architektura Flashcards
W renesansie architekturę cechowało
stałe poszukiwanie nowych rozwiązań i idealnych
proporcji. Nawiązanie do antyku w formach architektonicznych wiązało się zarówno
z inspiracją ruinami starożytnego Rzymu, jak i ponownym odczytaniem dzieła Witruwiusza.
Ówcześni architekci opierali się na wzorach antycznych oraz na lokalnej tradycji artystycznej, np. architekturze romańskiej, której przykłady znajdowali najbliżej miejsca swojej
działalności. Dbali o to, aby artykulacja była jasna oraz czytelna,
oparta na stałym stosunku liczbowym oraz uzasadniona geometrią. Dążąc do idealnej
harmonii i doskonałych proporcji, wprowadzali elementy architektury antycznej, traktując
je niekiedy jako schematy kompozycyjne. Stosowali zasadę podziału łuku triumfalnego. Z antyku przejęli porządki architektoniczne:
joński, koryncki, toskański i kompozytowy; a także portyki kolumnowe z trójkątnym
frontonem, arkadowe loggie i galerie. Stosowano zasadę spiętrzenia porządków wzorowaną na rzymskim Koloseum. W renesansie uważano, że idealne są plany centralne,
a zwłaszcza koło i kwadrat, które w opinii starożytnych filozofów były formami najpełniej odpowiadającymi racjonalnemu układowi kosmosu. Głównymi elementami konstrukcyjnymi były półkoliste łuki, kolumnady arkadowe lub kolumnady połączone prostym
belkowaniem. Obok stosowanych wciąż jeszcze sklepień krzyżowych i kolebkowych
pojawiły się odmiany z lunetami. Jeszcze inną formą było sklepienie zwierciadlane, które przypominało kolebkę ściętą u góry poziomą płaszczyzną. W budowlach na planie centralnym
lub w przęsłach naw budowli na planie podłużnym stosowano też sklepienia żaglaste lub żaglowe.
W renesansie stosowano także formy sklepienne znane już w antyku i w średniowieczu,
jak sklepienia klasztorne, kopuły na bębnie (tamburze) i kopuły na pendentywach.
Na kopułach umieszczano latarnie. W niektórych budowlach sklepienia zastępowały
kasetonowe stropy o kwadratowych lub oktagonalnych polach. Kasetony stosowano też
na podniebiach kopuł i w sklepieniach kolebkowych. Popularne stały się także balustrady
ozdobione tralkami.
artykulacja
podział płaszczyzny za pomocą elementów architektonicznych
latarnie
walcowate lub wieloboczne wieżyczki zwieńczone
hełmem, które doświetlały wnętrza
sklepienia kolebkowe z lunetami
sklepienia, w których kolebka nawy była przecięta kolebkami poprzecznymi umożliwiającymi wprowadzenie okna w ścianie powyżej podpory, będącej
oparciem dla sklepienia
sklepienia żaglaste lub żaglowe.
Przypominały one nadmuchane od dołu kwadratowe lub prostokątne płachty
materiału zaczepione w czterech punktach, przy czym sklepienie żaglowe było pełniejsze
sklepienie zwierciadlane
jest formą sklepienia klasztornego o bardzo małej krzywiźnie albo sklepienie przechodzące w płaski strop powyżej krótkiego odcinka krzywizny
Kaseton (skrzyniec)
wieloboczne, najczęściej kwadratowe, zagłębienie widoczne od spodu stropu, sklepienia lub kopuły charakterystyczne dla architektury rzymskiej i renesansowej
tralka
pionowy element balustrady, który podtrzymuje poręcz, w formie profilowanego słupka z kamienia lub drewna
renesansowa architektura świecka
powoli traciła swój charakter obronny. W miastach budowano
czworoboczne pałace z wewnętrznymi dziedzińcami arkadowymi. Zewnętrzne elewacje dzielono w poziomie gzymsami, a w niektórych wprowadzano również podziały
pionowe – rytm pilastrów lub półkolumn. Często zdobiono je też boniowaniem. Ściany budynków
bywały zdobione metodą sgraffito. Na obrzeżach miast i poza
nimi zaczęły powstawać wille z portykami kolumnowymi. W budowlach renesansowych pojawiały się też loggie np. w Palazzo Medici Riccardi (pałac Medyceuszy) we Florencji. Niekiedy pełniły one
funkcję komunikacyjną. Dziedzińce niektórych budowli otaczały krużganki, które także
służyły komunikacji, nie były jednak integralną częścią budynku, bo dobudowywano je
do lica ściany.
metoda sgraffito
metoda, w której nakładano na siebie kolorowe warstwy tynku,
a następnie tworzono dekorację, odsłaniając spodnie warstwy
Boniowanie
podkreślenie krawędzi ciosów kamiennych
Rustyka
sposób dekoracyjnego obrobienia faktury powierzchni muru kamiennego lub kamiennej okładziny ściennej, tak aby miały naturalny, surowy wygląd.
loggie
wnęki w elewacji budynku
otwarte kolumnadą na zewnątrz, występujące na całej jego szerokości lub tylko fragmencie,
Krużganek
długi korytarz (ganek), okalający przeważnie wewnętrzny dziedziniec na jednej lub kilku kondygnacjach
sklepienie klasztorne
najprostsze sklepienie jest zbudowane na planie kwadratu z dwóch przenikających się sklepień kolebkowych[1], z których pozostawiono boczne części sklepień.
aneks
budowla przylegająca do głównego budynku»
«małe pomieszczenie przylegające do większego albo wnęka lub wydzielona część pomieszczenia o innym niż ono przeznaczeniu
Wielki porządek także kolosalny porządek
uporządkowanie elewacji poprzez zastosowanie pilastrów, kolumn lub półkolumn obejmujących kilka (minimum dwie) kondygnacji
Ornamentyka i elementy zdobnicze stosowane w renesansie:
- woluta
- panoplia
- koncha
- groteska
- girlanda roślinna
woluta
element architektoniczny i motyw ornamentalny w formie zwoju. Jego szczególną
formą były spływy wolutowe występujące w górnych kondygnacjach fasad kościołów.
panoplia
motyw dekoracyjny w postaci wiązki skrzyżowanych elementów uzbrojenia,
jak: broń, zbroje, sztandary, proporce, tarcze,
koncha
(muszla), którą stosowano we wnętrzach półkopuł
groteska
ornament składający się z wici roślinnej, w którą są wplecione inne elementy,
takie jak: postacie ludzkie i fantastyczne, zwierzęta, owoce, części zbroi,
girlanda roślinna
wieniec z np. kwiatów, liści lub owoców zwieszany z dwóch punktów
zaczepienia,
Gzymsy kordonowe (inaczej międzypiętrowe lub działowe)
tego rodzaju gzymsy montuje się między kondygnacjami budynków
