HC12.3: Geschiedenis en immuunziekten 2 Flashcards
Configuratiemodel
- Unieke combinatie van lokale omstandigheden (omgevingsfactoren) die gezonde balans verstoort
- Ontstaan van infectieziekte is een multifactorieel proces waarbij de holistische benadering van de mens centraal staat
Contaminatiemodel
- Moment van besmetting centraal
- Specifiek event zorgt voor verstoring van gezonde balans
- Monocausaal proces waarbij reductionistische benadering van de mens centraal staat
(Pre)dispositie
- Past binnen beide denkstijlen
- Verklaring van verschillen in vatbaarheid voor bepaalde ziekten
Geschiedenis denkstijlen
- Tot halverwege 19e eeuw: omgeving als belangrijkste factor voor infectieziekten (configuratie, miasmatheorie)
- Vanaf 1860 kiemtheorie (contaminatie)
- Vanaf 1e helft 20e eeuw (pre)dispositie: verbeterde sociale hygiëne zorgde voor vermindering van hoeveelheid zieken
- Tussen 1945 en 1980 vond epidemiologische transitie plaats met correlatie als centraal begrip
- Risicofactoren voor krijgen van infectieziekten
- Verschillen in leefstijl ook invloed (aids en homo)
- Vanaf 1980 global health
Configuratie
- Tijd: klassieke oudheid tot halverwege 19e eeuw
- Cholera
Belangrijk bij configuratie denken
Er werd niet per se gezocht naar factoren voor het ontstaan van infectieziekten, maar meer naar oorzaken van verspreiding van ziekte
Maatregelen met configuratie denken
Niet gericht op isoleren van zieken, maar juist op evacuatie van gezonde individuen uit vervuilde omgeving
Preventieve maatregelen kwamen op en ook de hygiënistenbeweging kwam op die pleitte voor sanitaire hervormingen
Contaminatie
- Tijd: 1860 tot heden
- Syfilis
- Kiemtheorie
Pasteur
- Experimentator en publiek figuur
- Onderzoek naar waar geld te verdienen was
- Ging niet heel systematisch te werk
- IN 1861 weerlegde hij theorie van spontane generatie
- Theorie beschrijft dat levende micro-organismen kunnen ontstaan uit dode micro-organismen
- Verder veel onderzoek gedaan binnen voedings- en drankindustrie en veeteelt aangezien hier veel geld in omging
Koch
- Start van bacteriologische revolutie
- Praktisch en met grote precisie te werk
- Stelde verschillende classificaties op
- Probeerde causaliteit vast te stellen tussen een bepaald micro-organisme en gevonden bacteriën
Postulaten van Koch heeft veel belangrijkste bevindingen gedaan
- Levenscyclus antrax bacil (1876)
- Bacteriën als veroorzaker van wondinfecties (1878)
- Ontdekking tuberkel bacil (TBC) (1882)
- Ontdekking vibrio cholerae (1883)
- Ontdekking veepest en slaapziekte (1890)
- Ontdekking asymptomatisch dragerschap (1906)
Bij ontdekking chemo gezocht naar magic bullets
Ziekte wordt volgens het contaminatiemodel veroorzaakt door 1 ziekteverwekker dus ingrijpen op deze ziekteverwekker leidt tot het genezen van de ziekte (sleutel-slot principe)
Predispositie
- Tijd: eerst helft van 20e eeuw
- Sociale hygiëne
- Voorbeeld TBC
Sociale hygiëne
- Ziekten werden niet langer geografisch of somatisch gelokaliseerd, maar in sociale omgeving
- Gevolg voor publieke gezondheid: verbreding van fysisch-geografische aanpak met sociaal-culturele hervormingen
- Er ontstonden voornamelijk initiatieven die gericht waren op het zorgen voor een gezond nageslacht, goede verzorging van kinderen, bestrijding van alcoholisme, geslachtsziekten en asociaal gedaan en bestrijding TBC
Aanleiding predispositie
Boven 35 jaar had hele bevolking TBC infectie opgelopen, maar niet iedereen was hier ziek van geworden
Kon niet verklaard worden met bestaande modellen
Er bleken grote verschillen te zitten in vatbaarheid en gevolgen van besmetting
Verklaring voor verschillen
- Hereditaire predispositie (erfelijke aanleg)
- Mate van expositie (veel/vakere blootstelling zorgt vaker voor infectie)
- Verminderde weerstand door sociaal-economische factoren (indirecte profylaxe/preventie)
Epidemiologische transitie
- Tijd: 1945-1980
- Correlatie - risicofactoren
- Chronische ziekten, leefstijl
- Voorbeeld: aids
Na WO2 afname frequentie en schaal epidemieën x verklaring
- Afname van virulentie door biologische evolutie
- Verlaagde frequentie door sanitaire hervormingen
- Verlaagde frequentie door beschrijving van kiemtheorie en ontdekking serums, vaccins, AB
- Verlaagde frequentie door verhoogde levensstandaard, welvaart, verbeterde voeding
Drie fundamentele veranderingen die zorgen voor verschuiving van infectieziekten naar chronische ziekten
- Introductie concept (multifactoriële) risicofactoren: verspreiding van epidemiologie, paradigmawisseling
- Verschuiving zwaartepunt preventie van collectieve voorzieningen naar individueel gedrag: risicofactoren gekoppeld aan gedrag waardoor het makkelijker is hier op in te grijpen
- Verdwijnen van vanzelfsprekendheid van normen en waarden gekoppeld aan publieke gezondheid: veel weerstand tegen maatregelen door een toename van respect voor autonomie
Global health
- Tijd: 1980 tot heden
- Aids tot COVID-19
Factoren die bijdragen aan toename kans op ontstaan epidemieën en pandemieËn
- Klimaatverandering
- Bevolkingsgroei
- Urbanisatie
- Globalisering
- Toename zoönotische pandemieën vanwege bio-industrie
Complicerende factoren die bestrijding epidemie/pandemie bemoeilijken
- AB resistentie
- Economische en geopolitieke belangen
- Social media
Twee grote kern dilemma’s bij planetary health
- Klimaat- en milieucrisis heeft ernstige gevolgen voor menselijke gezondheid
- Zorgsector draagt hier aanzienlijk aan bij
Omgeving en gezondheid host speelt een grotere rol dan verwekker
- Stijgende temp: hittegolven, hittestress, dehydratie
- Extreem weer: stormen en branden meer armoede, meer HVZ
- Slechte luchtkwaliteit: meer allergieën
