7. Yara İyileşmesi Flashcards
Primer İyileşme:
Yara dudaklarının mekanik olarak birbirine yakınlaştırılması (dikiş vs ile)
Sekonder İyileşme:
Yaranın abse/enfeksiyon olmasına karşılık temizlenip tam kat açık bırakıldıktan sonra yaranın kendi kendine granülasyon ve skar doku ile iyileşmesidir
- yeni oluşan doku orjinal doku olmak zorunda değildir; örneğin skar doku da olabilir.
İkinci Primer İyileşme
yarada abse var ve biz bu enfeksiyonu temizledik, granülasyon dokusu oluştu ardından biz yaranın dudaklarını mekanik olarak yakınalştırdık.
Akut Yara İyileşimi özellikleri
- son derece kontrollü
- akut hasar sonucu başlayan
- zamana bağımlı ama öngörülebilirdirler
Yara iyileşmesinde gecikme bunlara sebep olabilir:
- fasya dehisansı
- insizyonel herni (bu eğer fasya dehisansı dikiş açılmadan iyileşirse oluşur)
- gastrointestinal anastomoz kaçağı
- fistül oluşumu
- vasküler psödoanevrizma oluşumu
Yara iyileşme fazları
- hemostaz
- inflamasyon
-granülasyon - kontraksiyon
Hemostaz özellikleri
- Trombositler
- içlerindeki granülleri thrombositlar
- alpha granüller
- fibrinojen
- wvf
- fibrinonectin
- trombospondin
- pdgf
- tgf-a and tgf-b
- platelet factor 4
- dense body granüller
- serotonin
- adenosine
- calcium
- pirofosfat
- lizozom
- neutral hydrolase
- acid hydrolase
- elastase
- collagenase
- antitrypsin
- A2 antitrypsin
- doku bütünlüğünün azalması
- vazokonstraksiyon
- damarların ayrılması ve subendotelial kolajenin trombositler ile teması
- agregasyon
- degranülasyon
- koagülasyon
- intrinsic and extrinsic pathways
- last product is fibrin
- thrombus fibrin ve thrombosit kompleksleriyle oluşur
inflamasyon özellikleri:
- artmış vasküler permeabilite
- kompleman faktörleri
- prostaglandin sentezi
- en yüksek : fibronectin ve kolajen 2
- IL-1
- TGF- a TGF-B
- Platelet factor 4
- İnflamasyondaki hücreler ve sıralamaları
- Nötrofiller
- İlk 24-48 saat
- adhezyon
- diapedez
- migrasyon
- fagositoz
- debridman
- tnf-a salgılar→ anjiogenez ve kolajen sentezi
- YARA İYİLEŞMESİ İÇİN MUST DEĞİLLER!!!
- Makrofajlar
- 48 saat
- yaranın iyileşmesi
- diğer hücreler için kemotaktik faktörler
- kemotaksis
- hücre çoğalması
- matriks sentezi
- anjiyogenez
- Nötrofiller
Granülasyon dokusunda bulunan yapı taşları nelerdir ve özellikleri nedir?
- fibrin
- fibrinonektin
- kolajen (glikosaminoglaykan ve hyaluronik asitler)
- kolajen tip 1 ve 3 en fazla var
- yara güçlendikçe tip 1 konsantrasyonu artar; sentezi için yeterli besin ve oksijenizasyon gereklidir. Enfeksiyon olmamalı ve yara kanlanmış olmalıdır
- depozisyon, matürasyon, remodellingden geçerler
- proteoglikanlar
- granülasyon dokusunun temel yapı yaşlarını oluştururlar
- dermatan ve kondroitin sulfat en fazla bulunur
- kolajenin alt ünitelerinin birleşmesini sağlar
- PROLIFERATİV FAZ
- 4-12. günler arası
- fibroblastşar ve endothelial hücreler en önemli hücreler
- fibroblastlar için kemotaktik faktör PDGF
- fibroblast ve kolajen artışı
- MATURASYON VE REMODELLING
- daha önce sentezlenen kolajenleri tekrar şekillendirilmesi
- metalloproteinazlar kolajeni yıkar
- aynı zamanda yeni kolajen üretimi de vardır
- yaranın gücü yeni oluşan kolajen kalitesine ve sayısına bağlıdır
- Reepitelizasyon
- yaranın serbest kenarındaki epiteller granülasyon dokusu üzerine göç etmeye başlar
- parsiyel yaralarda kıl kökü migrasyonu başlar
-
Akut Yara İyileşimi özellikleri
- son derece kontrollü
- akut hasar sonucu başlayan
- zamana bağımlı ama öngörülebilirdirler
Kontraksiyon özellikleri nelerdir?
- 8-10. gün
- fibroblastların çevre dokuya uyguladığı çekme gerilim
Kehr Bulgusu
- spleenic rupture
- due to referred pain the patient feels the pğain on the left shoulder
PDGF’nin yara tedavisindeki yeri nedir?
diyabette yara iyileşmesine katkısı olduğu bulunmuştur ve yaraya enjeksiyon ile verilir→ mitojendir yani fibroblast düz kas ve glial hücrelerin çoğalmasını tetikler
Chovstek bulgusu nedir ve ne zaman görülür
Chovstek Bulgusu
- bir triodektomi komplikasyonu
- hipokalsemi sonucu
- hastanın ağız kenarına dokununca aynı tarafta bulunan göz burun ve dudağın çekilmesine verilen isimdir.
Gastrointestinal sistemde yara iyileşmesi:
Gastrointestinal sistemde yara iyileşmesi:
- yara dudaklarının cerrahi olarak yakınlaştırılması
- iyileşmeme→ anastomoz kaçağı, fistül
- aşırı iyileşme→ striktür
Murphs sign nedir ve ne zaman görülür?
- karaciğer
- akut kolesistik
- doktor safrayı palpe ederken hasta nefes almayı bırakır
- right upper quadrant pain olan hastalarda bakılır
- böbrek veya safra yollarıyla alakalıysa ağrı negatif sonuçlanır
Boas’ sign nedir ve ne zaman görülür?
- karaciğer
- akut kolesistik
- hyperasthesia ( increased sensitivity) inferior to the right scapula
GIS ve deri iyileşmesinin farkları nelerdir?
MUKOSA VE SEROSADA SKAR DOKUSU OLUŞMAZ ONUN HARİCİNDE İYİLEŞME AYNI SIRADA İLERLER!!
GIS’te anastomoz kaçakları en sık nerelerde görülür?
ekstraperitoneal alanlarda (duodenum, rektum ve özefagus)
Obtruator sign
- ters ayak dümdüz flexed pozisyonda uzatılır-> internal rotasyon
- diz bükülür
- ağrı olması PERITONIT/APANDİSİT işaretidir
Psoas sign
Bacağı düzleştirmek ağrı yapar
Peritonit ama retrocolic apandisit formunda
Yara iyileşmesi için gerekli faktörler
- sistemik: doğrudan yarayı etkilemeyen hastalık ve koşullar, diyabet, periferik arter hastalıkları vb
- eksternal: hastanın çevresi
- bölgesel
- YAŞ→ yara dehisansı ve insizyonel herniler arasında bir ilişki
- İNKONTİNENS
- BESLENME
- KAN DOLAŞIM PROBLEMLERİ→ BASI YARALARI, BACAK ÜLSERLERİ
- Metabolik hastalıklar→ diyabet
- koagülasyon hastalıkları→ hemofili, orak hücreli anemi
- enfeksiyon
- hipoksi-anemi- hipoperfüzyon→ düşük oksijen basıncı→ yara iyişlemesinin her basamağı etkilenir. kolajen sentezinin hidroksilasyon basamağında önemli bir yeri vardır
- steroidler
- yaranın gücü ve kolajen sentezi azalır
- inflamatuar ve lizozomal faz enzimleri inhibe olur
- ameliyattan 4 gün sonra başlanmalıdır
- yara enfeksiyon riski artar
- A vitamini steroidlerin etkisini tersine çevirebilir
- diabetes mellitus
- kontrolsüz diyabet→ inflamasyon, anjiyogenez ve kollajen sentezi riskini arttırır
- mikrovasküler hasar oksijen miktarını azaltır
- granülosit fonksiyonlarında ve fibroblast çoğalmasında bozukluk
- büyüme faktörü az
- uremi
- yaradaki kolajen sentezi azalır
- beslenme
- protein-kalori malnütrisyonu inflamasyonu uzatur
Howship Romberg bulgusu
A positive result occurs when pain extends down the medial aspect of the thigh with abduction, extension, or internal rotation of the knee.
Obtruator nerve irritation -> obtruator hernia
hangi vitamin eksikliği yara iyileşmesini geciktirir ve nedenleri?
- c vitamini
- kolajen hisroksilasyonu için gereklidir
- prokollajen sekresyonu ve polimerazasyonu azalır
- anjiyogenez azalır
- kapiller frajilite artar
- çinko
- demir eksikliği
- lizin ve prolin hidroksiyonu için önemlidir
- kolajen yapımı bozulur
- bakterisidal aktivite azalır
- anemiye bağlı yaradaki oksijen miktarı azalır
- a vitamini eksikliği
- inflamatuar hücrelerin kemotaksisinde önemli bir rolü vardır
- bonus→ radyoterapi
- inflamasyon döneminde hücre sayısı azalır
- granülasyon dokusunda hem kapiller hem de fibroblastik aktivite azalır
- bu negatif etki radyoterapi sonrası 4-6 ayda en belirgindir
Yara sınıflandırması ikiye ayrılır;
yaranın durumuna göre
- temiz
- kontamine
- enfekte
- iyileşmenin evresine göre
- nekrotik
- balçığımsı
- granülasyon
- epitelizasyon
- maturasyon
Cullen and Grey Turner’s Sign
- retroperitoneal bleed
- acute pancreatitis
- ruptured abdominal aorta aneurysm
Periumbilical echymoses-> cullen
Bilateral flank echymoses-> Grey Turner
Yara tedavisi nasıl ilerler
- debridman
- cerrahi (sharp)
- enzimatik (iruxol, fibrolan)
- otolitik
- VAC
- ıslaktan kuruya
- magot therapy
- pansuman
- ek tedaviler
İdeal pansuman ilkeleri nedir?
- dış etkenlerden korumalıdır
- uygun gaz alışverişine izin vermelidir
- nemli ama ıslak olmayan bir ortam yaratmalıdır
- uygun pH sağlanmalıdır (hafif asidik)
- enfeksiyon korumalıdır
- uygun ısıyı sağlamalıdır
- eksudayı absrbe etmelidir
- kolay uygulanmalıdır
Hipertrofik skar vs keloid
Hipertrofik SKAR. - Keloid
cerrahiden hemen sonra - aylar sonra
hareketler oluşur - hareketten bağımsız
fleksör yüzeylerde - özel bölgelerde
uygun cerrahiyle düzelir -cerrahiyle kötüleşir
Bası ülserleri patogenezi
→ basınç
→ yırtılma (cildin hareketi sürütnmeyle kısıtlandığında kemik ve cilt altı dokunun oluşturduğu hareket)
→ sürtünme
→ nem
Bası ülserleri risk faktörleri
- akut hastalık
- yaş
- bilinç düzeyi
- immobilizasyon
- duyu algılamasında bozulma
- kronik veya terminal hastalık
- vasküler hastalık
- malnütrisyon- dehidratasyon
- basınç hasarı hikayesi
Bası ülserleri yerleşimleri
- 95% vücudun alt kısımlarında
- sakrum
- trochanter majus
- malleoulus lateral
- calceneus
- tuberositas ischii
- occiput
- scapula
Bası Ülserleri evreleri
- Evre 1
- beyazlaşmayan eritrem
- diskolorasyon
- endurasyon
- deride sertleşme
- Evre 2
- derinin parsiyel kaybı
- abrazyon veya büller oluşabilir
- Evre 3
- subkutan dokunun nekrozu
- tam kat deri kaybı
- fasya sağlam
- Evre 4
- kas, kemik ve destek dokularının hasarı veya nekrozu
- deri sağlam olabilir
Bası Yaraları nasıl önlenir?
- ki saatte bir pozisyon değişikliği
- 30 derece yan yatırmak (ayaklarının arasına yastık konulabilir)
- semi-flower pozisyonu
- TÜM BASI YARALARI ÖNLENEMEZ İNSİDANS HİÇBİR ZAMAN 0 OLMAMIŞTIR ÇOKLU ORGAN YETMEZLİĞİNİN BİR PARÇASI OLABİLİR
