stress en hormonen

Question 1

stressrespons via hormonale routes

Answer 1

1. stappenplan ‘snelle route’
   - stressprikkel > hypothalamus
   - aansturen sympathische zenuwstelsel > signaal doorsturen bijnieren (bijniermerg)
   - adrenaline (aanmaken) omhoog (‘fight-or flight’ reactie), sympathische reactie: hartslag omhoog, spieren opspannen, …
2. hormoon ‘adrenaline’
   - bloeddruk verhoogt (hartkloppingen)
   - ademhaling verhoogt
   - pupillen verwijden (‘schrikogen’)
   - spijsvertering wordt stilgelegd

Question 2

de langzame route via HPA (of HHB) as

Answer 2

1. stappenplan
   - stressprikkel > hypothalamus (en maakt CRF-hormoon aan)
   - hypofyse ontvangt CRF-hormoon van hypothalamus en maakt ook eigen hormoon (ACTH) > signaal bijnieren (bijnierschors)
   - cortisol (aanmaken) omhoog
2. hormoon ‘cortisol’
   - stijging bloedsuikerspiegel (meer suiker, glucose als brandstof)
   - alertheid (aandacht en geheugen)
   - bloedruk verhoogt

Question 3

cortisol remt immuunreactie

Answer 3

1. algemeen
   - remt ontstekingsreactie en vorming antistoffen
   - soms levensreddend (vb. allergische reactie of ernstige verwondingen)
   - toepassing: cortisone injectie
2. pijngevoeligheid
   - tijdelijk minder pijngevoelig (gevoel komt later wanneer stress gezakt is)
   - acute stress = serotonine hoger (neurotransmitter bij het goed voelen)

Question 4

feedbacksysteem bij de langzame route

Answer 4

1. algemeen
   - hypothalamus regelt balans verschillende hormonen en fysiologische reacties
   - stressprikkel wordt aangestuurd + aanmaak cortisol
2. werking feedbacksysteem
   - controle aantal of mate cortisol en dan bijsturen (meer of minder)
   - parasympatisch zenuwstelsel stuurt mee een rol en geeft signalen of cortisol wel of niet moet worden aangemaakt

Question 5

chronische stress

Answer 5

1. betekenis
   - langdurige blootstelling aan fysieke en/of psychologische stressoren
   - belangrijk element: onvoldoende tijd voor herstel en ontspanning
   - life-events en/of langdurige dagdagelijkse belasting (vb. financiële stress, gezinsproblemen)
2. gevolg
   - stress-respons (vecht-of-vlucht) voortdurend geactiveerd
   - lichaam steeds klaar om zich te weren tegen dreigende situaties (soort paraatheid)
   - vorm van vicieuze cirkel

Question 6

fysieke effecten van aanhoudende verhoogde cortisolspiegels

Answer 6

1. innerlijke effecten
   - Insulineresistentie en verhoogd risico diabetes type 2 (bloedsuikerspiegel voortdurend hoog)
   - aanhoudende hoge bloeddruk > hart- en vaatziektes
   - verzwakking immuunsysteem
   - spijsverteringsstoornissen (vb. maagzweer)
2. uiterlijke effecten
   - gewichtstoename
   - chronische pijn (vb. rugpijn of fibromyalgie)
   - slaapproblemen (‘slaap-waakcyclus’)

Question 7

mentale effecten van aanhoudende verhoogde cortisolspiegels

Answer 7

1. algemeen
   - structurele veranderingen hersenen
   - geheugenproblemen (hippocampus beschadigd)
   - verminderde concentratie
2. andere
   - angststoornissen
   - depressie (= verlaagd serotonine en dopamine)
   - burn-out (uitputting of langdurig mentaal uitgeput)

Question 8

fysieke effecten van uitputting cortisolspiegels

Answer 8

1. innerlijke effecten
   - hormonale disbalans (vb. schildklier- of menstruatieproblemen)
   - spijsverteringsproblemen
   - lage bloeddruk
2. uiterlijk waarneembare effecten
   - vermoeidheid en uitputting > chronisch-vermoeidheidssyndroom (CVS)
   - verhoogde vatbaarheid infecties
   - verhoogde pijngevoeligheid en chronische pijn = chronische ontstekingsziektes en auto-immuunziektes (vb. reumatoïde artritis)
   - langzaam herstel na ziekte of verwonding

Question 9

mentale effecten van uitputting cortisolspiegels

Answer 9

1. algemeen
   - overgevoeligheid voor stress
   - geen vecht-of vluchtreactie bij acute stress
   - depressie en angst (lage serotonine en dopamine)
   - cognitieve problemen (zoals ‘brain fog’)
   - dysregulatie slaap-waakcyclus

Question 10

HPA-as en parasympatisch zenuwstelsel

Answer 10

1. parasympatisch zenuwstelsel
   - stimuleert o.a. verlaging hartslag en bloeddruk
   - bevordert rust, hertstel en ontspanning (vb. in vakantie ziek worden > tijd voor ontspanning en herstel)
2. PSZ en HPA-as in balans:
   - vermindert negatieve effecten chronische HPA-as activatie
   - via nervus vagus = daling cortisolniveau

Question 11

technieken om cortisol te verlagen

Answer 11

1. algemeen
   - regelmatige lichaamsbeweging
   - mindfulness, ademhalingsoefeningen en meditatie
   - gezonde voeding en natuur
   - sociale steun
2. voldoende slaap
   - melatonine = zorgt dat we slaperig worden

Question 12

verband langdurige stress en allerlei ziektes

Answer 12

1. algemeen
   - Sapolsky: typisch menselijk dat we ons vaak zorgen maken over een gevaar
   - zo in vecht-vlucht- of bevriesmodus blijven
   - op de duur = letterlijk ziek, omdat lichaam te veel focus op gedachten over gevaar:
   - gevolg: interne functies op organen worden stilgelegd
2. verklaring
   - hersenen: geen onderscheid tussen ‘echte’ stress en ‘bedachte’ stress of spanning
   - immuunsysteem steeds meer verzwakt door paraatheid > gevoeliger voor allerlei infectieziekten