Hoofdstuk 17: Ontwikkeling, rijping, veroudering en dood

Question 1

Zygoot

Answer 1

Bevruchtte eicel (zaadcel + eicel)
Bevruchting vindt plaats in eileider

Question 2

Zona pellucida

Answer 2

Beschermde laag rondom het secundair oöcyt

Question 3

Corona radiata

Answer 3

Laag granulosacellen rondom het secundair oöcyt

Question 4

Twee-eiige tweelingen

Answer 4

Ovulatie van twee eicellen tijdens twee cycli
Bevrucht met twee zaadcellen

Question 5

Eén-eiige tweelingen

Answer 5

Komt voort uit een enkele zygoot

Question 6

Vier processen die de zygoot doen ontwikkelen

Answer 6

1. Splitsing
2. Groei
3. Differentiatie
4. Morfogenese

Question 7

Splitsing

Answer 7

Celdeling tijdens de eerste vier dagen na de bevruchting
Geen differentiatie: allemaal identieke cellen
Geen groei aangezien de eicel nog verder door de eileiders reist
Cytoplasma voorziet de cellen van energie

Question 8

Groei

Answer 8

Van zodra zygoot zich in baarmoederwand nestelt en voeding krijgt via de moeder
Wanneer een cel deelt, verdubbelen de dochtercellen in massa om zich klaar te maken voor volgende celdeling

Question 9

Differentiatie

Answer 9

Van zodra de eerste fase van acht cellen is afgerond, beginnen cellen zich te differentiëren

Question 10

Morfogenese

Answer 10

Kort nadat de cellen beginnen differentiëren, verandert de embryo van vorm en krijgt het herkenbare menselijke vormen

Question 11

Drie trimesters van de zwangerschap

Answer 11

1. Pre-embryonale ontwikkeling
2. Embryonale ontwikkeling (+ geslachtsontwikkeling)
3. Foetale ontwikkeling

Question 12

Pre-embryonale ontwikkeling

Answer 12

Verschillende celdelingen leiden tot 32 identieke cellen (morula)
Dag 4: zygote komt aan in baarmoeder, waar het eerste stadia van differentiatie en morfogenese doorgaat om blastocyt te vormen
Dag 6/7: trofoblast maakt contact met endometriumcellen → proteolytische enzymen die endometriumcellen afbreken → weg voor blastocyt komt vrij → implantatie
Tweede week: inwendige celmassa maakt zich los en vormt amnionholte, embryonale schijf (celmassa) differentieert in ectoderm en endoderm

Question 13

Pre-embryo

Answer 13

Hey zygoot zich nog in de eileider

Question 14

Blastocyt

Answer 14

Een holle bal bestaande uit:
Trofoblast: een omringende cellaag
Een holte
Inwendige celmassa (enkel dit deel vormt uiteindelijk embryo)

Question 15

Implantatie

Answer 15

Het proces waarin de blastocyt wordt opgenomen in het endometrium

Question 16

Buitenbaarmoederlijke zwangerschap

Answer 16

De blastocyt hecht zich buiten de baarmoeder vast aan weefsel (buikholte, eierstok, baarmoederhals), dat niet voldoende ruimte heeft om een foetus te laten groeien
Leidt tot miskramen of beperkte placentaontwikkeling
Kan enkel tot geboorte leiden na operatie van zodra het levensvatbaar is

Question 17

Embryonale ontwikkeling

Answer 17

Weken 3 tot 8
Snelle groei, differentiatie en morfogenese
Alle organen worden gevormd, maar de meeste zijn nog niet functioneel
Alle menselijke kenmerken te zien tegen het einde, maar embryo slechts 2,5 cm groot

Question 18

Drie kiemlagen

Answer 18

Ectoderm
Mesoderm
Endoderm

Question 19

Ectoderm

Answer 19

Vormt uiteindelijk de huid, haar, nagels, zenuwstelsel, tandglazuur, delen van het oog en andere organen en weefsels

Question 20

Mesoderm

Answer 20

Vormt uiteindelijk spierweefsel, bindweefsel, botten, nieren, urineleiders, beenmerg, testikels, eierstokken, bloedvaten en andere organen en weefsels

Question 21

Endoderm

Answer 21

Vormt uiteindelijk de lever, pancreas, alveoli, omlijning urineblaas, vagina, urinebuis en verschillende klieren

Question 22

Vier extra-embryonale membranen die embryo omringen

Answer 22

Amnion (vruchtvlies)
Allantois
Dooierzak
Chorion

Question 23

Amnion

Answer 23

Vangt schokken op, isoleert foetus en zorgt ervoor dat het niet uitdroogt
Gevuld met vruchtwater
Wordt afgeleid van interstitiële vocht moeder en wordt constant uitgewisseld
Foetus urineert in vruchtwater wanneer nieren gevormd zijn

Question 24

Allantois

Answer 24

Tijdelijk vlies dat helpt bij het vormen van bloedvaten van de navelstreng
Degenereert tijdens de tweede maand

Question 25

Dooierzak

Answer 25

Wordt deel van het spijsverteringskanaal
Produceert foetale bloedcellen
Bron van kiemcellen die naar gonaden migreren en daar gameten produceren

Question 26

Chorion

Answer 26

Vormt structuur dat deel uitmaakt van uitwisselingsmechanisme in placenta
Bron van hCG: ondersteund zwangerschap tijdens eerste drie maand, tot placenta overneemt

Question 27

Placenta

Answer 27

Gevormd door embryonaal weefsel (chorion) en weefsel van moeder (endometrium)
Zorgt voor nutriënten en zuurstof embryo, verwijdert afvalstoffen
Embryo kan gebruik maken van orgaansystemen moeder tot eigen organen ontwikkeld zijn
Endocrien orgaan: scheidt hCG af

Question 28

Navelstreng

Answer 28

Levenslijn die placenta verbindt met circulatie van embryo
Umbilical veins (zuurstofrijk bloed naar embryo) en umbilical arteries (zuurstofarm bloed naar moeder)
Uitwisseling functioneel van zodra hartje ontwikkelt (5 weken), tot dan uitwisseling door diffusie

Question 29

Ontwikkeling embryo

Answer 29

Eerst vormt zich een kloof: primitiefstreep
Vanaf drie weken: neurale kloof vormt later hersenen en ruggengraat
Mesoderm wordt later botten, spieren en huid
Prominente bulten worden gezicht, nek en mond
Week 4: ontwikkeling hart, hoofd krijgt vorm, vier ledematen, staart
Week 5-8: ogen, oren, vingers, tenen, kraakbeenskelet, staart kleiner, hart en bloedsomloop vervolledigen

Question 30

Geslachtsontwikkeling

Answer 30

Vanaf zes weken
Urogenitale gleuf met knopje erboven en labioscrotale zwellingen

Question 31

Geslachtsontwikkeling bij jongens

Answer 31

Sex-determining region (SRY) zet gen op Y-chromosoom aan
Antimulleriaans hormoon onderdrukt ontwikkeling van vrouwelijke genitaliën
Urogenitale gleuf gaat dicht en vormt plasbuis en penis
Knopje wordt top van penis, zwellingen vormen balzak

Question 32

Geslachtsontwikkeling bij meisjes

Answer 32

Urogenitale gleuf wordt groter en vormt vagina, knopje wordt de clitoris
Default condition: als er geen Y-chromosoom aanwezig is, ontwikkelen de vrouwelijke geslachtskenmerken zich automatisch

Question 33

Foetale ontwikkeling

Answer 33

Week 9 tot geboorte
Vanaf 9 weken: foetus

Question 34

Derde en vierde maand zwangerschap

Answer 34

Nieren ontwikkelen waardoor afvalproducten als urine in vruchtwater komen
Ledematen ontwikkelen verder, tand- en botvorming
Milt draagt bij aan productie rbc, wordt in vierde maand overgenomen door lever en beenmerg
Genitaliën voldoende ontwikkeld om geslacht te kunnen bepalen
Ogen en oren krijgen vaste plaats
Vrouwelijke foetus: onrijpe eitjes gevormd in eierstokken

Question 35

Vijfde en zesde maand zwangerschap

Answer 35

Zenuwstelsel en skeletspieren voldoende ontwikkeld opdat foetus kan beginnen bewegen
Hartslag is sterker
Huid wordt gevormd en is bedekt met zachte haartjes
Skelet wordt sterker
Kan vanaf 6 maand overleven buiten baarmoeder

Question 36

Zevende tot negende maand zwangerschap

Answer 36

Open en dicht gaan van ogen
Meer activiteit (zoekt goede ligging maar steeds minder plaats)
Huid verliest wat donshaartjes
Mannelijke foetus: teelballen dalen in scrotum
Longen en spijsverteringsstelsel hebben de mogelijkheid nog niet om te functioneren, maar zijn er wel klaar voor

Question 37

Bijnierschorsstimulerend hormoon (ACTH)
Corticotropine

Answer 37

Wordt afgescheiden door foetale hypofyse om aan te geven dat kindje klaar is om geboren te worden
Zorgt ervoor dat productie oestrogeen verhoogt en progesteron verlaagt

Question 38

Drie fasen bevalling

Answer 38

1. Ontsluiting
2. Expulsion
3. Nageboorte

Question 39

Ontsluiting

Answer 39

6-12 uur
Contracties zorgen ervoor dat baarmoederhals breder wordt totdat het groot genoeg is voor het hoofdje (10 cm)
Druk van het hoofdje zorgt ervoor dat vruchtwater breekt

Question 40

Expulsion

Answer 40

Minder dan 1 uur
Contracties worden intenser en vrouw voelt nood om te persen
Soms episiotomie: ‘knippen’ om vaginale opening te vergroten

Question 41

Nageboorte

Answer 41

Minder dan 30 minuten
Contracties stoppen niet, helpen bij het verwijderen van placenta en navelstreng

Question 42

Colostrum

Answer 42

Wordt de eerste dag na de bevalling geproduceerd door de borsten
Waterige melk dat rijk is aan antilichamen en weinig vet en lactose bevat

Question 43

Neonatale periode

Answer 43

Baby is volledig afhankelijk van de zorg van anderen
Het zenuw- en spierstelsel is nog niet zo matuur
Ogen kunnen niet focussen

Question 44

Kleutertijd

Answer 44

Snelle ontwikkeling en rijping van orgaansystemen
Botten worden sterker, eerste tanden
Snelle groei, ook van de hersenen
Zenuwen worden op punt gesteld: myelinisatie
Immuunsysteem is zwak, waardoor vaccinaties nog niet effectief zijn

Question 45

Kindertijd

Answer 45

Verdere groei van alle systemen
De hersenen groeien tot 95% van uiteindelijke volume
Enkel het voortplantingssysteem is nog niet matuur

Question 46

Adolescentie

Answer 46

Sterke groei van skelet en spieren
Longen verdubbelen in grootte, nieren en maag groeien sterk
Rijping van voortplantingssysteem

Question 47

Drie hypothesen die senescence (veroudering) verklaren

Answer 47

1. Een intern cellulair programma telt celdelingen
2. Cellen worden beschadigd en kunnen niet meer hersteld worden
3. De achteruitgang van het functioneren van belangrijke lichaamssystemen leidt tot de achteruitgang van andere systemen