrinth leidt tot ossificatie wat zorgt voor slechthorendheid. Kan snel (enkele weken) verlopen
Gehooronderzoek Tijdens ziekenhuisopname
Wat zijn de kenmerken van een meningo-encefalitis?
- Bijkomende neurologische symptomen
- Vaak viraal (40-50%), soms auto-immuun
- Hogere incidentie bij kinderen (Normaal 12.6 per 100.000)
- Epidemiologie verandert door vaccinatie en verspreiding arbovirussen
- Inflammatoire ziekte van het hersenparenchym
Synoniem is encefalitis of encefalomyelitis
Wat is de pathofysiologie van encefalitis?
- Direct effect micro-organismen (Schade aan aangedane cellen): Necrose gliacellen, schwanse cellen en neurale cellen
- Immunologische effecten (Kruisreactieve antistoffen): Perivasculitis, (tijdelijke) functiestoornis, nutriëntgebrek, polarisatiestoornissem
- Gemengd type
Wat zijn de verwekkers van encefalitis?
- Aerogeen: Enterovirus, parechovirus, mazelen, influenza
- Direct: Herpes simplex, varicella, bof, rabies
- Arbovirussen: Flavivirussen, Alfavirussen
- Tekenbeet: Tick-Borne encephalitis (TBE)
Welk aanvullend onderzoek wordt er gedaan bij een verdenking op encefalitis?
A;gemeen bloedonderzoek
- Infectielab (CRP)
- Bloedbeeld
- Glucose
- Bloedkweek (Gram preparaat en bloedkweek)
- Serologie (!)
Liquorpunctie:
- Macroscopisch & microscopisch aspect, eiwit, glucose
- PCR (Virusdiagnostiek)
- Auto-immuniteit (IgG, oligoklonale banden)
Beeldvorming: EEG
- Aantonen van inflammatie hersenparenchym
- Uitsluiten van andere oorzaken
Wat zijn de aanwijzingen voor een virale encefalitis?
- Mononucleaire cellen < 1000 x 10^6 (Slechts milde verhoging van celgetal, overwegend mononucleaire cellen)
- Normaal glucose
- Normaal of licht verhoogd eiwit
Wanneer wordt er aciclovir gegeven?
In afwachting op PCR en serologie (Kweken):
- Bij Herpes Simplex 1 en 2 en Varicella
- Bij kinderen < 2 maanden
Geen dexamethason geven
Antibiotica kan eventueel ook gestart worden voor Encefalitis
Wat zijn de kenmerken van een auto-immuun encefalitis?
- Soms postviraal (HSV), maar ook andere mogelijke triggers zoals oncologie
- Auto-antistoffen tegen neurale antigenen (Bijv. anti-NMDA receptor encefalitis)
- Symptomen zijn vaak gedragsstoornissen (Psychiatrie), bewegingsstoornissen, convulsies, bewustzijnsveranderingen, cognitieve achteruitgang
- Behandeling is gericht op auto-immuniteit
- Prognose bij snelle diagnose is goed
- Aspecifieke liquor en beeldvorming (MRI)
Welke virussen bereiken de hersenen via het zenuwstelsel en zijn daardoor extra gevaarlijk?
Herpes simplex en Rabies
Wat is de epidemiologie van Meningitis?
Incidentie:
- UK, West-Europa: 2 per 100.000
- Afrika (‘Meningitis belt’): 1000 per 100.000
Sterke afname afgelopen decennia:
- Vaccinatie
- Met name kinderen <1 jaar
Wat zijn de 4 belangrijke processen in kader van een hematogeen verspreiding van Meningitis?
- Kolonisatie
- Invasie van bacteriën in de bloedbaan
- Overleven van bacteriën in de bloedbaan
- Invasie van bacteriën in centraal zenuwstelsel (Subarachnoïdale ruimte)
Inflammatie en neurologische schade is afhankelijk van bacterie en gastheer
Wat is tijdens de anamnese belangrijk voor het klinische beeld bij een encefalitis?
- Recente ziekte
- Zieken in de omgeving
- Reizen
- Contact met dieren
- Vaccinatie status
- Immuunstoornis
Wat is tijdens het (sub)acuut begin belangrijk voor het klinische beeld bij een encefalitis?
- Veranderd bewustzijn
- Lethargie
- Veranderd gedrag/persoonlijkheid
- Focale neurologische uitval of prikkeling
- Convulsies
- Psychiatrische symptomen
Koorts, hoofdpijn, nekstijfheid
Wat is het aanvullend onderzoek dat wordt gedaan tijdens de virale diagnostiek?
Liquor:
- PCR HSV 1 en 2: Spec./Sens. is hoog -> 95%
- PCR Par-ECHO/Enterovirussen (70-80% positief)
Feces/keel:
- PCR (Vooral bij verdenking enterovirus)
Serologie:
- Helaas pas laat uitslagen
- Weinig geschikt voor enterovirussen
- Wel bij verdenking mazelen
Wat is de prognose van encefalitis?
Mortaliteit is overall 5-15%:
- 10-15% bij HSV Encefalitis
- 20-30% bij Japanse Encefalitis
Welke complicaties kunnen er ontstaan door Encefalitis?
- Gedrag
- Spraak- en taalstoornissen
- Motorische stoornissen
- Concentratiestoornissen
- Geheugenstoornis
