Economisch deel Kennis blok 6 Flashcards
Vier voorwaarden perfecte concurrentie
- Homogene producten
- Vrije toe en uittreding
- prijsnemers bepalen de prijs
- volkomen transparantie
Drie publieke belangen zorg
- Betaalbaarheid
- Toegankelijkheid
- Kwaliteit
Marktfalen
ingrijpen van overheid bij suboptimale uitkomsten van de markt voor de maatschappij
Overheidsfalen
Ingrijpen van markt bij suboptimale uitkomsten van de overheid voor de maatschappij
Principaal agent
relatief goed geinformeerde partij = agent
Relatief slecht geinformeerde partij = principaal
Probleem principaal agent
Als de belangen niet op dezelfde lijn liggen -> moral hazard
5 voorbeelden principaal agent
- asprirant verzekerde en verzekeraar (agent; aspirant verzekerde)
- Verzekeraar en verzekerde (agent; verzkeraar)
- verzekerde en verzekeraar (agent; verzekerde)
- zorgaanbieder en patient (agent; zorgaanbieder)
- zorgverzekeraar zorgaanbieder (agent; zorgaanbieder, verzekering afhankelijk van doelmatigheid)
Oplossen principaal agent probleem
- Verklein informatie assymetrie (gegevens openbaar maken)
- Gelijkschakelen belangen (prestatie uitkomsten)
- Regelgeving door de overheid (institutionele remedies)
Aanbodgeinduceerde vraag
Het verschil tussen de door artsen feitelijk voorgeschreven of verleende hoeveelheid zorg & de vanuit de patiënt gezien gewenste hoeveelheid zorg.
Tegenkrachten aanbodgeinduceerde vraag
- Ethische beroepscode
- Doelinkomen
- Hoger inkomen tegenover vrije tijd
2 functies nut vraaginductie artsen
McGruire en Pauly; U= u (Y, V, I)
Rizzo en Zeckhauser; U= u (Y, V, I) + (Y-R)
functies over nut gaan over marginaal positief nut en marginaal neratief nut
Marginaal positief nut; extra voordeel door meer te doen aan vraaginductie
Marginaal negatief nut; minder voordeel door te doen aan vraaginducite
Functiebeschrijving aanbodgeinduceerde vraagverschuiving stappen
- Er komen meer artsen (aanbodlijn verschuift naar rechts)
- Je levert een grotere hoeveelheid tegen een lagere prijs
- Artsen voelen prikkel tot vraaginductie
- De vraag wordt naar boven verschoven
- Prijs komt nog hoger uit
verschuiving bij marktwerking
Langs de vraagcurve
vraaginductie verschuiving
van de vraagcurve
Kanttekening bij vraaginductie
- Intrinstieke vs extrinsieke motivatie
- Invloed persoonlijke kenmerken en context
- Meten van prestaties en kwaliteit
Basishonering vormen
- Fee for service
- Bundeld payment ( een bedrag alle vormen van zorg)
- Capitation payment ( per zorgbundel per verzekerde per periode)
- salaris; vast pedrag per periode
Praktijkvariatie
: Verschillen in behandelingen tussen regio’s bij dezelfde zorgvraag
arts is imperfecte agent voor de principaal, kan zowel remmend als stimulerend werken
Remmende effecten; meer vrijetijd, loondienst (vast inkomen)
Stimulerend effect; prikkels om meer zorg te verlenen door f2s
Rudy Douven artikel praktijk variatie
Bij vrij gevestigde specialisten is het risico op
aanbodgeïnduceerde vraag groter (fee-for-service) dan wanneer artsen per periode betaald krijgen
als zij in loondienst zijn van het ziekenhuis.
UItkomstbekostiging
Andere manier om zorg te bekostiging niet meer linken aan volume, maar juist aan andere effecten (goede gezondheidsuitkomsten, beter samenwerken)
4 oplossingen naast uitkomstbekostiging Rudy Douven
- Verschuiven financiele verantwoordelijkheid
- Uitkomstbekostiging
- Zorgaanbieders als groep betalen
- Kwaliteit meten en belonen
5 dimensies van belang bij uitkomstbekostiging
- Goede zorgkwaliteit
- Kostenbewuste zorgverlening
- Goede zorgcoördinatie
- Kosteneffectieve innovatie
- Effectieve preventie
Voordelen winstuitkering
- Privaat kapitaal in de zorg, betere solvabiliteit en meer vermogen ZH
- Marktdynamiek; toetreding meer aanlokkend
- Investeringen makkelijker van de grond
Nalden winstuitkering
- Focus op winst; inkomsten omhoog, kosten omlaag
meer inkomensten
1. volume
2. tarieven
3. upcoding
Minder kosten
1. Minder kwaliteit
2. Aanbod omlaag
3. risicoselectie
- Weglekken geld; geen herinvesteringen
Upcoding
Ontrecht in rekening brengen duurdere zorg
Overheidsregulering winstuitkering
Honorering: Pay for Performance in plaats fee-for-service. Voorwaarden voor betalen per uitkomst is dat er goede uitkomstmaten moeten zijn
Regelgeving: winstuitkering toestaan onder bepaalde voorwaarden en wetgeving, hierdoor rem je op het effect van snel verdienen in de zorg door private investeerders (cowboys voorkomen)
Transparantie van de zorg; hier kan winstuitkering worden toegestaan omdat er dan goed gemeten kan worden wat de kwaliteit is. Goede monitoring van de zorg is een voorwaarde
oor de toestemming van winstuitkering.
Marginale opbrengst
Verandering van de totale opbrengst als q met een toeneemt
Marginale kosten
Verandering in totale kosten als q met een toeneemt
MW > 0
Elke eenheid meer levert winst op, (MO > MK) dus meer produceren
MW < 0
Elke eenheid zorgt voor kosten, MK> MO, dus minder produceren
Uittreding als p< AVC
shut down condition
Als P> AVC
Dan verdien je de variabele kosten terug maar je moet dan nog wel de vaste kosten ook terugverdienen
Consumentensurplus
Het verschil tussen de betalingsbereidheid van consumenten en de prijs die tot stand komt
Producentensurplus
Het verschil tussen de marktprijs en de prijs die ze nodig hebben om de kosten te dekken
perfecte marktwerking korte -> lange termijn stappen
- Winst lokt toetreding uit
- Nieuwe aanbieders treden toe, aanbodcurve naar rechts
- toetreding todat;
- Prijs gezakt is tot laagste punt Gk-curve Alle aanbieders hun kapitaalgoederenvoorraad zodanig hebben gewijzigd dat de korte termijn GK-curve de lange termijn GK-curve op het laagste punt raakt
perfecte marktwerking korte -> lange termijn stappen stap 2
Hoeveelheid die zakt is de aanleiding tot kritisch kijken naar wat er aan kapitaalgoederenvoorraad (mensen, machines, apparatuur etc.) hoeveelheid weer aanpassen
- Aanbodcurve schuift weer iets naar binnen (bijstellen op afname van Q in de eerste stap)
- Average total costs (van ATC1 naar ATC2) en Short turn marginal costs (van SMC1 naar SMC2)
stappen korte -> lange termijn perfecte marktwerking in het kort
- Toetreding leidt tot daling van de prijs
- Aanpassing van de kant van de aanbieders
Lange termijn
Iedereen streeft naar winst maar niemand maakt winstmeer
Perfecte marktwerking leidt tot toetreding en zorgt de toetreding ervoor dat de prijs tot stand komt die gelijk is aan de marginale kosten en gemiddelde totale kosten
Allocatieve efficientie
Er wordt in het minimum van de totale kosten curve geproduceerd (minimum van GTK)
p = GK laagst
Consumenten betalen niet meer dan het kost om te produceren
Kostenefficientie
geen enkele lagere prijs mogelijk, anders aanbieders gelijk verlies gaan maken
p=MK
- Aanbieders verdienen niet meer dan een normale winst
Pareto efficient markt
Als de uitkomst van een markt zo is dat er geen verbetering mogelijk is, verandering leidt anders tot achteruitgang bij een iemand
Je blijft als aanbieder zoeken naar kostenbesparende innovaties
je moet meegaan om je andere toe treder vooruit te zijn
Stappen als er winst gemaakt wordt in perfecte markt naar lange termijng
- Er winst gemaakt lokt toetreding uit
- Prijs wordt lager
- Winst zal dalen, doordat de prijs naar de MK of de GTK zal gaan
Hoe bereken je GK?
Gk=tk/q
vijf oorzaken monopolies
- Exclusieve controle over belangrijke productiefactoren
- Schaalvoordelen te behalen (natuurlijke monopolie, nietzinvol concurreren)
- Patenten
- Netwerkeffecten; mechanisme dat op gang komt
- wet en regelgeving; dmv vergunningen
Twee doelstellingen monopolist
- Winstmaximalisatie
- Outputmaximalisatie
Monopolist
Prijszetter (aanbod en prijs bepalen)
Vraagcurve is dalend
geen lineaire relatie tussen TO en Q
TO max bij prijselasticiteit van -1
TO is een parabool
TO bij monopolist
- Prijselasticititeit hoog -> prijs daalt, vraag omhoog, to neemt toe
- Prijselasticiteit -1, to is maximaal
- Prijselasticiteit -1/3, prijs daalt, nauwelijks meer vraag, to daalt
verhogen Q bij monopolist 2 dingen die gebeuren
- Prijs gaat omlaag, verliest een deel. Doordat je meer verkoopt
- Verkoopt meer Q
Het hangt af waar je je op de vraagcurve bevindt. Hoe meer links hoe beter
Precies op de helft van de vraagcurve -> MO =O
Rechts hiervan is MO<0
Prijs bij monopolist aflezen
Deze lees je af aan de vraagcurve
Monopolist vraagcurve is gelijk of niet gelijk aan MO?
MO loopt altijd twee keer zo stijl als de vraagcurve
2 manieren om winst monopolist te bepalen
- Grafisch aflezen
- Afgeleide berekenen
- Outputmaximalisatie
- maximale output (bv; zo veel mogelijk patiënten behandelen)
- Geen verlies maken voorwaarde (anders zou je spullen kunnen weggeven)
- Q max ; P = GTK
Output maximalisatie monopolist
- Als P > GTK
Prijs verlagen
Vraagcurve is dalend –> dus meer afzetten
- Nog speling zolang je boven de GTK zit
Output maximalisatie monopolist
- Als P < GTK
Prijs verhogen
Gaat naar links op de vraagcurve, anders ga je verlies lijden
Deadweight loss
Verlies aan consument en meer producentensurplus
X-inefficiency
De monopolist produceert niet in het laagste punt van de GTK curve
Ze hebben geen prikkel om te doen aan kostenbesparing, omdat ze de enige aanbieder zijn
Je kijkt hier veelal individueel
Dynamische efficientie
- Patenten vs geen patenten (monopolie vs prikkel voor innovatie)
- Winst nodig om te blijven innoveren (monopolisten maken winst, maar geen prikkel)
Bij monopolist Surplus
Consumenten surplus neemt een heel stuk af en wordt producenten surplus
prijsdiscriminatie
Discrimineren of gebruik maken van de verschillen in betalingsbereidheid om consumenten over de streep te halen
- Voor identiek product bij verschillende consumenten verschillende prijzen in rekening brengen
Voorwaarden prijsdiscriminatie
- Aanbieder heeft marktmacht
Kan alleen discrimineren als prijs boven de MK is (p>MK) - Aanbieder heeft inzicht in de betalingsbereidheid van de klanten (prijselasticiteit)
- Aanbieder kan producten verkopen op strikt gescheiden markten
effecten prijsdiscriminatie
- Hogere winsten aanbieders
- Afroming consumentensurplus; aanbieder neemt een deel over. Verschil tussen betalingsbereidheid en daadwerkelijke prijs wordt kleiner
1e graadsprijsdiscriminatie
Gebruik maken van de verschillen in betalingsbereidheid
- Maximale producentensurplus en afroaming consumentensurplus
2e graadsprijsdiscriminatie
Gebruik maken van verschillende prijzen bij verschillende hoeveelheden
- Consumentensurplus is nog klein
- Lagere prijzen bij grotere hoeveelheden
(Bulk)
3e graadsprijsdiscriminatie
Verschillende prijzen op gescheiden markten
- Hogere prijzen op markt met de hoogste prijselasticiteit
- Winst als MK = som MO
- VB: geneesmiddelen
Bij een monopolist is p altijd groter dan
P> MO
5 vormen overheidsingrijpen bij een monopolie
- Publiek eigendom en mangement (meer ook op kosten)
- Overheidsregulering van private monoplies (vb; regulatie van prijzen om op de kosten te letten)
- Exclusieve contractering; via aanbesteding (concurrentie om de markt)
- Strikte handhaving medediningswet (dominante positie sterk toezicht)
- Laissez faire beleid
Prijsregulering via maatstaf concurrentie (overheidsregulering van private monopolies)
- Aanbieders financieel afrekenen op hun relatieve prestaties
- Concurrentie door vergelijking
- Benchmarking = alleen ‘naming & shaming’
Model voor Maatstafconcurrentie
DEA
Dataomhullingsanalyse
twee soorten DEA
- Output georienteerd; wie gebruikt de minst input voor dezelfde output
- Input georienteerd; met dezelfde input zo veel mogelijk output
Dit zijn vormen van technische efficientie
Bepalen mate inefficientie DEA
- Grenslijn vaststellen (deze zijn het meest efficient
- Afstand tot de grenslijn, de labda waarde (hoe dichter bij de 0 hoe inefficienter)
Labda waarde
oorsprong tot grens / grens tot bedrijf x
Hoe lager hoe meer inefficient
Hoe hoger hoe efficienter
Zegt iets over mate technische efficientie
Factorprijsefficientie
Wie heeft totaal de laagste kosten
gebruik een isokostenlijn; lijn waar je stelt dat alle kosten gelijk zijn voor iedereen
Hoe dichter bij de oorsprong hoe beter
Arbeid is 2 keer duurder dan kapitaal formule isokostenlijn
PA= 2 x PK
Monopolistische concurrentie kenmerken
- Veel aanbieders en geen toetredingsdrempels
- Productdifferentatie (heterogene producten)
Aanbieders investeren veel in merkentrouw; ons te doen geloven dat het product beter is dan de concurrent - Monopolistisch deel; Winst maken tijdelijke unieke positie
- Concurrentie deel op lange termijn; break-even door toetreding (met immitaties product): concurentiele fase
Op den duur geen allocatieve efficientie p>MK
geen kostenefficientie; want GTK> GTK min
oligopolie
Markt die gedomineerd wordt door een paar grote aanbieders
Marktuitkomsten oligopolie
- Stabiele prijzen, elkaar in de gaten houden
- Prijzenoorlog, kettingreactie door te lage prijs
- Collusie, samenwerking prijzen omhoog (samen wellicht een monopolist)
Kartel
Winstgevend voor alle partijen
Op lange termijn werkt het niet en niet te handhaven
Speltheorie; als enige Q omhoog en dus p omlaag
Prikkels binnen F2S
Kwaliteit; wel en niet, willen de beste zijn en meeste behandelingen
Betaalbaarheid; nee, veel declaraties
toegankelijkheid; volumeprikkel dus zo veel mogelijk consulten
Preventie; nee
Prikkels Salaris
Kwaliteit; nee, maarkt niet uit hoeveel je levert en wat je levert.
Betaalbaarheid; ja minder hoge kosten, wellicht minder efficientie
Toegankelijkheid; nee meer wachtrijeen
preventie; alle twee
Alternatieve bekostigingsvormen van lage financiële verantwoordelijkheid naar hoge
1 F2S
2. Shared savings, losses; Wordt achteraf gekeken naar hoe er is gepresteerd met de doelstelling
- Bundelbekostiging; vaste bekostiging voor een pakket zorg (niet achteraf delen in de verliezen/ besparingen)
- Populatiebekostiging; totale zorgvraag populatie vangen in een betaling per hoofd van bevolking
Waarom merkt de consument niks van een aanbodgeinduceerde vraag
Vraag naar zorg is niet elastisch door zorgverzekeringen, gaan niet minder besteden als de prijs hoger is
Als een markt pareto efficient is
- Consumentensurplus maximaal
- Winst niet meer aan de orde
- Je kan de prijs niet naar beneden bijstellen, want dan gaat dit een groep schaden
Bij perfecte marktwerking wordt je gedreven door;prijzen
De kostprijs van anderen, dit is een incentive om je eigen kostprijs zo laag mogelijk te krijgen