Tycjan Flashcards
Tiziano Vecellio, znany jako Tycjan (ok. 1485–1576),
kształcił się w pracowni Giovanniego
Belliniego i współpracował z Giorgionem, który wywarł istotny wpływ na jego wczesną
twórczość. Po nagłej śmierci malarza Tycjanowi przypadło w udziale ukończenie wielu obrazów mistrza. Artysta żył bardzo długo. Biografowie spierają się co do daty jego urodzin, ale
uważa się, że żył około dziewięćdziesięciu lat. Jego twórcza energia i pracowitość dały efekty
w postaci bardzo wielu obrazów o różnorodnej tematyce. Osiągnął za życia międzynarodową
sławę, malując dla papieży i władców, a wśród nich cesarza Karola V z dynastii Habsburgów
i jego syna – Filipa II, których był nadwornym artystą. Tycjan przyjaźnił się z wybitnymi
malarzami i literatami, a zwłaszcza z Pietrem Aretinem. Malował portrety, sceny religijne,
mitologiczne i alegoryczne. Uchodzi za jednego z największych mistrzów operowania
kolorem. Jego twórczość charakteryzują wyrafinowane zestawienia barw i ich świetlistość.
Osiągał rozmiękczenie konturów i płynne przejścia między poszczególnymi tonami poprzez
nakładanie laserunków w miejscach graniczenia dwóch plam barwnych.
Przy tak długim życiu dorobek artysty nie mógł być jednolity stylowo, dlatego zauwa-
żyć można istotne zmiany, jakie zachodziły w jego twórczości. Jednym z wczesnych dzieł
malarza jest Noli me tangere (łac. ‘Nie dotykaj mnie’), którego temat został zaczerpnięty
z Ewangelii św. Jana, a dotyczy spotkania Marii Magdaleny ze zmartwychwstałym Chrystusem. Artysta odszedł od ugruntowanego w tradycji sposobu przedstawienia tej sceny religijnej
z widokiem na grób, na rzecz spotkania na drodze. W dziele tym widoczne są jeszcze wpływy
Giorgionego, podobnie jak w innym obrazie – Miłość niebiańska i ziemska. Świadczy o tym
nastrój liryzmu, bukoliczny pejzaż, kulisowe nakładanie planów i umiejętność powiązania
postaci z tłem pejzażowym. Z czasem artysta wypracował własny styl, który przez wieki
był podziwiany przez malarzy europejskich.. Tycjan prowadził dużą pracownię. Jego uczniowie kontynuowali styl malarstwa mistrza.
Jednym z nich był Paris Bordone.
Tycjan Miłość niebiańska i ziemska
Obraz został namalowany ok. 1515 roku farbami olejnymi na płótnie o wymiarach 2,79 x 1,18 m.
Zatytułowano go już po śmierci artysty. Ukazuje po lewej stronie siedzącą kobietę w atłasowej sukni,
a po prawej – nagą, bliźniaczo podobną, z tkaniną okrywającą jedynie biodra i czerwonym płaszczem
zsuwającym się z ramienia. Scenę najczęściej odczytuje się jako alegorię dwóch aspektów miłości
opisanych przez Platona. Słynny niemiecki historyk sztuki, Erwin Panofsky (1892–1968), uznał nagą
kobietę za miłość niebiańską. Trzyma ona lampę – symbol boskiej miłości. W tle za nią znajduje się
kościół i namalowana jest scena polowania na zająca (symbol powściągnięcia zmysłowości). Jej
odziana towarzyszka, wspierająca dłoń na luksusowym przyborniku do szycia, wizualizuje miłość
ziemską, doczesną. Ona z kolei została ukazana na tle zamku i pary zajęcy, oznaczających miłość
zmysłową. Obie kobiety siedzą na sarkofagu przekształconym w studnię, w której Kupidyn miesza
wodę. Ze studni wypływa źródło pozwalające wzrastać roślinom. Obrazuje to symboliczne przejście
ze śmierci do życia, które umożliwia miłość. Obraz zamówiony przez weneckiego arystokratę z okazji
jego ślubu znajduje się w Galerii Borghese w Rzymie
Tycjan Assunta
Pierwszym niezależnym dziełem Tycjana była Assunta namalowana do ołtarza głównego
kościoła Santa Maria Gloriosa dei Frari w Wenecji. W obrazie tym zauważalna jest
silniejsza niż poprzednio dynamika i pogłębienie ekspresji postaci. Obraz ołtarzowy przedstawiający
Wniebowzięcie Najświętszej
Marii Panny, znany jako Assunta
(wł. ’Wniebowzięcie’), artysta
namalował w 1518 roku farbami
olejnymi na płótnie o wymiarach
3,90 x 6,60 m. Temat zaczerpnął
z apokryfów. Jest to dwustrefowa
kompozycja podzielona na część
ziemską i Królestwo Niebieskie.
Łączy je postać Marii unoszonej
przez anioły do nieba, gdzie
ma zostać ukoronowana.
Połączenie obu stref podkreślają
zastosowane środki artystyczne,
takie jak repetycja czerwieni
na szatach apostołów, Marii
i Boga w najwyższej partii. Maria
ma piękną, natchnioną twarz,
a obserwujący ją apostołowie
są poruszeni, co pokazują ich
teatralne pozy i gesty. Obraz
wisi w ołtarzu głównym kościoła
Santa Maria Gloriosa dei Frari
w Wenecji na znacznej
wysokości, co tłumaczy
zastosowanie przez Tycjana
skrótów charakterystycznych
dla perspektywy żabiej
Tycjan, Bachanalie
Tycjan malował dzieła o tematyce religijnej na przemian ze scenami mitologicznymi.
Do tych ostatnich zalicza się obraz Bachanalie namalowany dla księcia Ferrary Alfonsa
I d’Este. Jest to wielopostaciowa kompozycja inspirowana utworem jednego z pisarzy
antycznych – Filostratosa. Opisano w nim boga Dionizosa, który powróciwszy na wyspę
Andros, zastał jej mieszkańców upojonych winem podczas świąt obchodzonych ku jego czci. Przesłanie dzieła ma charakter moralizatorski, wskazując na skutki nadmiernego opilstwa.
Scena, ukazana na tle pejzażu, kształtowana plamą barwną, jest przykładem dojrzałego
stylu artysty, a zarazem kwintesencją weneckiego koloryzmu. Dla gabinetu Alfonsa I d’Este
powstały także inne dzieła o tematyce mitologicznej, m.in. Bachus i Ariadna.
Tycjan, Madonna rodziny Pesaro
Kilka lat po Bachanaliach Tycjan namalował Madonnę rodziny Pesaro na zamówienie
cypryjskiego kupca. Dzieło, które nawiązuje do motywu Sacra Conversazione, przedstawia
Matkę Boską z Dzieciątkiem siedzącą na tronie u szczytu schodów w towarzystwie świętych
i fundatorów. Członkowie rodziny Pesaro ukazani są z profilu na pierwszym planie. Jest
to nowatorska kompozycja, ponieważ Madonna nie jest usytuowana centralnie. W obrazie tym widoczna jest tendencja do dynamizowania kompozycji, która spotęgowała się
w późniejszych dziełach Tycjana.
Tycjan Wenus z Urbino
W dorobku artysty odnaleźć też można liczne akty mitologicznych bogiń i bohaterek.
Tycjan gloryfikuje w nich kobiecą urodę. Jego modelki mają pełne kształty i złotorudawe
włosy. Obraz z 1538 roku, namalowany farbami olejnymi na płótnie o wymiarach 1,65 x 1,19 m, nawiązuje
kompozycją do Śpiącej Wenus Giorgionego. W czasach renesansu mitologiczne przedstawienia bogiń
były pretekstem nie tylko do ukazywania zmysłowego piękna ciała kobiecego, ale niosły też głębsze
przesłanie. Takie obrazy często zamawiano jako prezent ślubny. Naga Wenus została przedstawiona we
wnętrzu oddzielonym kotarą od pozostałej części pomieszczenia. W jednej ręce trzyma pęk róż, a drugą
zakrywa łono. W tle, otwierającym się z prawej strony, widać służące, które wyjmują suknie ze skrzyni
ustawionej pod oknem. Takie skrzynie wraz z pełnym wyposażeniem stanowiły wyprawę ślubną kobiet.
U nóg Wenus śpi pies. W poszczególnych elementach przedstawienia historycy sztuki dopatrywali się
odniesień do różnych wartości. Róże w ręku bogini mają symbolizować namiętną miłość.
Pies jest symbolem wierności, natomiast krzew mirtu na parapecie okna – wiecznego oddania. Tycjan
w tym dziele znakomicie operował nie tylko barwą, ale też światłem, które ma dwa źródła. Jedno z nich
znajduje się poza obrazem, drugie stanowi znajdujące się w tle okno. Do przedstawienia nawiązywało
wielu artystów w wiekach późniejszych. Obraz znajduje się w Galerii Uffizi we Florencji.
Tycjan Karol V po bitwie pod Mühlebergiem
Obraz z 1548 roku został namalowany farbami
olejnymi na płótnie o wymiarach 2,83 x 3,35 m.
Przedstawia cesarza i króla Hiszpanii, który
– dowodząc armią Świętego Cesarstwa
Rzymskiego – rozbił wojska protestantów
dowodzone przez saskiego elektora. Władca,
namalowany w pozie kondotiera, trzyma
w ręku włócznię. Przedstawienie ma wymiar
symboliczny. Smutek na twarzy monarchy,
ukazanego w scenerii zachodzącego słońca,
może oznaczać koniec marzeń o jedności
chrześcijańskiej Europy. Portret ilustruje
też cnoty cesarza – jego odwagę (samotnie
wyjeżdża z lasu, który uchodził za ostoję
rozbójników i sił nieczystych)
i powściągliwość (mocno trzyma lejce, uspokajając
konia, który chciałby ruszyć galopem). Sposób
oddania przedmiotów, takich jak lśniąca zbroja,
atłas spowijający konia czy liście drzew, wskazuje
na kunszt artystyczny. Obraz znajduje się
w Muzeum Prado w Madrycie.
W późniejszym okresie twórczości Tycjan
stosował intensywne kontrasty światłocieniowe,
które łączył ze swobodą operowania plamą barwną. Świadczy o tym Autoportret ze
zbiorów Galerii Malarstwa (Gemäldegalerie) w Berlinie, a także ostatnie dzieło
– kompozycja ołtarzowa ze środkową sceną przedstawiającą w oryginalny sposób zakomponowaną Pietę. Zjawisko luminizmu, charakterystyczne dla wielu artystów tworzących
pod koniec XVI i w XVII wieku, miało swoje źródło właśnie w późnej twórczości Tycjana.
Artysta ograniczał rolę koloru, a też uwydatniał dukt pędzla i impastową fakturę, często
nakładaną szpachlą. Taki sposób malowania, z widoczną fakturą malarską, w historii sztuki
jest określany terminem non finito
