H8: Derde week Flashcards
Wat gebeurt er tijdens de derde week na bevruchting?
- Gastrulatie
- Neurulatie
- Segmentering mesoderm
Wat houdt gastrulatie in?
= de vorming van het intra-embryonale mesoderm door cellen van de epiblast
Wat is het doel van gastrulatie?
Ontstaan van drie definitieve kiembladen
Neerleggen van het bouwplan van het organisme
Wanneer vindt gastrulatie plaats?
In week 3 na bevruchting
Wat gebeurt met de epiblastcellen in week 3?
In week 3 > uniformiteit epiblastcellen daalt > andere genen tot expressie > meer onderscheid tussen epiblastcellen
Wat gebeurt er bij de gastrulatie?
- °primitiefstreep > °primitieve groeve + °intra-embryonale mesoderm
- °primitiefknop > °primitiefkuiltje > °notochord
- °driebladige kiemschijf
- °orofaryngeale membraan & cloacale membraan
Hoe ontstaat de primitiefstreep/groeve?
Caudale zijde kiemschijf: EBcellen naar mediaal > drukken tegen elkaar > °primitiefstreep > EBcellen naar diepte tussen epiblast & hypoblast > °mesoderm
=> door invaginatie > °primitieve groeve aan oppervlak primitiefstreep
Wat is de primitiefstreep?
= lokale verdikking van de epiblast
Hoe ontstaat de primitiefknop/kuiltje?
Tip primitiefstreep: invaginatieproces het sterkst > ophoping van EBcellen > °primitiefknop > EBcellen naar diepte > °primitiefkuiltje
Wat is de functie van sommige cellen van de primitiefknop?
Rol van ‘regisseur’: signaleren andere cellen waarheen ze moeten & stuwen vooruit met trilharen
Hoe ontstaat het notochord?
Vanuit primitiefknop > cellen craniaal in nieuwe mesodermale kiemblad > °notochord
Wat is het notochord?
Staafvormige structuur op de middellijn
Wat is de functie van het notochord?
Erg belangrijke steunfunctie voor het embryo
Waarvoor is het notochord de voorloper?
Het axiale skelet (de wervelkolom zal er zich later rond vormen)
Wat is een andere naam voor het notochord?
Axiale mesoderm
Wat is de prechordale plaat?
= craniaal gelegen celmassa boven het notochord
Waarvoor zal de prechordale plaat belangrijk zijn?
Bij de vorming van het hoofd-halsgebied
Wanneer vindt de oriëntatie van de kiemschijf plaats?
Door gastrulatie, meer bepaald door de vorming van het notochord
Wat is situs inversus?
Aandoening waar interne organen in spiegelbeeld liggen: hart rechts, lever & appendix links.
Vaak onschuldig, tenzij ontstaat door trilhaareffect
Wat is de oorzaak van situs inversus?
Primitiefknop vervult zijn regisserende rol niet > verkeerde oriëntatie kiemschijf
Hoe ontstaat de driebladige kiemschijf?
°endoderm: EBcellen naar hypoblast om deze te vervangen
°mesoderm: zie tussen EB & HB
°ectoderm: EBcellen die niet migreren vormen het ectoderm
Wat is de allantoïs?
= kleine uitstulping van de dooierzak
Wanneer ontstaat de allantoïs?
Tegelijk met de vorming van het endoderm
Wat is de functie van de allantoïs?
Bij de mens: geen => taken door placenta vervult
Bij vogels & reptielen: dooierzak voorziet in voedingsstoffen & allontoïs collecteert afvalstoffen
Waaruit bestaat de kiemschijf na gastrulatie?
3 definitieve kiembladen:
Ectoderm: buitenkant
Mesoderm: tussenliggende steunlaag
Endoderm: binnenkant
Hoe ziet de kiemschijf eruit ten opzichte van week 2?
Dikker & langwerpiger > embryo groeit sneller aan craniale uiteinde
Wat verdwijnt er na gastrulatie?
De primitiefstreep & primitiefknop
Wat is de gastrula?
Het embryo dat nu bestaat uit drie kiembladen als een stapel pannenkoeken bovenop de dooierzak
Wat is het orofaryngeale membraan en het cloacale membraan?
Tussen ecto- & endoderm zit overal mesoderm > twee plaatsen blijvend contact tussen ecto- & endoderm > craniaal: °orofaryngeale membraan (OP) & caudaal: °cloacale membraan (C)
Waarvan is de OP-membraan de voorloper?
Mond- en keelholte
Waarvan is de C-membraan de voorloper?
Urogenitale, anorectale openingen
Wat is het verschil tussen de vorming van het extra-embryonale mesoderm en het intra-embryonale mesoderm?
EEM wordt gevormd door ophoping van losmazig bindweefsel tussen de hypoblast/amnionepiteel aan de ene zijde & cytotrofoblast aan de andere zijde > buiten het embryo
IEM wordt gevormd door EBcellen die naar de diepte gaan tussen epiblast & hypoblast > binnen het embryo
Wat is het doel van neurulatie?
= vorming van de neurale buis door de cellen van het ectoderm & neurale lijst
Waarvoor is de neurale buis een voorloper?
Het centrale zenuwstelsel
Wanneer vindt de neurulatie plaats?
Bij het begin van de 3de week, na de vorming van de kiemschijf
Hoe verloopt de neurulatie?
Verdikking middengedeelte ectoderm > °neurale plaat > laterale wanden opwaarts & bewegen naar elkaar toe op middellijn > ° diepe groeve in ectoderm > randen samen & versmelten > °neurale buis splitst af
Waar bevindt de neurale buis zich?
Boven de notochord op de middellijn van het embryo
Wat is het centrale kanaal in de neurale buis?
Een afsnoering van de amnionholte
Wanneer vindt de volledige sluiting van de neurale buis plaats?
In de vierde week na bevruchting
Wat sluit het laatst van de neurale buis en wanneer?
De uiteinden
Neuroporus anterior (craniaal) op d24
Neuroporus posterior (caudaal) op d28
Welke structuren rijpen het snelst uit tijdens de embryologie?
Craniale structuren iets sneller dan caudale
Welke structuren ontstaan er uit de neurale buis?
De hersenen en het ruggenmerg
Wat is het gevolg bij het falen van de sluiting van de neurale buis?
Neurale buisdefecten zoals spina bifida of anencefalie
Wat kan de kans op neurale buisdefecten doen dalen?
Inname foliumzuur
Hoe ontstaat de neurale lijst?
Enkele cellen van de neurale plaat komen lateraal van de neurale buis te liggen > °neurale lijst
Waarvoor is de neurale lijst de voorloper?
- Melanocyten (pigmentcellen huid)
- Delen van de ogen
- Dorsale ganglia
- Cellen van het bijniermerg
- Aanleg hart & grote bloedvaten
Wat is een andere naam voor de neurale lijst en waarom?
= het vierde kiemblad
Omdat de neurale lijst belangrijk is voor de vorming van tal van organen
Wanneer vindt de segmentering van het mesoderm plaats?
Aan het einde van de 3de week, na gastrulatie & neurulatie
Welke soorten mesoderm onderscheiden we?
In de breedte
- Axiale mesoderm
- Paraxiale mesoderm
- Intermediaire mesoderm
- laterale plaat/ zijplaatmesoderm
Wat zijn de eigenschappen van het axiale mesoderm?
= notochord
1 centrale buisvormige structuur op de middellijn
Wat zijn de eigenschappen van het paraxiale mesoderm?
Buisvormige strengen in tweevoud aan beide zijden van de middellijn
Wat zijn de eigenschappen van het intermediaire mesoderm?
Buisvormige strengen in tweevoud aan beide zijden van de middellijn, tussen het paraxiale & het laterale plaatmesoderm
Wat zijn de eigenschappen van het laterale plaatmesoderm?
Afgeplatte vorm in tweevoud aan beide zijden van de middellijn, meest lateraal gelegen
Wat gebeurt met het paraxiale mesoderm op het einde van de derde week?
Segmentatie van het paraxiale mesoderm in klompjes cellen > °somieten
Opsplitsen in delen in de lengte!
Wat betekent segmentering?
= het opdelen van een structuur in serie van kleinere, functioneel gelijkwaardige delen (segmenten)
Hoe is segmentaire anatomie zichtbaar bij gewervelden?
vb. bouw van de wervelkolom (aaneenschakeling van wervellichamen)
Hoe verloopt de segmentering?
Start craniale uiteinde paraxiale mesoderm > stapsgewijs naar caudale uiteinde
Hoe evolueert het aantal somieten?
Einde 3de week: 1 à 4
Einde 5de week: ongeveer 42
Waaruit bestaat elk somiet?
- Sclerotoom
- Myotoom
- Dermatoom
Waarvoor is het sclerotoom de voorloper?
Bot & kraakbeen
Waarvoor is het myotoom de voorloper?
Spierweefsel
Waarvoor is het dermatoom de voorloper?
Dermis (lederhuid)
Wat is somitogenese?
Segmentering van het paraxiale mesoderm in somieten
Hoe wordt somitogenese gestuurd?
Genetisch van craniaal naar caudaal geactiveerd
Wat is genetische segmentatie?
De segmentatie van het mesoderm wordt gestuurd door een indrukwekkend genetisch draaiboek met een strikte timing en gedetailleerde instructies
Welke genen spelen een belangrijke rol bij de somitogenese?
- Notch genen
- Hoxgenen
Wat zijn notch genen?
Ze werken als timer > elke 5uur signaal om nieuwe somieten af te splitsen > alle somieten even groot
Wat zijn hoxgenen?
Dit zijn transcriptiefactoren > elke somiet krijgt regionale identiteit door aan of uitschakelen bepaalde genen
vb. 4 occipitale somieten / 8 cervicale somieten
Wat gebeurt er met het intermediaire mesoderm?
Het segmenteert gedeeltelijk
Wat ontstaat er uit de segmentering van het intermediaire mesoderm?
Het urogenitaal stelsel
Wat gebeurt er met de laterale plaat mesoderm?
Deze segmenteert niet.
De plaat bestaat uit twee lagen mesoderm met daartussen een ruimte > °intra-embryonaal coeloom
Wat ontstaat er uit het laterale plaat mesoderm?
De lichaamsholten, de bloedcirculatie & de ledematen