Hoofdstuk 10: Het endocriene systeem

Question 1

Endocriene systeem

Answer 1

Verzameling gespecialiseerde celweefsels en klieren die circulerende chemische boodschappermoleculen produceren en afscheiden (= hormonen)

Question 2

Steroïde hormonen

Answer 2

Structureel verwant aan cholesterol en dus oplosbaar in lipiden → kunnen celmembraan passeren, dringen cel binnen en binden zich aan intracellulaire receptor
Cortisol, aldosteron, testosteron, oestrogeen, progesteron

Question 3

Werkingsmechanisme steroïde hormonen op doelcel

Answer 3

1. Steroïde hormonen kunnen makkelijk door het cel- en kernmembraan diffunderen omdat ze in lipiden oplosbaar zijn; binden zich aan specifieke hormoonreceptoren en vormen hormoonreceptorencomplex in kern of cytoplasma
2. Hormoon-receptorcomplex hecht zich in kern aan DNA, waardoor specifieke genen worden geactiveerd en boodschapper-RNA wordt gevormd, dat de kern verlaat en synthese van bepaalde eiwitten regelt
3. Eiwitten voeren de cellulaire reactie op het hormoon uit

Question 4

Niet-steroïde hormonen

Answer 4

Structureel verwant aan eiwitten en dus onoplosbaar in lipiden → kunnen celmembraan niet passeren, binden zich aan receptoren op het celoppervlak wat reeks gebeurtenissen in gang zet die uiteindelijk cellulaire activiteit veranderen

Question 5

Werkingsmechanisme niet-steroïde hormonen op doelcel

Answer 5

1. De binding van hormoon aan receptor veroorzaakt een verandering in de vorm van het membraaneiwit, die op zijn beurt verandering in de cel op gang brengt (inactief → actief)
2. Het geactiveerde molecuul dat in de cel wordt gegenereerd noemt ‘tweede boodschapper’ omdat het de boodschap overdraagt die door hormoon wordt geleverd zonder dat het hormoon ooit de cel binnenkomt (bv. cyclisch AMP, geproduceerd uit APT)
3. Cyclisch AMP activeert een enzym dat al in de cel aanwezig is, wat een ander enzym activeert, dat op zijn beurt een ander activeert, enzovoort
4. Het laatste enzym katalyseert de omzetting van inactief molecuul naar uiteindelijk product, dat vervolgens de celactiviteit verandert

Question 6

Hypothalamus

Answer 6

Klein gebied in de hersenen dat dient als homeostatisch controlecentrum
Belangrijke schakel tussen zenuwstelsel en endocrien systeem
Controleert hormoneafscheiding van hypofyse

Question 7

Hypofyse

Answer 7

Bevindt zich net onder hypothalamus en is ermee verbonden met dun stukje weefsel
Scheidt acht verschillende hormonen af die op hun beurt veel andere endocriene klieren reguleren

Question 8

Acht hormonen van de hypofyse

Answer 8

Antidiuretisch hormoon
Oxytocine
Adrenocorticotropisch hormoon
Schildklierstimulerend hormoon
Follikelstimulerend hormoon
Luteïniserernd hormoon
Prolactine
Groeihormoon

Question 9

Antidiuretisch hormoon (ADH)

Answer 9

Aangemaakt in achterste hypofyse
Nieren
Beperkt hoeveelheid water die verloren gaat in urine

Question 10

Oxytocine

Answer 10

Aangemaakt in achterste hypofyse
Baarmoeder en melkklieren
Veroorzaakt baarmoedercontracties + afscheiding melk

Question 11

Adrenocorticotropisch hormoon (ACTH)

Answer 11

Aangemaakt in voorste hypofyse
Bijnier(schors)
Stimuleert bijnier om glucocorticoïde af te scheiden

Question 12

Schildklierstimulerend hormoon (TSH)

Answer 12

Aangemaakt in voorste hypofyse
Schildklier
Stimuleert de aanmaak en afscheiding van schildklierhormonen

Question 13

Follikelstimulerend hormoon (FSH)

Answer 13

Aangemaakt in de voorste hypofyse
Eierstokken, teelballen
Stimuleert rijping van eitjes en afscheiding van oestrogeen of stimuleert aanmaak van sperma

Question 14

Luteïniserend hormoon (LH)

Answer 14

Aangemaakt in de voorste hypofyse
Eierstokken, teelballen
Stimuleert ovulatie en de afscheiding van progesteron of stimuleert aanmaak sperma

Question 15

Prolactine (PRL)

Answer 15

Aangemaakt in de voorste hypofyse
Melkklieren
Stimuleert ontwikkeling van melkkliercellen en productie van melk

Question 16

Groeihormoon (GH)

Answer 16

Aangemaakt in de voorste hypofyse
Meeste cellen
Stimuleert groei bij jongeren, centrale rol bij celdeling

Question 17

Pancreas

Answer 17

= Alvleesklier
Zowel endocrien (scheidt hormonen af in bloed) als exocrien (scheidt enzymen, … af in spijsverteringskanaal)

Question 18

Eilandjes van Langerhans

Answer 18

Kleine clusters verspreid over de pancreas waarin zich endocriene cellen bevinden
Hebben drie soorten cellen die drie hormonen produceren (allemaal gelinkt met regulatie bloedsuikerspiegel): alfacellen, betacellen, deltacellen

Question 19

Alfacellen

Answer 19

Scheiden glucagon af
Doen bloedsuikerspiegel stijgen
Zorgt in lever voor afbraak van glycogeen tot glucose

Question 20

Betacellen

Answer 20

Scheiden insuline af
Doen bloedsuikerspiegel dalen
Stimuleert omzetting van glucose in glycogeen in lever

Question 21

Deltacellen

Answer 21

Scheiden somatostatine af
Remmen afscheiding van glucagon en insuline

Question 22

Bijnieren

Answer 22

Twee kleine endocriene organen die zich net boven de nieren bevinden

Question 23

Bijnierschors

Answer 23

Buitenste laag
Produceert kleine hoeveelheden oestrogeen en testosteron + glucocorticoïden (bloedsuikerspiegel) en mineralocorticoïden: aldosteron (steroïde hormonen)

Question 24

Glucocorticoïden

Answer 24

Helpen de bloedsuikerspiegel te reguleren
95% bestaande uit cortisol

Question 25

Mineralocorticoïden

Answer 25

Helpt natrium en kalium te reguleren
Vooral bestaande uit aldosterone

Question 26

Bijniermerg

Answer 26

Binnenkern
Produceert epinefrine (adrenaline) en norepinefrine (noradrenaline) die als hormoon en als neurotransmitter functioneren

Question 27

Schildklier

Answer 27

Produceert thyroxine (eigenlijk thyroxine + triiodothyronine, maar bijna identiek) en calcitonine

Question 28

Bijschildklieren

Answer 28

Produceren parathyroïdhormoon (PTH)

Question 29

Teelballen

Answer 29

Produceren testosteron, wat de ontwikkeling en normaal functioneren van sperma en mannelijke voortplantingsorganen reguleert
Verantwoordelijk voor bot- en spiergroei tijdens pubertijd

Question 30

Eierstokken

Answer 30

Produceren oestrogeen en progesteron

Question 31

Dehydro-epiandrosteron (DEA)

Answer 31

Bij vrouwen verantwoordelijk voor versterken puberale groei, ontwikkeling oksel- en schaamhaar
Geen aantoonbaar effect bij mannen

Question 32

Thymus

Answer 32

Bevindt zich tussen longen, achter borstbeen en vlakbij het hart
Scheidt petidehormone af: thymosine en thymopoëtine, laten lymfocyten rijpen tot T-cellen

Question 33

Pijnappelklier

Answer 33

Klier die zich diep in derde ventrikel van hersenen bevindt
Scheidt melatonine af: belang in synchronisatie lichaamsritme met licht/donker-cyclus

Question 34

Histamine

Answer 34

Belangrijk bij ontsteking
Verhoogt lokale aanmaak van slijm, verwijdt bloedvaten en verhoogt lekkage van haarvaten

Question 35

Prostaglandines

Answer 35

Controle van bloedstroom
Rol bij ontstekingsreactie
Betrokken bij bloedstolling

Question 36

Stikstofoxide

Answer 36

Reguleren lokale bloedstroom, samentrekking van gladde spieren in spijsverteringskanaal, stolling
Controleren erectie
Neurotransmitter in de hersenen

Question 37

Diabetes mellitus

Answer 37

Ziekte suikerregulatie; onvermogen om glucose in cellen te krijgen die het nodig hebben → abnormaal hoge glucoseconcentratie in bloed → glucose in urine → uitdroging en dorst

Question 38

Type 1-diabetes

Answer 38

Veroorzaakt door pancreas die te weinig insuline produceert → ‘insulineafhankelijke diabetes’ omdat de persoon afhankelijk is van insuline-injecties om glucose de cel binnen te laten dringen

Question 39

Type 2-diabetes

Answer 39

Insulineresistentiecellen reageren inadequaat op insuline
Kan genetisch zijn maar levensstijl is belangrijkste factor
Meest voorkomende vorm

Question 40

Hypothyroïdie

Answer 40

Te trage werking van schildklier wat lichaamsgroei kan vertragen, ontwikkeling van hersenen veranderen en begin van pubertijd vertragen
→ Cretinisme: mentale retardatie

Question 41

Hyperthyroïdie

Answer 41

Overactieve schildklier en hypersecretie van schildklierhormonen
Veroorzaakt hyperactiviteit, nervositeit, opwinding en gewichtsverlies
Meest voorkomende vorm: ziekte van Graves

Question 42

Ziekte van Graves

Answer 42

Auto-immuunziekte waarbij de antilichamen van een persoon de schildklier stimuleren om te veel thyroxine te produceren

Question 43

Ziekte van Addison

Answer 43

Bijnierschors scheidt onvoldoende cortisol en aldosteron uit, wat de bloedsuikerspiegel en het natriumgehalte in bloed verlaagt

Question 44

Syndroom van Cushing

Answer 44

Te veel cortisol door overmatige productie van glucose uit glycogeen en vasthouden van te veel zout en water

Question 45

Hypogonadisme

Answer 45

Veroorzaakt door abnormaal lage testosteronniveaus
Voor geboorte: mannelijk kind kan geboren worden met dubbelzinnige, onderontwikkelde of vrouwelijke geslachtsorganen
Na geboorte maar voor pubertijd: vertraagde of onvolledige seksuele rijping van man