inleiding biologische basis

Question 1

hedendaagse psychologie

Answer 1

1. algemeen
   - factoren die gedrag van mensen beïnvloeden
   - 3 categorieën: biologische invloeden, cognities (= gedachten en overtuigingen) en interacties
2. biologische basis van gedrag
   - verklaring vanuit biologische invloeden: erfelijkheid, hersenwerking, hormonen
   - dit vak = biopsychosociaal perspectief

Question 2

geschiedenis: dualisme

Answer 2

1. dualisme
   - geest onafhankelijk van lichaam
   - filosofie van de geest = basis psychologie
2. situering
   - Griekse oudheid: Plato en Aristoteles
   - René Descartes: psychische problemen toeschrijven aan externe geesten (duivels) i.p.v. interne biologische onevenwichtigheden

Question 3

geschiedenis: evolutieleer

Answer 3

1. algemeen
   - Charles Darwin
   - survival of the fittest: best aangepast gedrag overleefd
   - gevolg: kijken richting genen (generatie op generatie), dus ook lichamelijke factoren hebben impact

Question 4

geschiedenis: ontdekkingen in de geneeskunde

Answer 4

1. Donald O. Hebb
   - waarnemingen, emoties, gedachten en herinneringen;
   - verklaren vanuit hersenactiviteiten (1ste persoon)
2. Robert Sperry
   - split-brain patiënten (epilepsie) > linker- en rechterhersenhelft onafhankelijk
   - gevolg: functies linker- en rechterhelft hersenen en bepaalde gedragingen primair
3. biomedisch model (verklaring voor psychische problemen)
   - psychofarmaca (antidepressiva, antipsychotica)
   - beeldvormingstechnieken (CT, PET, fMRI)
   - neuropsychologie, neuropsychopathologie, psychofarmacologie, gedrags- en populatiegenetica

Question 5

kritische kanttekening

Answer 5

1. enerzijds bevrijdend
   - verlichting ouders en familie van kind met ADHD, autisme (= oorzaak is biologisch, dus niet opvoeding of sociale factoren)
2. reductionistisch én gevaarlijk
   - te simplistische kijk op complexe gedragingen zoals seksualiteitsbeleving of crimineel gedrag
   - enkel focus biologische aspecten = soort oogkleppen, want ook sociale en culturele invloeden (vb. taalontwikkeling: aangeboren vaardigheid; niet gestimuleerd door omgeving vb. wolfskinderen)

Question 6

5 disciplines

Answer 6

1. biologische psychologie
   - studie biologische processen aan basis van gedrag, gevoelens en gedachten
   - overkoepelende term
2. (klinische) neuropsychologie: studie relatie tussen werking hersenen en gedrag en/of psychische problemen
3. neurowetenschappen: studie naar alle aspecten van zenuwstelsel (centraal en perifeer)
   - neuroanatomie: structuur zenuwstelsel
   - neurofysiologie: werking en functies zenuwstelsel
4. evolutiepsychologie: studie menselijk gedrag vanuit evolutietheorie
5. gedragsgenetica: studie overerving van gedrag (adhv genen)

Question 7

belang biologische factoren

Answer 7

1. algemeen
   - ontstaan: invloed evolutieleer en ontdekkingen in geneeskunde
   - rol biologie in de psychologie
2. vier manieren:
   - goede werking centrale zenuwstelsel
   - invloed van lichaam op geest
   - erfelijkheid
   - invloeden vanuit menselijke evolutie

Question 8

goede werking centrale zenuwstelsel (1-2)

Answer 8

1. hersenletsels
   - gedrag via zenuwstelsel, bestaande uit hersenen, ruggenmerg en perifere zenuwstelsel
   - bij ongeval of bloeding
   - gevolgen voor het psychologische functioneren
   - gevalsstudie bespreken de symptomen
2. algemene hersenaandoeningen
   - meest voorkomende = ziekte van Alzheimer;
   - vermindering in intellectuele vermogens (dementie = neurodegeneratie)

Question 9

toepassing: hersenletsels en ziekte van Alzheimer

Answer 9

1. geheugenverlies na verkeersongeval
   - basis: onderscheid episodisch vs. semantisch geheugen;
   - onderdeel declaratief of expliciet geheugen: het onder woorden brengen
   - episodisch: alles wat we meemaken in ons leven >< semantisch geheugen: feitenkennis
2. ziekte van Alzheimer
   - geen behandeling > enkel vertragen en preventie

Question 10

goede werking centrale zenuwstelsel (3-4)

Answer 10

3. ondervoeding
   - hongersnood: tekort voedsel tijdens zwangerschap > eerste levensjaren: verminderde intellectuele vermogens (cognitieve ontwikkeling)
   - tekort aan ijzer en jodium (ook onze maatschappij)
   - toepassing: leren over belang gezonde voedingsstoffen voor goede werking hersenen
4. medicatie
   - psychofarmaca: verlichten symptomen psychische stoornissen
   - of stoffen die inwerken op chemie van hersenen

Question 11

invloed van lichaam op geest

Answer 11

1. algemeen
   - biologie kan geest beïnvloeden via processen
   - drijfveren om gedrag wel/niet te tonen = honger, dorst en seksualiteit
2. meerdere processen
   - conditie lichaam (effect op geest)
   - lichaamsbeweging
   - pijn en zwaarlijvigheid (vicieuze cirkel)
   - gedachten en gevoelens
   - te weinig/veel zonlicht (neerslachtigheid)

Question 12

erfelijkheid

Answer 12

1. genen of genetisch materiaal (DNA)
   - overerving via ouders;
   - lichamelijke kenmerken;
   - in zeker mate intelligentie en persoonlijkheid;
   - problemen die ze zullen ondervinden
2. hoe invloed erfelijkheid onderzoeken?
   - tweelingenonderzoek
   - adoptiestudies
   - stamboomonderzoek

Question 13

tweelingenonderzoek en adoptiestudie

Answer 13

1. tweelingenonderzoek
   - vergelijking eeneiige vs. twee-eiige tweelingen
   - onderzoek: rol erfelijkheid bij makkelijk wenen?
   - vaststelling: erfelijkheid een rol, zonder duidelijke aanleiding;
   - samenhang vele sterker bij eeneiige tweelingen (ze delen erfelijkheid)
2. adoptiestudie
   - kenmerken kind vergelijken met biologische ouders vs. adoptieouders
   - vaststelling: duidelijke link tussen ouder en kind (zowel bij geadopteerde als niet- geadopteerde)

Question 14

stamboomonderzoek

Answer 14

1. algemeen
   - eigenschappen vergelijken overheen verschillende generaties in een familie
   - vaststelling: dominante overerving op niet-geslachtsgebonden chromosoom
2. verklaring
   - dominant gen = steeds tot uiting als persoon het heeft
   - recessief gen = enkel tot uiting als niet onderdrukt en zowel vader als moeder het hebben
   - studie overerving van taalstoornis = niet geslachtsgebonden, want genetisch materiaal evenveel van moeder als vader

Question 15

invloeden vanuit menselijke evolutie

Answer 15

1. inzichten
   - aangeboren eigenschappen bij dieren
   - aangeboren eigenschappen bij mensen
   - evolutiepsychologie
   - ouderlijke investering (HCO4)

Question 16

aangeboren eigenschappen bij dieren

Answer 16

1. algemeen
   - selectie genetische eigenschappen
   - doel: kans op nakomelingen en overleven vergoten > invloed op gedrag
2. toepassing
   - aangeboren angst geur katten bij ratten
   - aangeboren impuls bij ganzen en eenden om eerste grote bewegende voorwerp te volgen (3 dagen oud);
   - ook ‘inprenting’ = sociaal leerproces (door etholoog Konrad Lorenz)

Question 17

aangeboren eigenschappen bij mensen

Answer 17

1. algemeen
   - basis evolutiegeschiedenis
   - instinctieve voorkeur zoete (calorierijk) en afkeer bittere substanties (giftig)
2. pasgeboren baby;
   - glimlachen als ze zich goed voelen en versterken hechting ouders
   - ook blindgeboren = dus aangeboren eigenschap, niet sociaal imitatieproces

Question 18

evolutiepsychologie

Answer 18

1. algemeen
   - gedrag begrijpen vanuit principes natuurlijke selectie (evolutieleer)
2. toepassing
   - aangeboren behoefte om bij groep te behoren (Baumeister en Leary)
   - vroeger: grotere overlevingskans en nakomelingen

Question 19

evolutionaire factoren

Answer 19

1. algemeen
   - belangrijke rol bij partnerkeuze = ‘gekozen’ op basis van erfelijke eigenschappen
2. zoogdieren
   - polygynie (vb. gorilla’s) = beperkt aantal mannetjes toegang tot de vrouwtjes (onderlinge strijd)
   - begrijpen vanuit evolutionaire principes ‘struggle for life’ en ‘survival of the fittest’

Question 20

ouderlijke investering

Answer 20

1. theorie van Robert Trivers
   - waarom polygene zo vaak voorkomt bij zoogdieren?
   - conclusie: partnerkeuze door mate van ouderlijke investering
   - groter voor vrouw = nakomelingen dragen (en genen over dragen, wanneer met beste mannetje gepaard)
   - man = voldoende sperma, kans genen aan volgende generatie
2. verklaringen
   - (1) meer competitie voor de ouder en (2) selectiever in het kiezen
   - theorie verklaard waarom 90% vogels ‘monogaam’ is = investering verdeeld tussen man en vrouw (samenwerken)

Question 21

de mens is monogaam

Answer 21

1. verklaring theorie Trivers
   - survival of the fittest = vrouwen op zoek naar man die behulpzaam, betrouwbaar en voldoende middelen
   - ouderlijke investering man groot + beïnvloed door jeugd, lichamelijke aantrekkelijkheid en seksuele loyaliteit
   - Buss: dergelijke voorkeuren in verleden meer kans nakomelingen (niet = DNA beperkt mate doorgegeven)
2. dierenonderzoek
   - monogamie = ‘het samen grootbrengen van nakomelingen’
   - 5 tot 35% niet door de ‘vader’ verwerkt, omdat vrouw vreemdgegaan is of wisselt van partner;
   - waarom? = (betere) nakomelingen, extra status en middelen
   - evolutietheorie: mannen evolutionair geselecteerd op seksuele jaloezie

Question 22

bijkomende kritiek bij partnerkeuze

Answer 22

1. algemeen
   - belang onderschat cognitieve en sociale factoren (bij vriendschaps- en liefdesrelaties)
2. evolutietheorie
   - krachtig verklaringsmodel binnen biologie
   - contra-intuïtieve voorspellingen bruikbaar gebleken
   - conclusie: biologie essentieel onderdeel van de mens