Techniek filosofie - Week 1 Flashcards
Transhumanisme kern
utopisch beeld van technologie (nieuwe informatie en technologie )inzetten om menselijke beperkingen te overwinnen
Utopische waarden en perspectief
- Efficientie
- Snelheid
- Verbetering
- Zelfrealisatie
Aannames utopisch denken
- Technologie leidt altijd tot vooruitgang
- Technische fix; technologie lost onze problemen op
- Determinisme; technolgie ontwikkelt zich toch, dus moeten met de technologie mee
Distopisch denken thema’s
(wat is wenselijk in de samenleving?)
I Culturele angst tot verlies aan autonomie, verlies van menselijke identiteit
VB: kunstmatige intelligentie (wat betekent dit voor ons mensbeeld)
II. Technologie leidt tot massacultuur; conformiteit en gestandaardiseerde samenleving
VB; modern times; lopende band werk (radar in machine)
III. Technologie leidt tot nieuwe risico’s en gevaren; wereld onveiliger maken
VB: Ulrich beck; nieuwe technologie leidt tot risico’s die we moeilijk kunnen beheren
Vragenstelling bij wetenschapsfilo
- Wat zijn de aannames?
- Wat is wenselijk?
- Wat zijn ethische dilemma’s en hoe er mee omgaan?
- Willen we deze technologie?
3 Vragen om vragen te bedenken vanuit TF
- Relevantie; speelt het nu?
- Reflectie: ; evalueren (juridische, ethische en maatschappelijke), impact en wenselijkheid?
- Bijsturen
Ontologie betekenis?
Wat is de aard van de dingen in de wereld
Heidegger werk
- Gebonden aan techniek en moeten juist geen neutrale houding aannemen
- Techniek is wijze van ontbergen en werkelijksheidsontsluiting
- Door techniek wordt de wereld op een specifieke manier naar voren gehaald
Ontbergen
Iets zichtbaar maken een specifieke blik door technologie
Manier om wereld te begrijpen en veranderen, transformatie van de wereld is niet neutraal maar wordt bepaald door de techniek
Door de wereld te reduceren tot een verzameling van middelen en niet waardevol is als doel
Beheersend tegemoettreden
Techniek verandert de wereld langzaam om de wereld te manipuleren en te controleren
Traditioneel ontbergen
tevoorschijn brengen van werkelijkheid
Denk aan windmolens, laat wind in een keer zien
Opvorderend ontbergen
tevoorschijn dwingen van de werkelijkheid; eist iets van de natuur
Verlies betekenisgeving en zingeving door
De technologie left de nadruk op:
- Maakbaarheid
- Beheersbaarsheid
Door nadruk op maakbaarheid en beheersbaarheid gevolg
Vervreemding; de betekenisvolle werkelijkheid wordt vervangen door wat maakbaar en controleerbaar is.
Voorbeeld: Wanneer we een mens zien als een arbeidskracht, vervreemden we ons van de unieke menselijke mogelijkheden.
Wanneer we een bos zien als een bron van hout, vervreemden we ons van de biodiversiteit en de ecologische waarde van het bos.
Relatie tussen mens en wereld Heidegger
- Werkelijkheid alleen gezien worden als mens die grondstofleverancier is
Technologie onttoverd
Maakt de wereld schraal doordat het de waarde van betekenis en waarde worden uitgelsoten
Doel mensen volgens Heidegger
Mens moet zich openstellen voor wezen van techniek, openstellen voor het wezen van de techniek
& De erkenning van werkelijkheidsontsluiting.
Heidegger doel
Zoekt naar andere vrijere verhouding tot techniek, die ook de waarde en betekenis houdt en niet genereerd
Mens behoefte volgens Heidegger
Denkwijze samenspel techniek en wetenschap zonder menselijk bestaan en betekenis wegvalt
technisch denken
Controle, maakbaarheid en efficiency
Bezinnend denken
Authenciteit en beleving centraal.
Zoeken naar betekenis en waarde
ontbergen
Manier waarop werkelijkheid tot uiting komt
Voorbeeld ontbergen
Zuivelindustrie, natuur wordt opgeeist om energie te leveren aan de mens
Dieren objecten en gebonden aan de mens.
opvorderend ontbergen, natuur en dieren worden opgeeist den behoeve aan menselijke energie
Voorbeeld technisch denken vs bezinnend
In welke maten mogen we de natuur opeisen voor eigen gewin van energie voor techniek?
Technische denken (efficiëntie en economie) staat nog centraal en bezinnend zou kijken naar de waarde van de natuur voor de wereld
Ontbergen
Manier waarop de werkelijkheid naar voren komt, door openstaan voor een proces van ontdekken en betekenis toekennen
Werkelijkheidsontsluiting
Specifieke vorm van ontbergen; wereld is maakbaar en beheersbaar en wordt niet meer gezien als iets wat ontdekt moet worden, maar als eigen gewin
Jacques Ellul
- Techniek is een autonome kracht (mens kan geen sturing geven) –> onderworpen aan techniek
- Techniek is ook een systeem, denk aan politieke en economische technieken
- Technische systeem breidt zich voortdurend uit
- Mens en wereld voegen zich naar technologie
Techniek is breder dan technologie alleen:
het op rationele en efficiënte wijze gebruikmaken van middelen om bepaalde doelen te bereiken
Rationalisme en efficiency denken
Techniek als systeem
Omvat ook politieke, economische en sociale (mens)technieken
Vormen samen een geheel: natuur, samenleving en geest worden ‘gekoloniseerd’
Voorbeeld; propaganda en reclame
Snel uitbreiden, door autonome kracht en gaat steeds sneller
- Systeem houdt mens in wurggreep (vrijheid ontnomen)
vb; auto, afhankelijk van benzine, banden etc - Problemen worden aangepakt met steeds meer organisatie en techniek;
VB; auto vereist wegenbouw en rijkswaterstaat
Metafoor voor Ellul
Radartjes in machine, , als mensen zich daarnaar voegen (heilig respect voor techniek en voorruitgang)
Mens en wereld voegen zich naar technische eisen + voorbeeld
Wereld organiseert zich rondom techniek en in dienst van, sociale condities aangepast
VB: fabriekswijken, sociale steden gerealiseerd rondom fabrieken
Cultuur bij Ellul
Cultuur is niet ingesteld op snelle onderwerping en leidt tot conflicten (depressie en werkeloosheid)
Waar is ellul tegen?
Tegen technicisime (technische efficientie wordt norm in cultuur) maar niet tegen technische vernieuwing
- Efficiëntie mag niet enige waarde worden die techniek lijkt te erkennen
Heidegger en Ellul kort samengevat
- Specifieke manier van ontbergen door werkelijkheidsontsluiting –> heidegger
- Technologie als alomvattend systeem
Beide kijken negatief aan tegenover efficiency denken, reduceert en domineert de mens
Empirische wending; invloed op techniek filosofie
noodzaak om wetenschap en technologie te bestuderen in de praktijk en niet in abstracte termen
- Te weinig aandacht voor praktijk van technologie
Emperische wending kenmerken
- Technologische praktijken
- Empirisch onderzoek
- Minder uitgesproken pessimistisch
Don Ihde
- Mens en wereld zijn met elkaar verbonden (relatie menselijke ervaring en wereld –> fenomenologie)
- Wereld is aanwezig door ervaring van anderen
- Zintuigelijke waarnemingen; door waarnemingen, nieuwe wereld beter begrijpen
Post- fenomenologie
- relatie mens en wereld wordt op vele manieren bemiddeld door technologieën (ervaring gekoppeld aan technologie)
- Begrip van de wereld mede bepaald door techniek rondom ons
- Nieuwe technologie verandert onze relatie tot de wereld -> bemiddeldende rol
Bemiddeldende rol (Don Ihde)
bemiddeling (technologieën bemiddelen de relatie tussen mensen en hun wereld
welke manier kunnen technologieën aanwezig zijn tussen mens en wereld.
Hierdoor wordt begrip van de wereld bepaalt
Don ihde staat haaks op
Bemiddeling # vervreemding (Heidegger)
Kan juist zorgen voor een nieuwe zienswijze
Vier bemiddelingsrelaties (Ihde)
- Inlijvingsrelatie
- Hermeneutische relatie
- Alteriteitsrelatie
- Achtergrondsrelatie
- Inlijvingsrelatie
Breiden onze zintuigen uit door technologie.
Breidt onze lichamelijkheid uit (door voorwerp heen)
!!!! niet het eindpunt van de waarneming maar een middel
VB; Bril, is niet het eindpunt van de waarneming maar een middel
- Hermeneutische relatie
Andere technologieen interpreteren
Technologie ervaart de wereld voor ons.
Techniek geeft een bepaald aspect weer, die door de mens geïnterpreteerd moet worden
VB; tijd, temperatuur, lengte, MRI scan
Bepaald aspect representeren door techniek en interpretatie door mens
- Alteriteitsrelatie
Interactie met de technologie als een quasi-ander (vb; schaakcomputer of automatische helpdesk)
Techniek vestigt alle aandacht op zich en context minder zichtbaar
Denk aan een robot voor sociale interactie bij een ouderen
- achtergrondsrelatie
Technolgie speelt een rol op de achtergrond van onze relatie.
We ervaren de technologie nauwelijks, maar bepaalt wel onze ervaringscontext
VB; straatverlichting, verwarming
Nieuwere relaties technologie en de mens
- Immersie relatie
- Versmeltingsrelatie
Staan dichter in de omgeving van de mens; grensvervaging
Immersierelatie
- Beweegt naar buiten (moet stappen naar buiten kunnen zetten om te reageren op jouw handelingen)
- Omgeving die actief bemoeit
- Meer dan alleen context op de achtergrond
- Gebruiker wordt opgenomen in context
Voorbeeld; VR
Versmeltingsrelatie
- Bewegen naar binnen
- Technologie die de mens opnieuw vorm geven
- Nauwelijks onderscheidt tussen mens en technologie, grensvervaging
VB; pacemaker, kunstmatig weefsel,
Wiebe Bijker (empirische wending) kern
- Co productie; technologie en samenleving beinvloeden elkaar. Mutual shaping
- Technologische cultuur; benadrukken hoe de verwevenheid is
- SCOT (SCOT social Construction of Technology);
Kenmerkend voor de bemiddeling techniek en wereld (mens)
- Structuur amplificatie (uitbreiding) sterkte, duurzaamheid of flexibiliteit van een object te verbeteren.
- Reductie (bepaalde aspecten van de werkelijkheid vallen weg)
bepaalde aspecten van de werkelijkheid versterkt /andere verzwakt
Denk aan een UV bril; Minder kleur waarnemen
Praktijk voorbeeld bemiddeling
Zwangeren; echoscopie
Andere toegang tot de ervaring van de wereld
–> door technologie
SCOT theorie begrippen
- Relevante sociale groepen
- Interpretatieve flexibiliteit
- Opening the black box
- Stabilization and closure
Relevante sociale groepen
Homogene groepen die betekenis toekennen aan technologie
In kaart brengen sociale groepen en welke betekenis zij geven aan technologie
Interpretatieve flexibiliteit
Verschillende betekenissen en interpretaties aan technologie
Allemaal andere ideeën over problemen en eventuele oplossingen
Opening the black box
figuurlijk in de technologie kijken
Welke ideeën en aannames liggen aan de techniek ten grondslag
Normen en overtuigingen
Denk aan veiligheid boven snelheid
Stabilization and closure
Op den duur is er een norm van een bepaalde technologie
Sociale groepen bepalen wanneer technologie uitontwikkeld is, niet de ontwikkelaars
Opening the black box vragen:
- Waarom op deze manier?
- Welke alternatieven zijn er?
- Welke groepen profiteren hier van en welke niet?
- Voor welke groep bedoelt?
Voorbeeld SCOT
E-health
Onderliggende betekenis zoeken en kijken naar wat de betekenis is voor de sociale groepen (huisartsen en ouderen)
Klassieke blik uit TG
Efficientiedenken neemt te veel de bovenhand
Zelfuitbreidend systeem –> technologisch determinisme –> wurggreep
Technologie hoofdletter T
Fundamentele vraagstukken over technologie en de invloed
Anders dan alleen kijken naar de praktische toepassing van technologie
Kritiek op klassieke techniekfilosofen
- Te weinig oog voor praktijk
- Mens is mede vormgever van technologie
Voorbeelden TG soorten mens- technologie relaties
- Inlijvingsrelatie; tilrobot
- Hermeneutische relatie; zustersysteem 3.0
- Alteriteitsrelatie; dementierobot
- Achtergrondsrelatie; telefoon die onze communicatie bepaalt
