2A1 week 6 HC 2 & 5 Radiotherapie

Question 1

Wie zijn er nodig voor radiotherapie?

Answer 1

Fysicus, radiotherapeut, laborant en radiobioloog

Question 2

Welke deeltjes veroorzaken ioniserende straling?

Answer 2

Fotonen en elektronen

Question 3

Op welke manieren kun je ioniserende straling gebruiken?

Answer 3

• Uitwendig: opwekken met lineaire versneller
• Inwendig/brachytherapie: verval van radioactieve stoffen binnen het lichaam
• Cyclotron: protonen

Question 4

Hoe werkt een lineaire versneller?

Answer 4

Elektronen gaan via spanningsbuis van kathode naar anode en botst daar op de trefplaat, waardoor fotonen ontstaan

Question 5

Welke soorten straling zijn er?

Answer 5

• a: heliumkern
• b: elektronen
• y: fotonen
• Protonen/neutronen

Question 6

Wat is het gevolg van foton absorptie door weefsel?

Answer 6

Ionisatie (verlies elektron) -> geioniseerde moleculen (radicalen) veroorzaken enkelstrengs en dubbelstrengs breuken
- Hoog energetische deeltjes hebben ook een direct effect

Question 7

Hoe druk je de geabsorbeerde stralendosis uit?

Answer 7

In Gray
- 1 Gy = 1 J/kg

Question 8

Wat is LET?

Answer 8

Lineair energy transfer
- Dichtheid van energie afgifte langs het spoor van een ioniserend deeltje

Question 9

Welke LET hebben verschillende deeltjes?

Answer 9

Gamma: laag, wordt vaak gebruikt
Neutronen en protonen: hoog, effectiever

Question 10

Wat is het nut van fractioneren van bestraling?

Answer 10

Gezond weefsel ongeveer 24 uur de tijd geven om te herstellen
- Tumorweefel herstelt langzamer

Question 11

Op welke manieren kun je fractioneren?

Answer 11

• Hyperfractioneren: fracties kleiner dan 2 Gy
• Hypofractioneren: fracties groter dan 2 Gy

Question 12

Wat bepaalt de gevoeligheid voor bestraling?

Answer 12

• DNA repair
• Redistributie celcyclus
• Reoxygenatie
• Repopulatie
• Radiosensitiviteit

Question 13

Wat is het gevolg van de snelle groei van tumoren?

Answer 13

Angiogenese kan de groei niet bijhouden waardoor er hypoxie in de kern ontstaat
- Deze kern is relatief resistent tegen bestraling

Question 14

Welke soorten bijwerkingen zijn er?

Answer 14

• Acuut: vanaf start behandeling tot 3 maanden na einde behandeling, in snel delend weefsel
• Laat: 3-6 maanden na einde behandeling, in traag delend weefsel

Question 15

Wat zijn voorbeelden van acute bijwerkingen?

Answer 15

• Huid: roodheid, pijn, schilfering, haaruitval
• Oesophagus: passageklachten (mucocistis)
• Rectum: pijn, diarree

Question 16

Wat zijn voorbeelden van late bijwerkingen?

Answer 16

• Hersenen: moeheid en geheugenproblemen (door fibrose en vaatschade)
• Nieren: nierfunctie verlies
• Ruggenmerg: myelopathie
• Lever
• Ooglens: staar
• Speekselklieren: droge mond
• Schildklier: hypothyreoidie

Question 17

Met welke principes bepaal je de gewenste dosis bestraling?

Answer 17

• Tumor control probability: hoe hoger de dosis, hoe beter
• Normal tissue complication probability: hoe lager de dosis, hoe beter

Question 18

Wat zijn kenmerken van een radiosensitieve tumor?

Answer 18

Grote therapeutische ratio
- Weinig dosis nodig voor tumorcontrole
- Weinig kans op weefselschade
-> Seminoom, M.Hodgekin

Question 19

Wat zijn kenmerken van een radioresistente tumor?

Answer 19

Kleine therapeutische ratio
- Hoge dosis nodig voor tumorcontrole
- Grote kans op weefselschade
-> Glioblastoom, sarcoom

Question 20

Hoe kun je de therapeutische breedte vergroten?

Answer 20

• Tumor controle: gevoeliger maken met chemoradiatie of bioradiatie
• Tissue complicatie: fractioneren, straling vermijden/bescherming

Question 21

Waarvoor wordt de CT scan gebruikt bij radiotherapie?

Answer 21

Bepalen doelvolume (bijv met PET-CT)
- Positionering met tattoo, masker en matras
- Positie verificatie met cone beam CT

Question 22

Hoe deel je het doelvolume in?

Answer 22

GTV: gross tumor volume
CTV: clinical target volume
PTV: planning target volume

Question 23

Waardoor wordt de PTV bepaald?

Answer 23

• Beweging organen
• Reproduceerbaarheid van ligging
• Nauwkeurigheid instelling patiënt

Question 24

Wat is een electief gebied?

Answer 24

Een gebied dat uit voorzorg wordt meegenomen bij de bestraling om kans op metastasering te verkleinen

Question 25

Wat is acceleratie?

Answer 25

Verkorten van behandelingsduur

Question 26

Hoe kun je huid beschermen van schade?

Answer 26

Hoger energetische straling gebruiken
- Komt dieper

Question 27

Welke soorten planning zijn er?

Answer 27

• Appa 2D: van voor en achter bestralen
• 3D: ook via zijkant
• Inverse: eisen voor doelgebied en normaal weefsel vaststellen, planningscomputer maakt plan

Question 28

Hoe kan je variatie in intensiteit bewerkstelligen?

Answer 28

Met leafsetting -> intensiteit modulatie
- IMRT: intensiteit gemoduleerde radiotherapie

Question 29

Wat is stereotactische radiotherapie?

Answer 29

Precisiebestraling met tumor tracking
- Klein doelgebied, hoge dosis per fractie

Question 30

Wat is brachytherapie?

Answer 30

Inwendige bestraling met radioactieve bron
- Maximale sparing gezond weefsel

Question 31

Welke manieren van brachytherapie zijn er?

Answer 31

• Intraluminaal: bronchus, oesophagus
• Intracavitair: baarmoederhals, vagina, neusholte
• Interstitieel: in zachte weefsels zoals tong en mondbodem

Question 32

Wat zijn voordelen van brachytherapie?

Answer 32

• Betere sparing omringende gezonde weefsels
• Hogere dosis direct rondom bron
• Dosis in kortere tijd gegeven (minder tijd voor herstel tumorcellen)

Question 33

Wat zijn nadelen van brachytherapie?

Answer 33

• Tumorvolume mag niet te groot zijn
• Niet geschikt voor alle tumorlokalisaties
• Lokale of algehele verdoving en opname nodig

Question 34

Wat is het voordeel van bestraling met protonen?

Answer 34

Scherpe piek in ioniserende straling, waardoor er geen straling achter het tumorweefsel komt

Question 35

Wanneer wordt behandeling met protonen vergoed?

Answer 35

• Kindertumoren
• Intra occulaire tumoren
• Chordomen (ruggenmerg)
  + Andere tumoren als positieve delta NTCP bewezen kan worden

Question 36

Wat is de kwadrantenwet?

Answer 36

Dosis is omgekeerd evenredig met het kwadraat van de afstand
- dosistempo neemt zeer snel af