H20: Klinische genetica Flashcards

Question

Welke expressiviteit kent hemofilie?

Answer 1

**Variabel** Afhankelijk van hoeveel stollingsfactor het lichaam zelf nog aanmaakt.

Answer 2

X-gebonden recessief Mutant allel: **DMD** Eiwit: **dystrofine**, anker voor spiercellen

Answer 3

Verlies van dit dystrofine eiwit resulteert in **vroegtijdige degeneratie van spiervezels** Verloop: 2-3 jaar: **spierzwakte** wordt duidelijk 14 jaar: rolstoelgebonden Later stadium: verzwakte hartspier en ademhalingsspieren 20 jaar: beademingsondersteuning 35 jaar: levensverwachting

Answer 4

**Teken van Duchenne spierdystrofie** De kinderen komen hierbij op een typische manier recht vanuit zit op de grond, waarbij ze met de handen steunen op de knieën.

Answer 5

X-gebonden dominant Mutant allel: **dynamische mutatie(CGG)** in **FMR1-gen** Eiwit: **FMR1-eiwit**, speelt een rol in het transport van mRNA in zenuwcellen.

Answer 6

Ontwikkelingsproblemen (motoriek, taal), evoluerend naar een **mentale retardatie** met een IQ van gemiddeld 40 De typische dysmorfe kenmerken zijn: ― lang, smal gezicht met grote, afstaande oren ― macro-orchidie (grote testes), na de leeftijd van 8 jaar | 50% Vaak lichte kenmerken zoals een randnormale intelligentie

Answer 7

Het behandelen van ziektes door het **genoom** van de patiënt te **wijzigen**.

Answer 8

1. **In vivo**: in het lichaam van de patiënt 2. **Ex vivo**: eerst cellen wegnemen, behandelen en dan terug inbrengen

Answer 9

Het inbrengen van een **wild-type allel** bij de patiënt. Een **virus** wordt hierbij gebruikt als vector (transportmiddel).

Answer 10

Een virus bezit van nature de eigenschap om DNA in een gastheer in te brengen.

Answer 11

1. Het virus kan het wild-type allel op een **verkeerde plaats in het genoom** inbouwen (kan oa voor kanker zorgen) 2. Het lichaam kan **sterk reageren** op een virale vector (kan voor orgaanfalen zorgen)

Answer 12

**Genome editing** dmv CRISPR-cas9 Behalve virussen worden ook **non-virale vectoren** gebruikt.

Answer 13

Nanodeeltjes

Answer 14

Aanpassen van DNA

Answer 15

Clustered Regularly Interspaced Short Palindromic Repeats

Answer 16

Een systeem dat veel bacteriën gebruiken om zich te verdedigen tegen virussen. Telkens zo’n bacterie een **aanval** van een virus heeft **overleefd**, **bewaart** het een stukje van het **virale DNA in zijn eigen DNA**, als een soort immuun-geheugen. De volgende stap is dat deze stukjes viraal **DNA** worden **omgezet in een RNA-transcript** dat wordt **gekoppeld aan** een **cas9-eiwit**. Cas9 fungeert als een **schaar** die in staat is om dubbelstrengig DNA zeer nauwkeurig te knippen. In bacteriën leidt CRISPR-cas9 op die manier tot het **verwijderen van viraal DNA** uit het bacteriële DNA. Zo overwint de bacterie makkelijker een herinfectie met hetzelfde virus.

Answer 17

Een **DNA-wijziging in de menselijke kiembaan** inbrengen. Vb: bewerken van DNA van een embryo

Answer 18

**Programmeerbaar hulpmiddel** om DNA te knippen > RNA creëren die cas9 naar specifieke plek in genoom brengen om daar te knippen De **langetermijneffecten** zijn nog niet gekend > interactie tussen genen & de omgeving is zo complex > verder onderzoek is nodig om de veiligheid en de ethische grenzen van de techniek te bepalen.

Answer 19

Een ziektebeeld waarbij bepaalde klinische **symptomen steeds samen** voorkomen. Het fenotype is **herkenbaar** en **voorspelbaar**.

Answer 20

Meisje: 47,XX+21 Jongen: 47,XY+21 | Downsyndroom

Answer 21

1. Microcefalie (klein voorhoofd) 2. Upslanting (opwaarts gerichte oogstand) 3. Laag ingeplante oren 4. Macroglossie (grote tong) 5. Epicantusplooi (bovenste ooglid bedekt met mediale zijde van de ooglidspleet)

Answer 22

Gebogen stand van de pink

Answer 23

Ruimte tussen 1ste en 2de teen

Answer 24

1. **Mentale retardatie**: ontwikkelingsachterstand in taal, spraak, motoriek 2. Neiging tot **overgewicht** en obesitas 3. **Vruchtbaarheid**: mannen meestal onvruchtbaar, vrouwen normale vruchtbaarheid

Answer 25

* geen oorzakelijke behandeling mogelijk * levenslange, medische follow-up * focus op sociale inclusie

Answer 26

meisje: 47,XX+18 Jongen: 47, XY+18 | Syndroom van Edwards

Answer 27

1. Smal aangezicht, kleine mond en kaak, groot achterhoofd 2. Aanlegstoornissen van **hart en czs** 3. Overlappende vingers, klompvoeten

Answer 28

Meeste: overlijdt in utero Gemiddelde postnatale levensduur: 2 weken Zelden ouder dan 1 jaar.

Answer 29

Meisje: 47, XX+13 Jongen: 47, XX+13 | Syndroom van Patau

Answer 30

Schisis Aanlegstoornissen van hart en czs Polydactylie

Answer 31

Meeste: overlijdt in utero Gemiddelde postnatale levensduur: 1 week Zelden ouder dan een jaar

Answer 32

Niet invasieve prenatale testing

Answer 33

Veneuze bloedafname zwangere Analyse van cel-vrij foetaal DNA (**cff-DNA**). Daarnaast circuleren er ook steeds celvrije maternale DNA-fragmenten (meer dan cff-DNA). Bij de NIPT worden DNA-fragmenten uit het maternaal bloed gehaald, **geïdentificeerd** als maternaal of foetaal en **gerangschikt** volgens het chromosoom waarvan ze afkomstig zijn. Dit gebeurt door de fragmenten te vergelijken met het **referentiegenoom**. De **foetale fractie** (= aantal foetale fragmenten) wordt vergeleken met het aantal maternale fragmenten. Rond 12 weken zwangerschap is een normale foetale fractie+-10%. Een FF >10% kan wijzen op trisomie 13,18,21

Answer 34

Vanaf 12 weken zwangerschap & voldoende foetale fractie aanwezig is in het maternale bloed.

Answer 35

**Screeningstest** Diagnose: bijkomend onderzoek zoals een vruchtwaterpunctie of vlokkenbiopsie Echt uitsluitsel van een syndroom kan enkel met een diagnostische test. Het vervangt de **nekplooimeting** NIET!

Answer 36

1. Niet invasief, enkel bloedstaal nodig 2. Zeer betrouwbaar 3. Uitgevoerd vanaf 12 weken (& terugbetaald in België)

Answer 37

1. Spoort niet alle aandoeningen op vb. muco, neurale buisdefecten 2. Soms een tweede test nodig wegens te weinig cff-DNA 3. Bij afwijkend resultaat > bijkomend invasief diagnostische testing aangewezen

Answer 38

NIPT onderzoekt enkel foetaal DNA afkomstig van de trofoblast > dus het is mogelijk dat de placenta wel afwijkend is maar de eigenlijke foetus niet en omgekeerd

Answer 39

1. Ze moeten zich voorbereiden op een eventueel positief resultaat. 2. Ze moeten weten dat er ook eventuele maternale kanker mee opgespoord kan worden.

Answer 40

Turner: 45, X Mozaïek Turner: 45, X/46, XX | Monosomie X

Answer 41

Steeds vrouwelijk 1. Klein gestalte 1m40 2. Hart- en nierproblemen 3. Dysgenese: onvruchtbaarheid 4. Webbed neck = korte brede hals 5. Schildvormige thorax 6. Clinodactylie + korte 4e vinger

Answer 42

Een verlies van de primordiale kiemcellen en follikels vroeg in de foetale ontwikkeling. De ovaria ontwikkelen ook niet goed > puberteit blijft uit > onvruchtbaarheid

Answer 43

Bij mozaïcisme: fenotype minder uitgesproken > diagnose later gesteld door groeivertraging, late menarche of subfertiliteit Bij 45, X: geen kinderen krijgen

Answer 44

Meestal: 47, XXY Één extra X-chromosoom Of 48, XXXY of 49, XXXXY....

Answer 45

De wet van Lyon: X-inactivatie In elke cel wordt slechts één X-chromosoom actief gehouden. De andere wordt een Barr-lichaampje

Answer 46

Steeds **mannelijk** (geen symptomen bij geboorte) Hoe meer X-chromosomen, hoe uitgesprokener 1. Gebrekkige virilisatie (mannelijke kenmerken) 2. Gynaecomastie (borstontwikkeling bij jongens) 3. Kleine harde testes 4. Infertiliteit 5. Groot gestalte, neiging tot zwaarlijvigheid

Answer 47

Infertiliteit: geen kinderen krijgen

Answer 48

Op het X-chromosoom zitten bepaalde genen die een belangrijke rol spelen in de groei. Deze genen bevinden zich ook op het Y-chromosoom thv de **pseudo-autosomale regio's (PAR)**. PAR 1 en 2 bevinden zich aan de uiteinden van de geslachtschromosomen, zijn onderhevig aan crossing over en ontsnappen aan X-inactivatie. Dosiseffect: **hoe meer allelen, hoe groter gestalte**.

Answer 49

Een syndromaal fenotype dat het gevolg is van een **microdeletie**. - leiden tot **haplo-insufficientië** > **dominant effect** - **gereduceerde penetrantie** - **variabele expressiviteit**

Answer 50

Een wijze om het karyotype van een microdeletie te noteren. Totaal aantal chromosomen, geslachtschromosomen del(chromosoom)(bandje) Vb: **46, XX del(22)(q.11.2)**

Answer 51

**Comparative genomic hybridisation** Een techniek om de diagnose van een microdeletie te stellen

Answer 52

Het genoom van een testpersoon wordt vergeleken met het referentiegenoom om na te gaan of er stukken ontbreken , wat wijst op een deletie. 1. DNA wordt gedenatureerd, in stukjes geknipt (**probes**) en gemerkt met fluoriserende kleurstof 2. Het referentie-DNA ondergaat hetzelfde proces maar met een andere kleurstof 3. Beide worden aangebracht op een glasplaatje (**micro-array**) met duizenden kuiltjes 4. In de kuiltjes vindt hybridisatie plaats tussen de twee soorten DNA. De **kleurstoffen mengen**. TENZIJ bij deletie of duplicatie.

Answer 53

++ Er kunnen **verschillende mutaties tegelijk** opgespoord worden -- Betekenis van de informatie is **niet altijd duidelijk**. Bij meerdere afwijkende resultaten is er niet altijd een duidelijke oorzaak voor het fenotype

Answer 54

Meisje: 46, XX del(22)(q11.2) Jongen: 46, XY del(22)(q11.2) | Velo-cardio-faciaal-syndroom (VCFS)

Answer 55

1. Verhemelteproblemen 2. Aangeboren hartafwijkingen. 3. Faciale dysmorfie 4. Psychologische problemen Vaak subtiel.

Answer 56

De p-arm van chromosoom 5

Answer 57

46, XX del(5)(p15.3) 46, XY del(5)(p15.3)

Answer 58

1. Schisis 2. Microcefalie 3. Huilen dat lijkt op huilen van een kat

Answer 59

PWS > Veroorzaakt door microdeletie (of imprintingsfout of uniparentale disomie) op de lange arm van chromosoom 15 (q11-13). Angelmansyndroom (AS) PWS & AS loci liggen vlak naast elkaar

Answer 60

**PWS-locus**: maternale imprinting, enkel paternale stuk is actief **AS-locus**: paternale imprinting, enkel maternale stuk is actief Hierdoor zijn ze **niet onderhevig aan haplo-insufficiëntie.** De loci gedragen zich recessief: als de genen in één locus tot expressie komen > normaal fenotype Genen op **actieve stuk niet tot expressie** > °AS (maternale deel) of PWS (paternale deel)

Answer 61

Als beide **chr15 maternaal** zijn > ° PWS Als beide **chr15 paternaal** zijn > °AS

Answer 62

1. Oncontroleerbare eetlust > obesitas 2. Hypotonie 3. Trage motorische ontwikkeling 4. Gebrekkige groei

Answer 63

1. Ontwikkelingsproblemen 2. Epilepsie 3. Faciale dysmorfie 4. Opvallend blij & vrolijk 5. Licht tot matige mentale beperking

Answer 64

Er vindt een genetische verandering **(mutatie)** plaats, waardoor de genexpressie wijzigt > Lichaamscellen streven niet langer de belangen van het organisme na maar hebben nog twee doelen: -**proliferatie**: zvm groeien (tumorgroei) -**metastase**: zvm verspreiden (nieuwe letsels) Proto-oncogenen & tumor-suppressorgenen worden van generatie op generatie doorgegeven als ze in de kiembaan terechtkomen

Answer 65

Genen waarvan het wild-allel niet actief is. Bij mutatie komen ze wel tot expressie en worden het **oncogenen**. Hun genproducten transformeren de cel tot een kankercel.

Answer 66

**RAS-genen** Hun genproducten zorgen voor informatie uitwisseling tussen cellen. Bij mutatie zijn er communicatiestoornissen en ongecontroleerde celdeling vb. HPV > °baarmoederhalskanker door activatie proto-oncogenen in baarmoederhalscellen

Answer 67

Genen waarvan de genproducten de cel actief **beschermen tegen ongecontroleerde deling**. Ze dragen bij aan normale celfuncties. Gedragen zich als **recessieve allelen** > bij uitschakeling van beide allelen transformeert de cel tot kankercel.

Answer 68

**TP53-gen op chr17** Codeert voor **p53-eiwit** dat een belangrijke functie heeft in de normale celcyclus.

Answer 69

**Dominant** > aangezien kanker al tot uiting komt vanaf één mutant allel.

Answer 70

**Recessief** > Kanker komt pas tot uiting bij twee mutante allelen.

Answer 71

Je **erft één mutant allel**, waardoor je nog maar **1 "hit"** kan verdragen vooraleer je kanker ontwikkelt. Je diploïde voordeel van 2 "hits" vervalt.

Answer 72

**BRCA1 & BRCA2** Ze spelen een belangrijke rol in DNA-repair

Answer 73

Dragerschap 1/800-1/1000

Answer 74

**BRCA1:** 70% op beide kankers **BRCA2:** 40% borstkanker, 17% ovariumkanker | Preventieve ingreep > kankerrisico verlaagt met 90%

Answer 75

Verminderd, niet iedereen ontwikkelt kanker. Je hebt 1 "hit"

Answer 76

= het **menselijk ras door selectieve reproductie** er zou naar moeten streven om zichzelf te **'verbeteren'.** Ethische kwesties! > CRISPR-cas9/gentherapie > doen denken aan eugenetica > °medisch-ethische commissies om wetgever te adviseren Vb: Hitler die Arisch ras wou kweken door sterilisatie of moord van zwakken en bepaalde bevolkingsgroepen > na WOII eugenisme wereldwijd verworpen

Answer 77

Pseudo-autosomale regio’s. Het zijn stukjes van het X en Y chromosoom die wel homoloog zijn & zich gedragen als autosomen.