Samenleving - Deel II - Blok 7 Flashcards
1
Q
Vierkwadranten model vraag
A
gezondheidverschillen begrijpen
welke combinaties zijn mogelijk van gezondheid en consumptie op de indifferentiecurve met een budgetristrictie
2
Q
Kwadranten vierkwadrantenmodel
A
- Nutsmaximalisatie H en C
- Budgetristrictie M en C
- Productiefunctie van gezondheid H
- consumptie C
3
Q
-Nutsmaximalisatie H en C kwadrant
A
- Combinaties C en H bij hetzelfde nut
- Veschillende nutsniveau’s; hoe verder weg nulpunt hoe hoger nut
- Nut ontleend aan gezondheid (H) en consumptie (C)
4
Q
- Budgetristrictie M en C
A
Hoeveelheid geld die iemand kan besteden aan consumptie en zorg
- Inkomen gelijk aan uitgaven
- Geeft al je inkomen uit aan producten (som hoeveelheid x product prijs)
- M = medische zorg
5
Q
Inkomen vierkwadrantenmodel
A
I= pm x m + Pc x C
Dus kan je terugrekenen
6
Q
Startpunt M of C punt
A
I = Pm *M + Pc *0
I = Pm*0 + Pc *C
Geeft je geld uit aan medische zorg of consumptie
7
Q
Productiefunctie van gezondheid (H).
A
Komt tot stand door M en H (medische zorg creeert gezondheid)
aanname: afnemende meeropbrengsten van M
( meer M levert steeds minder H op)
- Verschillen gezondheidsproductiefunctie theorie; verklaard worden door aanbod (diagnoses en behandelingen) of vraag (therapietrouw)
8
Q
Maximaal nut
A
Kan alleen het derde niveau worden bereikt
- je moet aan alle twee wat uitgeven, kan niet uitersten kiezen
9
Q
Verzekering zorgt voor verschuiving binnen vierkwadranten model
A
- Zorgt ervoor dat M naar links verschuift, maakt zorg goedkoper en kan nog meer afnemen met je inkomen
10
Q
Gezondheidsverschillen verkleinen door het inkomensverschil te beïnvloeden
A
- Verzekering
- Inkomensherverdeling
11
Q
Gezondheidsverschillen verkleinen door verschillen in voorkeuren te beïnvloeden:
A
Isonutcurves aanpassen
- Voorlichting/ opleiding
- Inkomensnivellering
12
Q
Vierkwadranten model geeft inzicht in ?
A
Hoe inkomen, budgetristrictie, gezondheidsproductiefunctietheorie en verschillen in voorkeuren leiden tot verschillende hoeveelheden H en C die mensen kiezen
13
Q
Herverdeling
A
Bestaande hulpbronnen anders indelen
- Er ontstaat een kruising, persoon A levert iets in, waarvoor B iets terug krijgt
VB: Persoon A krijgt extra belasting en Persoon B krijgt toeslag
VB; premie gezonde mensen dragen bij aan kosten voor ongezonde mensen
14
Q
Interpersonele herverdeling
A
Van persoon A naar persoon B
14
Q
Intra personele herverdeling
A
Van persoon A op tijdstip 1 naar persoon A op tijdstip 2
15
Q
oppertuniteitskosten
A
De opbrengsten van het beste alternatief dat je misloopt door een bepaalde keuze te maken
16
Q
Oppertuniteitskosten mantelzorg
A
- Waarde uur werken
- Waarde uur vrije tijd
17
Q
Voor wie zijn oppertuniteitskosten hoger?
A
- mensen die verweg wonen (reizen waarde)
- Jonge kinderen (waarde bijzijn)
- goed betaalde baan (waarde salaris)
18
Q
Oppertuniteitskosten Binnen de gezondheidszorg:
A
Investeren in onderzoek naar dementie of juist in onderzoek naar andere aandoeningen?
19
Q
oppertuniteitskosten Tussen de gezondheidszorg en andere sectoren: bijvoorbeeld zorgsector versus onderwij
A
bijvoorbeeld zorgsector versus onderwijs, geld dat je niet aan onderwijs besteed gebruikt in de zorg . ontwikkelingen in onderwijs wellicht mislopen
20
Q
Mantelzorg herverdeling mannen en vrouwen
A
herverdeling van bestaande hulpbronnen anders ingedeeld.
- Mannen nemen groter deel kosten op zich en minder zorg ipv evenveel
21
Q
Lijn tussen M en H, Loopt naar links op waarom?
A
veronderstelling; Gebruik van medische zorg leidt tot toename van gezondheid
22
Q
Hoe rijker wat gebeurt er met de budgetristrictielijn
A
Deze verschuift naar links, kan dus ook meer nut produceren
22
Q
Wat laat kwadrant nutsfuncties zien 2 dingen?
A
1) hoe iemand combinaties C en H waardeert
2) Welke combinaties van C en H er mogelijk zijn
23
Verschillen in gezondheidsproductiefunctie, twee dingen
- Basis gezondheid, verschil in hoogte van de lijn
- Richtingscoefficient verschillen lijn; door therapietrouw sneller betere gezondheid bereiken bv of technologische innovatie
24
Hoe gezondheidsverschillen ontstaan tussen deze groepen en oorzaken?
- hoog en laag opgeleiden
- Oud en jong
- Veel zelfmanagement en weinig zelfmanagement
- hoger inkomen, meer budget. Budgetristrictielijn ligt hoger, kunnen een hoger nutsniveau bereiken
- Oude mensen rijker maar kwetsbaarder, nutsniveau hangt van veel dingen af
- zelfmanagement vaardigheden, externe hulpbronnen makkelijker aangetrokken.
Toegang medische zorg en inkomen makkelijker hoger nutsniveau
25
Een publieke verzekering die 50% premie verlaagd wat gebeurt er met nut?
M wordt goedkoper, verschuift naar links.
- 2x zoveel eenheden kopen met je budget
- Lijn loopt steiler
- Sneller hoger nut bereikt
Minder gezondheidsverschillen!!!!
26
Inkomensverderling van rijk naar arm wat gebeurt er met nut?
- Budgetristrictielijn verschuift voor armen verder van 0 punt en voor rijken meer naar oorsprong
- richtingscoefficient blijft gelijk
- rijken minder nutsniveau, armen meer nutsniveau
Minder grote gezondheidsverschillen!!
27
vergroten therapietrouw wat gebeurt er met nut?
- H lijn gaat steiler lopen
- Minder zorg nodig voor meer H
- Blijft toenemen volgens afnemende meeropbrengsten
- Meer nutsmaximalisatie
- Minder gezondheidsverschillen
28
Inkomensverdeling voor argument
- herverdeling zorgt voor meer toegang
29
Inkomensverdeling tegen argument
- gezondheid hangt niet alleen af van inkomen maar ook van leefstijl
30
Op welke manieren inkomensverschil beinvloeden om gezondheidsverschillen kleiner te maken?
- verzekering
- inkomensherverdeling (belasting en subsidie)
31
Verschil in voorkeuren C en H verschillen tussen Hoge en lage Ses, hoe vertaalt zich dit in kwadrantenmodel?
H meer voor hoge ses
C meer voor lage ses
Door een verschil in preferenties zullen de isonutsfuncties van verschillende vorm zijn;
32
Beinvloeden van voorkeuren C en H, op welke manier
- via voorlichting
- Inkomensnivellering (verschil inkomens kleiner maken)
Geen gemakkelijke opgave iemand zijn waardering aanpassen
33
Fasen demografische transitie
Fase 0; hoog geboortecijfer, lage levensverwachting
fase 1; Afname sterfte
Fase 2; afname aantal geboorten
fase 3; vergrijzing
34
Fase 0 Lee 2003
- Levensverwachting laag
- Hoog geboortecijfer
- gevolg; lage bevolkingsgroei
35
Fase 1 Lee 2003 oorzaken en gevolgen
- Afname sterfte
Betere hygiene
minder doden door infectieziekten
verbeterde leef en woonomstandigheden
verbeterde gezondheidszorg
gevolgen:
- levensverwachting stijgt
- Populatie stijgt
36
Fase 2 Lee 2003 oorzaken en gevolgen
Afname aantal geboortes
Oorzaken
- meer kinderen overleven tov vroeger, kosten tijd en geld
- opbrengsten en investeringen; vrouwen ook arbeidsparticipatie
- Rol technologie
Gevolgen
- Minder kinderen per vrouw
- Op latere leeftijd kinderen
37
Fase 3 Lee 2003 oorzaken en gevolgen!!!!
Vergrijzing
Oorzaken
- Hoge levensverwachting
- Laag geboortecijfer
Gevolgen:
- Stijging levensverwachting --> meer zorg
- Laag geboortecijfer zorgt voor afname bijdrage zorg
38
Afhankelijksheidsratio
De hoeveelheid ouderen of kinderen die afhankelijk zijn van de potentiële arbeidskrachten op dat moment in de samenleving.
Vroeger waren er veel kinderen om voor te zorgen, in de toekomst veel
ouderen
39
Vergrijzing leidt niet tot meer zorgkosten, wat wel?
Toename van getriatic giants
Deze ouderdomsziekten leiden tot grotere vraag naar zorg
Via causaal diagram
40
Stadia vergrijzing
De gemiddelde leeftijd daalt eerst als gevolg van de daling van de kindersterfte.
De gemiddelde leeftijd stijgt daarna als gevolg van:
- Daling van het geboortecijfer
- Daling van de sterfte hogere leeftijd
41
Waarom leidt de stijgende levensverwachting tot meer vraag naar zorg? - Waar kan je wel wat aan doen?
- Variabelen die vergrijzing zowel als de vraag naar zorg veranderen, denk aan medicijnen
42
Waarom leidt de stijgende levensverwachting tot meer vraag naar zorg? - wat kan je doen aan geriartic giants?
- inzetten op preventie zodat het niet leidt tot vraag naar zorg
43
Causaal diagram stijgende levensverwachting tot meer vraag naar zorg?
- Vergrijzing
- Getriatic giants
- vraag naar zorg
44
Causaal diagram afnemende geboortecijfer tot minder bijdragen aan de zorg?
- afnemend geboortecijfer
- aantal mantelzorgers/ aantal premiebetalers/ aantal zorgpersoneel
- afname bijdrage
45
Waar op in zetten afnemende geboortecijfer tot minder bijdragen aan de zorg?
- Niks te doen aan afnemend geboortecijfer an sich
- Wel wat te doen aan stimuleren zorgpersoneel/ mantelzorgers en premiebetalers (hoogte)
46
Vijf manieren voorspelling kan maken
- Gokken
- Extrapoleren
- op basis van indicatoren
- op basis van theoretisch model
- inschatting; expert opinion
47
Meijer et al 2013
beschrijven variabelen die in verband staan met vergrijzing en zorgkosten op individueel en maatschappelijk niveau
- ind; leeftijd, gezondheid
- samenleving; BNP, technologie , lonen
Verschillende effecten modererend medierend en directe effecten
48
Meijer et al vraag: verband vergrijzing en gezondheid
Met andere woorden: stijgt de leeftijd waarop iemand last kan krijgen van ‘ouderdomsziekten’ mee met de levensverwachting of
niet?
49
Meijer et al vraag: technolgie
Technologie wordt gecreëerd omdat er vraag is, vergrijzing beïnvloedt hiermee ook de vraag doordat de groep ouderen steeds groter wordt
50
Conclusie meijer et al 2013
Vergrijzing leidt niet direct tot meer zorggebruik, maar veel variabelen die deze relatie beinvloeden wel
- Vooruitgang zorgsysteem is niet een reden voor toename zorggebruik
51
Douven & Wouterse (2019) conclusie
Willen meer uitgeven aan zorg als ons inkomen stijgt
52
Intergenerationele solidariteit
Bereidheid te betalen voor andere generaties
Als inkomen stijgt meer betalen voor zorg, maar als dit alleen naar ouderen gaat staat de solidariteit tussen generaties onder druk
53
Wat is het effect van de demografische transitie op; De gezondheid van de bevolking;
- Neemt toe
Samenleving opnieuw ingericht zodat mensen zo lang mogelijk leven in goede gezondheid
54
Wat is het effect van de demografische transitie op; De totale hoeveelheid intergenerationele herverdeling.
- Neemt toe
Door verschuiving tussen grootte van groepen jongeren en ouderen
55
Fase 3 kenmerken
laag sterftecijfer,
laag geboortecijfer,
langzame bevolkingsgroei
snel stijgende gemiddelde leeftijd.
56
Oorzaken zorguitgaven per persoon ouderen stijgen
- Prijs; ziekte van baumol
- Bevolkingssamenstelling; mensen leven langer met chronische aandoeningen
57
Belang probleemconceptualisatie
- Probleem expliciet maken
- Breed gedragen oplossing formuleren
- Voorkomt verkeerde probleem op lossen
- Maakt voor verschillende actoren duidelijk waar de oplossing kan worden gevonden
58
Waar bestaat een probleemstelling uit?
- Wens (gewenste situatie)
- Dilemma; waarom kan het niet makkelijk bereikt worden
59
Soorten fouten bij probleemstellingen
- Geen dilemma
- Geen wens
- Ogenschijnlijk dilemma
- noemen alternatief
60
Hoe kunnen we operaties efficiënter uitvoeren, zonder dat de zorgkosten hierdoor stijgen?
ogenschijnlijk dilemma
61
Niveau probleemstellingen
- Laag niveau; smalle formulering, specifieke oplossingen
- Hoog niveau; brede formulering; brede oplossingen
62
Hoog niveau; brede formulering; brede oplossingen voor en nadelen
Voordeel;
- meer oplossingen mogelijk
- Duidelijkere aanpak
Nadeel
- Focus op onderliggende oorzaken in plaats van symptomen
- compex verlies relevantie
63
Laag niveau; smalle formulering, specifieke oplossingen voor en nadelen
Voordeel
- Makkelijk concreet te maken
- duidelijkere aanpak
nadeel
- beperkte oplossingsruimte
- risico op symptoombestrijding en tunnelvisie ipv oorzaakbestrijding
64
stappen de haan 2009
- welke actoren betrokken?
- Kies een actor waarvoor je een probleem zoekt
- Probleemdefinitie
- Doelenboom
65
Doel doelenboom
Van doelen naar meetbare criteria
Lager; wat betekent dit?
hoger; waarom wil je dit?
66
Fouten in doelenboom
- Te algemeen
- te concreet
- normatieve richtingen; abstract (betere zorg) subdoelen
- een op een relaties A&B zijn eigenlijk hetzelfde doel of deel van A
67
Overheidsinterventie betekenis
VIabeleid beinvloeden van markt of burger, via bijvoorbeeld communicatie, wetten & regels, subsidies etc.
68
Vragen voordat je overheidsinterventie invoert
- Taak voor overheid? (VB; garanderen veiligheid)
- Herverdeling welvaart noodzakelijk (niet te groot gat)
- Is er reden om gedrag te corrigeren? ( ongezond gedrag)
- Is er sprake van marktfalen? (vb; infromatie-assymetrie, collectieve goederen)
69
Is er sprake van marktfalen bij gezondheid ? geef de oorzaken die eronder kunnen liggen
-Externe effecten
- Informatie assyemetrie
- Collectieve goederen
- oneerlijke concurrentie
- te hoge transactiekosten
70
redenen voor overheidsinterventie bij ongezond leven -
- Externe effecten; ongezond leven --> hogere zorgkosten
- Informatietekort --> kennis bij te sturen
- Normatieve overtuiging (verschillen te groot)
71
Hemerijck 2003 tweedeling
criteria legitimiteit; Input legimiteit / output legimiteit
handelingsorentaties; logica van passendheid / logica consequentie
72
Input legimiteit
(normen en waarden)
73
output legimiteit
(effectiviteit en prestatie)
74
logica van passendheid
(haalbaar en aanvaardbaar)
75
logica consequentie
(is het doel bereikt en wat is het betere alternatief)
76
Vragen legitimiteit !!!
- Werkt het
- Mag het
- Hoort het
- past het
77
Werkt het ?
- Doeltreffendheid
Lost het probleem op/ neveneffecten
- Doelmatigheid
effectief en efficient
78
Past het?
- Bestuurlijke uitvoerbaarheid?
Voldoende draagvlak en mankracht?
- Politieke uitvoerbaarheid
draagvlak bij iedereen en andere opvattingen?
79
Mag het?
rechtmatige passendheid
- wettelijk
Inhoudelijke rechtmatigheid
- Niet in strijd met regels en wetetn?
80
Hoort het?
Is het vanuit burgerlijk perspectief aanvaardbaar?
- Procedureel aanvaardbaar; burger en politiek vertrouwen
- Inhoudelijke aanbaardbaarheid; normen en waarden in maatschappij
- Probleemperceptie burger
Rol overheid
81
Doelen bestaan uit?
richting
factor; het wat? bv kwaliteit
82
Eisen beleidsaanbeveling
- Concreet en duidelijk
- Haalbaar
- Etisch
- Onderbouwd met literatuur
- SMART
- Rekening kunnen houden neveneffecten
- Resultaat kan geschetst worden
- Stappen duidelijk
83
uitdagingen bij observationeel onderzoek; effecten
- Spillover effecten; informatie interventie komt ook bij controlegroep
- Substitutie; informatie van interventiegroep komt bij controlegroep terecht door een bron
- Hawthorne effect; anders gedragen als je weet dat je geobserveerd wordt
84
Waarom obeservationeel onderzoek bij beleid?
- Kan geen radnomisatie plaatsvinden; interventie is voor iedereen
- verschillen niet goed waar te nemen tussen groepen
85
Observeerbare verschillen
- Geslacht
- leeftijd
- gezondheid
86
niet observeerbare verschillen
- persoonlijkheid (altruisme) kennis en vermogen
- bereidbaarheid tot iets nieuws
87
Quasi experimenteel onderzoek toch voor beleidsinterventies maken
- Door op te delen in twee groepen bij
Schok; die alleen voorkomt bij deel populatie; vb plotseling ziek worden
Beleidsmaatregel die geldt voor alleen een deel van je populatie bv; geboortedatum
88
Je kan alleen corrigeren voor?
Observeerbare verschillen
89
stappen voorbeeld mantelzorg en arbeidsparticipatie als quasi experiment
1. Mensen zonder observeerbare verschillen
2. Verdeel ze in 2 groepen:
a) Treatment groep (T): alle mensen MET een gezondheidsschok in het gezin → plotselinge vraag naar mantelzorg
b) Control groep (C): alle mensen ZONDER een gezondheidsschok in het gezin → geen vraag
naar mantelzorg
4. Verschillen in arbeidsparticipatie tussen groepen onderzoeken
90
Hoe kan je met een schok effect corrigeren voor niet-observeerbare verschillen?
Preferenties : Gezondheidsschok is willekeurig, dus gemiddeld zijn de verschillende preferenties/voorkeuren over beide groepen gelijkmatig verdeeld.
Reversed causality : Gezondheidsschok is niet verwacht (schok!), en daardoor moeten
mensen hun gedrag aanpassen na de schok.
91
Waarom beleigdswijzigingen moeilijk te onderzoeken
- Verschillen tussen groepen (denk aan gemeenten met hoge en lage inkomens)
- Verschillen over tijd (andere factoren waardoor zorggebruik kan zijn toegenomen)
92
Verschillen in verschillen analyse houdt rekening met?
Casus WMO-wijkteams
Verschillen tussen groepen; wel en geen wijkteams
Verschillen over tijd; 2015 als schok
Te verklaren verschil is alleen het effect van bijvoorbeeld wijkteams
93
soorten bedreigen voor externe validiteit beleidsonderzoek
- Specifiek sample
- Hawthorne effect
- Speciale aandacht; beter opletten als je interventie krijgt
- Algemene evenwichtseffecten; op lange termijn andere effecten, zoals bv concurrentie
94
Normaal medisch handelen vastgelegd in
WGBO
95
niet nromaal medisch handelen
Strafrecht
96
Palliatieve sedatie en euthanasie
Verschil:
- Palliatieve sedatie is een beroepsnorm handelen
- euthanasie als primaire doelstelling doding
97
Ontwikkelingen juridische trend rondom levensbeeindiging
- Burgeropvatting; recht op euthanasie
- Levensbeeidigging geen normale zorg
- Er dient rekening gehouden te worden met belangen en nauwkeurigheid
98
Intentie bij euthanasie
Deze is bepalend voor het regime
- Direchte of indirecte levensbeeindiging --> strafrecht
- Pijnverlichting --> wgbo
99
Probleem bij intentie euthanasie
Lastig te achterhalen
100
WGBO en normaal medisch handelen bestaat uit
- Beroepsnormen
- Jurispredentie
- Uitspraken
- Beleidsregels
Hebben allemaal invloed op elkaar
101
Beroepsnormen
- Normaal medisch handelen richtlijnen
Vb; palliatieve seddatie KNMG, beslissingen rondom levenseinde
artsen vaak verantwoordelijk
102
Mag je behandeling staken bij euthanasie
Ja als patient wilsbekwaam is mag er altijd gestopt worden
103
Wilsonbekwaam en wensen
OPlovlgen als deze in lijn zijn met beroepsnormen en zorgvuldigheidseisen
104
Positieve wilsverklaring
Wil behandeling a wel en b niet, dokter moet beroepsnormen hanteren en moet b toedienen.
105
Negatieve wilsverklaring
patient wil niks, moeilijk altijd context afhankelijk
106
Medisch zinloos handelen
Marginaal of minimaal effect, inzet van middelen is niet in proportie tot doel
doel, middel en proportionaliteit tot elkaar afwegen
107
Pijlers medisch zinloos handelen
1. Doel - middel; middel tot doel in verhouding
.2 Instrumentele proportionaliteit; kleine winst met zwaar middel --> passende zorg
3. Als minimum niveau niet kan worden bereikt
108
Oordeel medisch zinloos handelen
Ligt altijd bij de arts
109
kwaliteit van leven
Oordeel van de patient, arts niks over te zeggen
- Mag niet gebruikt worden als beslissing
110
niet bewustzijn
Inzet middelen is zinloos, oordeel arts
111
kunstmatig voedsel
verdere inzet middelen zinloos --> medisch zinloos handelen
112
Pijnbestrijding
Medisch normaal handelen in lijn met beroepsnormen
Intentie is pijnverlichting ook al bespoedigd dit de dood
113
Palliatieve sedatie
Overleden aan aandoening binnen 1 a 3 seken (laatste stadium ziekte) met strikte beroepsnormen
- Tot moment van sterven het bewustzijn wegneemt WGBO
Bij wilsonbekwaamheid kan iemand anders toestemming geven tot sedatie
114
Welke beslissingen zijn normaal in zin van de wgbo?
- staken behandeling bij; medisch zinloos handelen
- palliatieve sedatie
115
wtl
wet toetsing levensbeeindiging op verzoek
116
art. 293 SR
feit niet strafbaar bij euthanasie
117
art 294 sr
Behulpzaam zijn artikelen verschaffen is strafbaar
- Zorgvuldigheidsbeginsel en meldingsplicht
118
WTL art. 2 lid 1
- zorgvuldigheidseisen en beroepsnormen
Iedere arts mag euthanasie weigeren, niet normaal medisch handelen
119
Zorgvuldigheidseisen WTL art. 2 lid 1
- vrijwillig en weloverwogen (geinformeerd)
- "uitzichtloosheid en ondragelijkheid"
- uitwerking weloverwogen keuze
- uiterste middel alleen als de rest ontbreekt
- scen arts advies
120
art. 293 lid 2 en 294 lid 3
Arts moet melding maken WLB
121
Meldingsprocedure
Volgens art. 10 WLB
Regionale toetsingscomissie RTE
Niet normale levensbeeindiging tot gevolg
122
rte bestaat uit
- Jurist
- arts
- etisch expert
123
uitzichteloosheid
Objectieve component; medisch oordeel arts
124
Ondragelijkheid
subjectief oordeel; patient en invoelbaar voor de arts.
125
Melding arts gaat naar
Gemeentelijk lijkschouwer en daarna naar rte
- Gebeurt dit niet dan geen beroep art. 293 strafuitsluiting
126
argumenten voor euthanasie
- Zelfbeschikkingsrecht
- legale manier voor naasten ondersteuning
- maatschappelijk zorgkosten
- bestaande behoefte
127
argumenten tegen euthanasie (wet voltooid leven )
Drempel lager, snelle drastische keuze
euthanasiewet werkt al heel zorgvuldig voor de grote groep die hier aanspraak op maakt
128
