H18 Disruptieve, impuls, beheersings en andere gedragsstoornissen Flashcards
Noem 5 disruptieve, impuls, beheersings en andere gedragsstoornissen
- Oppositionele-opstandige stoornis (OOS)
- Periodieke explosieve stoornis (PES)
- Normoverschrijdende-gedragsstoornis
- Pyromanie
- Kleptomanie
Benoem 5 kenmerken van OOS
- Brutaal, opstandig gedrag, prikkelbaarheid of boosheid
- Langere tijd en negatieve invloed op sociaal, school of beroepsmatig functioneren
- Conflicten met autoriteitsfiguren, twistziek, koppig, houden zich niet aan regels en volgen aanwijzingen slecht op
- Grenzen van anderen opzoeken en bewust ergeren; hatelijk of wraakzuchtig; anderen schuld van problemen geven
- Beschouwen zichzelf niet als boos, dwars of ongehoorzaam; rechtvaardigen hun gedrag als redelijke reacties op onredelijke eisen van anderen of op oneerlijke omstandigheden
Welke 3 risico’s hangen samen met OOS?
- Emotionele kenmerken: ontwikkelen angsttoornis of depressieve stoornis
- Gedragskenmerken en wraakzucht: ontwikkelen van een normoverschrijdend-gedragsstoornis en gelinquent gedrag
- > / 6 mnd min 1x per week. Kinderen <5 jaar: 6mnd op meeste dagen
Benoem 3 vroege symptomen van OOS
- Eerst in thuissituatie
- Later ook in andere omgevingen (school, relaties leeftijdsgenoten, werk)
- licht, matig, ernstige vorm
Wat is de prevalentie en comorbiditeit van OOS?
Prevalentie:
1. ~12 jr, duurt gemid 6 jaar
2. 70% mensen met OOS geen symptomen na 18 jr
3. 2.6-3.3%; tot adolescentie hoger bij jongens (1.4:1) daarna gelijk
Comorbiditeit:
1. ADHD (45%), angst- en depressieve stoornissen
2. OOS vaak vooraf aan normoverschrijdend-gedragsstoornis
3. Differentiaaldiagnosen: ADHD, normoverschrijdend-gedragsstoornis, stemmingsstoornissen, disruptieve-stemmingsregulatiestoornis, periodiek explosieve stoornis, verstandelijke beperking, taalstoornis, sociale-angststoornis
Wat is de etiologie van OOS?
- Psychologisch: lage SES, relatieproblemen ouders, gebrekkige opvoedingsstijlen (inconsequent omgaan ongewenst gedrag, verwaarlozing en/of overdreven hard straffen, psychische stoornissen en/of middelengebruik ouders)
- Neurobiologisch: orbitofrontale cortex en amygdala functioneren niet optimaal bij kinderen en adolescenten met OOS of normoverschrijdende-gedragsstoornis
Welke diagnostische methoden bestaan voor OOS?
- CIDI: bij volwassen om OOS-symptomen in kindertijd en adolescentie uit te vragen en of afgelopen jaar
- SCICA: systematisch vaststellen van emotionele en/of gedragsproblemen bij kinderen en adolescenten
- CBCL. Child behavior checklist. vaststellen problemen in beheersing van gedrag en emotie.
Welke behandeling bestaat voor OOS?
- Veelgebruikt en effectief: Oudertraining (kinderen <12jr), CGT (aanvulling op oudertraining >12 jr), multisysteemtherapie (adolescenten met ernstig antisociaal gedrag)
- PMTO: Parent Management Training Oregon. Toepassen effectieve opvoedingsstrategieën –> verminderen gedragsproblemen kinderen
- MST: multisysteemtherapie: systeem rond het kind, positief effect op criminele recidive, uithuisplaatsingen en schoolverzuim
Benoem 4 kenmerken van periodiek explosieve stoornis (PES)
- Niet kunnen beheersen van impulsief fysiek en/of verbaal agressief gedrag –> terugkerende agressieve uitbarstingen
- Komen snel opzetten, niet instrumenteel of gepland
- Buitensporig ivt veroorzakende gebeurtenis; aak als reactie op minimale provocatie door iemand uit nabije omgeving
- Uitbarstingen veroorzaken lijdensdruk en/of beperkingen in psychosociaal functioneren patient
Wat is de prevalentie en comorbiditeit van PES?
Prevalentie
1. Lifetime 5.4%; eenjarige 2.7%;
2. man - vrouw 1.7 :1
3. <44 jr, laag opleidingsniveau
Comorbiditeit
1. 66% ook andere DSM-IV stoornis
2. Meest voorkomend: angststoornissen, middelen/verslavings. Anders: depressieve-stemmingsstoornissen. PES vakak eerder dan comorbide stoornissen
3. Differentiaaldiagnosen: disruptieve-stemmingsdisregulatiestoornis, antisociale- of borderline-persoonlijkheidsstoornis, delirium, neurocogn stoornis, persoonlijkheisverandering door een somatische aandoening en intoxicatie door of onttrekkingsverschijnselen van een middel
Wat is de etiologie van PES?
- Genetisch effect voor agressie en impulsief gedrag
- Orbitofrontale cortex en limbisch systeem
- Meer bij slachtoffers geweld, geweld van dichtbij meegemaakt of traumatische levensgebeurtenissen hebben gehad
- PES gevolg van fysiek letsel (closed head injury) of louter psychologische gevolgen van opgroeien in geweldadige omgeving?
Welke diagnostische methoden en behandeling bestaan voor PES?
Methoden:
1. IED interview: intermittent explosive disorder interview. Kwanti (freq) en kwali (beschrijving gedrag) informatie over uitbarstingen
2. Aanvullend SCID-I: vaststellen DSM-IV stoornissen en impulsbeheersing, waaronder PES
Behandeling:
1. Farmaco: antidepressiva en anti-epileptica (Divalproex)
2. CGT –> minder fysieke en verbale agressieve uitingen
Noem 4 kenmerken van normoverschrijdend-gedragsstoornis
- Gebrek aan respect voor regels, maatschappelijke waarden en normen en gevoelens van anderen
- –> aanhoudend patroon van divers en zich herhalend wangedrag (lich en verbale agressie en diefstal, vernieling, misleiding, bedrog, manipulatie)
- Intenties van anderen vijandiger of agressiever interpreteren dan ze in werkelijkheid zijn –> agressief reageren
- Gedrag in meerdere settings
Welke subtypen heeft normoverschrijdend-gedragsstoornis?
- Met begin in kindertijd. Life-course-persistent
- Met begin in adolescentie. Adolescence-limited
Licht - matig - ernstig
Wat is de prevalentie en comorbiditeit van normoverschrijdend-gedragsstoornis?
- 1 vd meest voorkomende psychiatrische stoornissen bij kinderen.
- Onset 11.6 jr
- eenjaarsprevalentie: 2-10%, man vrouw 2.1 - 4.1
- 5.6% volwassenen heeft normoverschrijdend-stoornis in kindertijd gehad
Comorbi
1. ADHD en OOS; vooral ADHD hangt samen met verhoogd risico op antisociaal gedrag en geweld in volwassenheid
2. Hoger bij mannen
3. Overig: stemmings- en angststoornissen, specifieke leerstoornis, middelgerelateerde stoornis
4. Differentiaaldiagnosen: stemmingsstoornissen, POS, aanpassingsstoornissen