neurologische basis van functies

Question 1

wat is het effect van chronische stress op de ontwikkeling van de hersenen?

Answer 1

1. algemeen
   - chronische stress op jonge leeftijd = het stresssysteem ontregelen;
   - systeem constant actief, dus continu alert en snelle reactie > ook bij onschuldige prikkel
   - verstoring ontwikkeling van prefrontale cortex (denkende deel): belangrijk voor emoties, leren en zelfbeheersing
2. uitzondering
   - kind kan hevige stress aan, maar wat is de voorwaarde:
   - gesteund door een volwassenen die ze vertrouwen (= veiligheid bieden)

Question 2

wat gebeurt er in het lichaam bij stress?

Answer 2

1. algemeen
   - stresshormonen, zoals adrenaline en cortisol komen vrij
   - maken lichaam snel klaar om te vechten, vluchten of bevriezen > ‘denkende’ deel wordt tijdelijk uitgeschakeld en ‘instinctieve’ deel neemt controle over
   - gevaar geweken? = stresssysteem terug tot rust
2. overgevoelig stresssysteem
   - ontstaan: langdurige en herhaalde blootstelling aan stress (vooral op jonge leeftijd)
   - stresssysteem ontregeld en continu actief > hormonen bij minste prikkel vrijgemaakt
   - gevolg: verkleinde window of tolerance

Question 3

de window of tolerance

Answer 3

1. betekenis
   - verwijst naar het bereik waarin een persoon stress effectief kan hanteren en goed functioneert
   - men kan helder nadenken, leren en emoties beheersen
   - stress te hoog? = kind buiten deze window > hyperarousal of hypoarousal
2. hoe window groter laten worden?
   - een veilige omgeving bieden
   - het stresssysteem kalmeren
   - herhaalde positieve ervaringen bieden

Question 4

wat is hyperarousal en hypoarousal?

Answer 4

1. hyperarousal
   - verhoogde hartslag, begint te trillen, voelt pijn, is prikkelbaar en overspoeld door emoties
   - agressieve of angstige indruk
2. hypoarousal
   - kind trekt zich terug, sluit zich af, vermijdt situaties en lijkt emotieloos of passief
   - kind lijkt onbereikbaar

Question 5

wanneer ontstaat trauma?

Answer 5

1. algemeen
   - wanneer een ervaring zo overweldigend is dat het kind een intens gevoel van angst, hulpeloosheid en doodangst ervaart
   - door eenmalige ernstige gebeurtenis, zoals een ongeluk, of langdurige onveilige situaties, zoals structurele verwaarlozing of mishandeling
2. trigger
   - een prikkel die het kind doet denken aan een traumatische ervaring
   - situatie, geluid, geur of beeld > veroorzaakt een sterke stressreactie, alsof het trauma opnieuw beleefd wordt

Question 6

wat is een emotie?

Answer 6

1. algemeen
   - reactie op een stimulus (intern of extern)
   - fysieke verandering: hartslag, ademhaling en gedragsmatige verandering: lichaamstaal
   - adaptieve reacties die helpen om te overleven
   - subjectief en persoonlijk
   - bewust en onbewust
2. breed scala aan gevoelens zoals:
   - blijdschap, verdriet, angst, boosheid, afschuw, verrassing (de 6 universele basisemoties)
   - culturele verschillen in uiting van emoties

Question 7

twee diepe regio’s betrokken bij emotie

Answer 7

1. amygdala(e)
   - experiment: verwijdering temporale kwabben en amygdala bij aapjes;
   - geen angstreactie (vb. bij slang)
   - buitensporige voedselinname (vb. plastic)
   - hyperseskueel
   - rol: evalueren van stimulus (bedreigend of belonend?)
2. nuccleus accumbens
   - experiment: elektrische stimulatie brein bij ratten
   - septum > veel duwen
   - nuccleus accumbens > duwen tot ze erbij neervallen
   - rol: zorgt voor motivatie (NIET voor plezier) > dopamine

Question 8

hoe ontstaat emotie?

Answer 8

1. theoretisch model: the dual pathway of emotions
   - twee verschillende wegen waardoor emoties verwerken/coderen
2. de snelle subcorticale route (direct)
   - subcorticaal = enkel regio’s onder de cortex
   - signaal van thalamus (schakelstation) naar amygdala (rechtstreekse projectie) > eerste emotionele reactie
   - essentieel voor overleving (rudimentaire verwerking, met veel mogelijke fouten > extra info is nodig)
3. de trage corticale route (indirect)
   - corticaal = betrekking corticale delen (hersenschors)
   - enkele milliseconden trager
   - gedetailleerde analyse > betekenis brengt amygdala tot rust
   - herevaluatie, bijsturen gedrag

Question 9

the dual pathway: rol van de thalamus

Answer 9

1. algemeen
   - thalamus verbonden met primaire sensorische schorsen: visueel, auditief, somatosensorische en gustatorisch
   - efferente banen = info brengen vanuit periferie naar centrale zenuwstelsel
   - thalamus zorgt dat info in juiste zone terecht zal komen
   - bij de snelle route = prikkel komt toe in thalamus (dus intense samenwerking)
2. voorbeeld: een slang??
   - prikkel komt toe in thalamus (rudimentair verwerkt = amygdala ervaart al bedreigend > het is een slang !!)
   - hippocampus (langetermijngeheugen: het is een tak) en amygdala = evaluatie

Question 10

the dual pathway: rol van de amygdala

Answer 10

1. algemeen
   - amygdala koppelt stimulus aan angstreactie of defensieve reactie
   - (deels) aangeboren angstreactie vb. angst voor slang (ervaringen hebben impact)
   - aangeleerde angstreactie vb. angst voor de teddy
2. kenmerken
   - deel van de evaluatie verloopt ‘onbewust’
   - subliminale verwerking: angstreactie (verhoogde huidgeleiding) = zo kort dat je niet bewust kan worden van de prikkel (vb. lichaam reageert zonder dat we bewust zijn)

Question 11

mensen met blindzicht

Answer 11

1. betekenis
   - ogen functioneren goed (prikkels komen binnen) > maar beschadiging in occipitale cortex (= corticale blindheid)
   - letsel bij mensen die ooit al hebben kunnen zien = onbewuste processen van verwerking
   - gevolg: kunnen geen beeld meer vormen
2. kenmerken
   - reageren op stimulus zonder zich er bewust van te zijn
   - experiment: subliminaal presentatie van voorwerp aan patiënt;
   - herkenningstaak: lijst van objecten en vraag om te gokken = meestal correct voorwerp

Question 12

het negatieve affectcircuit

Answer 12

1. input zintuigelijke prikkel
2. directe subcorticale route (snelle route)
3. indirecte corticale route (trage route)
4. de route van de fysiologische respons
5. de geheugenroute
6. bewuste emotie
7. emotieregulatie

Question 13

het negatieve affectcircuit (4-5)

Answer 13

1. de route van de fysiologische respons
   - route tussen de thalamus en amygdala (evaluatie gemaakt)
   - amygdala: onderscheid basolaterale (angst) en basomediale kern (agressie)
   - signaal naar hypothalamus > mogelijke paraatheid om te reageren of signaal tot rust
   - posterieur = sympathisch zenuwstelsel geactiveerd EN anterieur = parasympatisch zenuwstel geactiveerd (rust)
2. de geheugenroute
   - route tussen amygdala en hippocampus (langetermijngeheugen: herinneringen)
   - ontstaan: geur, emotie, link of verbinding met visuele cortex > verbindingen
   - affectieve kleuring van mijn ervaringen

Question 14

het negatieve affectcircuit (6-7)

Answer 14

6. bewuste emotie
   - associatiegebieden (vb. visuele cortex) vort beeld = multimodale associatieve cortex
   - ontstaan: bewustzijn van emotie, mogelijkheid emotie koppelen aan betekenis of emotieregulatie sturen
7. emotieregulatie
   - verbinding amygdala en prefrontale cortex
   - verbinding weg? = niet meer in staat emoties te reguleren/evalueren en beslissen hoe te reageren

Question 15

hoe werkt emotieregulatie?

Answer 15

1. toepassing
   - frontale lobotomie: invloed op emotionele reacties (niet in staat emoties reguleren) vb. heel angstig reageren
   - frontale kwab: betrekken van cognitieve en gedragsmatige strategieën
   - gevolg: grote verandering in persoonlijkheid
2. wat doet de prefrontale cortex?
   - evalueren van de betekenis
   - beslissen hoe te reageren

Question 16

regio’s in de prefrontale cortex die betrokken zijn bij emotieregulatie

Answer 16

1. dorsolaterale prefrontale cortex - dLPFC
2. orbitofrontale cortex - OFC
3. anterieure cingulate cortex - ACC
4. dorsomediale prefrontale cortex - dmPFC
5. ventromediale prefrontale cortex - vmPFC
6. ventrolaterale prefrontale cortex - vlPFC

Question 17

ventromediale prefrontale cortex

Answer 17

1. algemeen
   - nieuwe informatie wordt aan prikkel toegevoegd
   - amygdala zal bij reguleren = betekenis zorgt voor minder angst
2. toepassing
   - ‘s nachts alleen thuis en je hoort plotseling een luid geluid
   - een indringer? > angst!
   - je gaat kijken en ziet een pan die is gevallen, angst ebt weg > oef er is geen dreiging, het is de poes!

Question 18

dorsaal gelegen gebieden

Answer 18

1. voorbeeld
   - je moet een presentatie geven voor een groot publiek > nerveus, negatieve scenario’s
2. toepassing
   - dorsomediale prefrontale cortex = merkt discrepantie op (‘je hebt je goed voorbereid’); stuurt signaal door naar: dorsolaterale prefrontale cortex (= mogelijkheid cognitief bijsturen adhv positieve gedachten emotie bijsturen vb. ik heb dit nog al gedaan)
   - anterieure cingulate cortex

Question 19

orbitofrontale cortex

Answer 19

1. algemeen
   - berekeningen maken van verschillende opties in gedrag en welke uitkomst meest positief effect zal meebrengen
   - het orakel = bepaald mee welk gedrag we zullen stellen (cruciaal voor persoonlijkheid) vb. als ik rustig reageer, ga ik niet in de problemen komen
2. voorbeeld
   - conflict met een vriend > drang om iets beledigend te zeggen
   - OFC evalueert de mogelijke uitkomst en beoordeelt of uiten van boosheid meer beloning of bestraffing zal opleveren

Question 20

ventrolaterale prefrontale cortex

Answer 20

1. algemeen
   - ligging = heel dicht bij de motorische cortex, dus veel verbindingen
   - functie: beheersing en rem op ons gedrag
2. werking
   - berekening van orbitofrontale cortex > doorsturen naar dit hersengebied = mogelijkheid gedrag remmen (geen impulsieve reactie);
   - ander gedragsscenario te kiezen (zelf bewust gedrag kiezen)

Question 21

leren over emotieregulatie

Answer 21

1. voorstelling
   - mensenbrein = cortex
   - zoogdierenbrein = amygdala en omliggende gebieden
   - reptielenbrein = hersenstam;
   - gebruik in psycho-educatie materiaal
2. het vuistmodel bij kindjes
   - pols = reptielenbrein
   - topje van duim = zoogdierenbrein
   - vingers = hersenschors of mensenbrein

Question 22

stress aanpakken

Answer 22

1. merk de stresssignalen op = gedachten en lichaamssignalen
2. gebruik je lichaam om tot hulp te komen
   - micro pauzes
   - ademhalingstechnieken
   - sport en beweging
   - andere strategieën zoals, met vrienden afspreken, zingen, slapen
3. als er meer nodig is
   - psychotherapie
   - psychofarmaca
   - neuromodulatie zoals, TMS, tDCS en NVS

Question 23

nervus vagus

Answer 23

1. betekenis
   - één van de 12 craniale zenuwen
   - vertakt zich naar verschillende organen zoals, lichaam, hart, longen
2. cruciaal onderdeel parasympatisch zenuwstelsel:
   - regulatie hartslag
   - ademhaling
   - ook emotieregulatie (staat in verbinding met amygdala en prefrontale cortex)

Question 24

het beloningssysteem

Answer 24

1. algemeen
   - motiveert om te eten, drinken of seks
   - beloont met positieve gevoelens = gedrag telkens herhalen
   - belangrijk rol bij overleving
   - veel neurotransmitters, maar ‘dopamine’ prominente rol (en serotonine)
   - complex mechanisme: verschillende regio’s en netwerken
2. verschil
   - tussen mensen wat betreft de werking
   - genen en omgeving (SES: kinderen uit armere gezinnen minder gevoelig beloning)

Question 25

ventromediale prefrontale cortex

Answer 25

1. toepassing
   - hersenregio’s betrokken bij beloning:
   - nucleus accumbens = ‘pleziercentrum’ (net achter prefrontale cortex): motivatie om gedrag te herhalen
   - ventromediale prefrontale cortex = emotionele herwaardering
2. voorbeeld
   - je ziet een stukje taart > je denkt al aan de vorige keer dat je dat hebt gegeten
   - positieve emoties aan koppelt, zal activiteit in vmPFC toenemen (regio zorgt voor emotionele herwaardering vd beloning)
   - betekenis gekoppeld aan prikkel

Question 26

andere betrokken hersenregio’s bij beloning

Answer 26

1. algemeen
   - dorsolaterale prefrontale cortex = reeds geëvalueerde prikkels (zeer belonend) integreren met gedachten
   - anterieure cingulate cortex (= het ‘oeps-gebiedje’): waarschuwt ons voor dreigende beslissingen (vb. je ziet een agent net voor een overtreding)
   - orbitofrontale cortex = vb. beloning van pasta of rijst
2. voorbeeld
   - je ziet de taart en je weet dat het lekker is
   - maar dan bedenk je dat je had voorgenomen om gezonder te gaat eten;
   - dorsale delen integreren met deze gedachten waardoor je verleiding weerstaat

Question 27

dopamine is geen gelukshormoon

Answer 27

1. verschillende banen
   - dopaminerge baan naar ‘nucleus accumbens’ (mesolimbisch)
   - dopaminerge baan naar ‘prefrontale cortex’ (mesocorticaal)
2. toepassing
   - dopamine stijgt voordat de beloning ontvangen is en dus nog geen gevoel van genot
   - dopamine eerder betrokken bij beloningsverzoekend gedrag = verlangen

Question 28

toepassing: zelfcontrole onder druk

Answer 28

1. dopamine
   - beloningszoekend gedrag
2. serotonine
   - geproduceerd boven in hersenstam
   - regelt stemming
   - gebrek: impulsiever gedrag

Question 29

zelfcontrole versterken

Answer 29

1. gebruik je lichaam
   - slaap voldoende
   - sport en beweeg
   - hou stress onder controle (één ding tegelijk, geen multitasking)
   - ademhalingstechnieken
2. verhoog je wilskracht
   - oefen impulscontrole
   - implementeer intenties
   - situatieselectie (vermijd triggers)
   - onderzoek je motivatie
   - beloning
3. als er meer nodig is
   - ACT
   - online hulp

Question 30

het sensorische of zintuigelijke geheugen

Answer 30

1. algemeen
   - geheugen voor recente zintuigelijke indrukken (voor visuele en geluidsprikkels);
   - onderscheid visuele variant > iconisch geheugen: duur 1/2 seconden (naar ikon of visueel beeld) en auditieve variant > echoïsch geheugen: dezelfde duur (naar echo of klankbeeld)
   - verbonden met zintuigreceptoren en primaire cortex
2. kenmerken
   - grote capaciteit, maar zeer korte duur
   - nauwkeurige kopie van alle specifieke fysische stimuluskenmerken, automatisch gevormd door tussenkomst van processen als aandacht of bewustzijn
   - inhoud onttrekt zich ook aan bewuste controle
   - info lang genoeg vastgehouden zodat kan worden geselecteerd welke info belangrijk genoeg is om doorgestuurd te worden

Question 31

het korte termijn geheugen of werkgeheugen

Answer 31

1. algemeen
   - tijdelijke opslagplaats van taak-relevante informatie
   - rol bij actieve denkprocessen
   - capaciteit: ongeveer 7 dingen voor ongeveer 5 tot 20 seconden
2. verschillende vormen:
   - activatie van oudere herinneringen of vasthouden van recente gebeurtenissen (zoals onthouden nieuw telefoonnummer)
   - ook betrekking op bewerkingen die worden toegepast op de inhoud van het geheugen (vb. rekensommen) of sturen van actuele gedrag in complexe situaties

Question 32

het werkgeheugenmodel van Baddeley en Hitch

Answer 32

1. het visuospatieel werkblad
   - eerste slaafsysteem
   - zorgt voor het vasthouden van visuele en spatiële (beeld en ruimte) informatie
   - sterk in verbinding met rechter hemisfeer
   - vb. helpt ons om beelden in ons hooft te houden en te bewerken
2. de articulatorische lus
   - tweede slaafsysteem
   - zorgt voor het vasthouden van fonetische (klanken) informatie door middel van articulatorische herhaling vasthouden
3. de uitvoerder
   - selecterende, coördinerende en aandachtscontrolerende taak
   - staat sterk in verbinding met frontale cortex (bepaald waar we aandacht aan spenderen)

Question 33

het langetermijngeheugen

Answer 33

1. betekenis
   - informatie voor lange tijd in hersenen opslagen
2. onderverdeling
   - semantische geheugen: bevat alles wat je met woorden kan beschrijven
   - procedurele geheugen: bevat handelingen zoals fietsen, veters strikken
   - episodische geheugen: bevat herinneringen aan gebeurtenissen die je zelf beleefd hebt

Question 34

hoe geraakt iets van ons KTG naar ons LTG?

Answer 34

1. algemeen
   - doorwrochte herhaling: niet alleen interpreteren, maar ook gekoppeld aan al aanwezige kennis in het LTG = door de ‘hippocampus’
   - doel: nieuwe informatie begrijpen en dit resulteert in beter geheugenspoor
2. toepassing: Henry Molaison
   - bilaterale mediale temporale lobectomie om ernstige epilepsie te behandelen
   - operatie: verwijderen van delen van mediale temporale kwabben van hersenen (inclusief de hippocampus)
   - na operatie: ontwikkeling anterograde amnesie, niet in staat om nieuwe herinneringen te vormen;
   - hippocampus cruciale rol bij vorming van nieuwe herinneringen

Question 35

wat gebeurt er met je brein tijdens stress?

Answer 35

1. adrenaline
   - richt de aandacht op gevaar en activeert primitieve overlevingsmechanismen
2. cortisol
   - herstelt het lichaam
   - slaat de stressvolle situatie op in het geheugen
3. black-out
   - schakelt hersendelen voor complexe taken uit
   - gevolg: toegang tot eerder geleerde informatie wordt tijdelijk geblokkeerd > - bij acute stress = tijdelijk geen ‘brandstof’

Question 36

welke leerstrategiën en geheugen technieken kan je toepassen om effectiënt te studeren

Answer 36

1. algemeen
   - activeer voorkennis
   - geef info betekenis
   - genereer iets vb. in een schema
   - test jezelf
   - varieer
   - gespreid leren
   - gebruik technieken zoals acroniemen, het geheugenpaleis, rijm en muziek