2A1 week 6 HC 2 & 5 Radiotherapie Flashcards
Wie zijn er nodig voor radiotherapie?
Fysicus, radiotherapeut, laborant en radiobioloog
Welke deeltjes veroorzaken ioniserende straling?
Fotonen en elektronen
Op welke manieren kun je ioniserende straling gebruiken?
- Uitwendig: opwekken met lineaire versneller
- Inwendig/brachytherapie: verval van radioactieve stoffen binnen het lichaam
- Cyclotron: protonen
Hoe werkt een lineaire versneller?
Elektronen gaan via spanningsbuis van kathode naar anode en botst daar op de trefplaat, waardoor fotonen ontstaan
Welke soorten straling zijn er?
- a: heliumkern
- b: elektronen
- y: fotonen
- Protonen/neutronen
Wat is het gevolg van foton absorptie door weefsel?
Ionisatie (verlies elektron) -> geioniseerde moleculen (radicalen) veroorzaken enkelstrengs en dubbelstrengs breuken
- Hoog energetische deeltjes hebben ook een direct effect
Hoe druk je de geabsorbeerde stralendosis uit?
In Gray
- 1 Gy = 1 J/kg
Wat is LET?
Lineair energy transfer
- Dichtheid van energie afgifte langs het spoor van een ioniserend deeltje
Welke LET hebben verschillende deeltjes?
Gamma: laag, wordt vaak gebruikt
Neutronen en protonen: hoog, effectiever
Wat is het nut van fractioneren van bestraling?
Gezond weefsel ongeveer 24 uur de tijd geven om te herstellen
- Tumorweefel herstelt langzamer
Op welke manieren kun je fractioneren?
- Hyperfractioneren: fracties kleiner dan 2 Gy
- Hypofractioneren: fracties groter dan 2 Gy
Wat bepaalt de gevoeligheid voor bestraling?
- DNA repair
- Redistributie celcyclus
- Reoxygenatie
- Repopulatie
- Radiosensitiviteit
Wat is het gevolg van de snelle groei van tumoren?
Angiogenese kan de groei niet bijhouden waardoor er hypoxie in de kern ontstaat
- Deze kern is relatief resistent tegen bestraling
Welke soorten bijwerkingen zijn er?
- Acuut: vanaf start behandeling tot 3 maanden na einde behandeling, in snel delend weefsel
- Laat: 3-6 maanden na einde behandeling, in traag delend weefsel
Wat zijn voorbeelden van acute bijwerkingen?
- Huid: roodheid, pijn, schilfering, haaruitval
- Oesophagus: passageklachten (mucocistis)
- Rectum: pijn, diarree
Wat zijn voorbeelden van late bijwerkingen?
- Hersenen: moeheid en geheugenproblemen (door fibrose en vaatschade)
- Nieren: nierfunctie verlies
- Ruggenmerg: myelopathie
- Lever
- Ooglens: staar
- Speekselklieren: droge mond
- Schildklier: hypothyreoidie
Met welke principes bepaal je de gewenste dosis bestraling?
- Tumor control probability: hoe hoger de dosis, hoe beter
- Normal tissue complication probability: hoe lager de dosis, hoe beter
Wat zijn kenmerken van een radiosensitieve tumor?
Grote therapeutische ratio
- Weinig dosis nodig voor tumorcontrole
- Weinig kans op weefselschade
-> Seminoom, M.Hodgekin
Wat zijn kenmerken van een radioresistente tumor?
Kleine therapeutische ratio
- Hoge dosis nodig voor tumorcontrole
- Grote kans op weefselschade
-> Glioblastoom, sarcoom
Hoe kun je de therapeutische breedte vergroten?
- Tumor controle: gevoeliger maken met chemoradiatie of bioradiatie
- Tissue complicatie: fractioneren, straling vermijden/bescherming
Waarvoor wordt de CT scan gebruikt bij radiotherapie?
Bepalen doelvolume (bijv met PET-CT)
- Positionering met tattoo, masker en matras
- Positie verificatie met cone beam CT
Hoe deel je het doelvolume in?
GTV: gross tumor volume
CTV: clinical target volume
PTV: planning target volume
Waardoor wordt de PTV bepaald?
- Beweging organen
- Reproduceerbaarheid van ligging
- Nauwkeurigheid instelling patiënt
Wat is een electief gebied?
Een gebied dat uit voorzorg wordt meegenomen bij de bestraling om kans op metastasering te verkleinen
Wat is acceleratie?
Verkorten van behandelingsduur
Hoe kun je huid beschermen van schade?
Hoger energetische straling gebruiken
- Komt dieper
Welke soorten planning zijn er?
- Appa 2D: van voor en achter bestralen
- 3D: ook via zijkant
- Inverse: eisen voor doelgebied en normaal weefsel vaststellen, planningscomputer maakt plan
Hoe kan je variatie in intensiteit bewerkstelligen?
Met leafsetting -> intensiteit modulatie
- IMRT: intensiteit gemoduleerde radiotherapie
Wat is stereotactische radiotherapie?
Precisiebestraling met tumor tracking
- Klein doelgebied, hoge dosis per fractie
Wat is brachytherapie?
Inwendige bestraling met radioactieve bron
- Maximale sparing gezond weefsel
Welke manieren van brachytherapie zijn er?
- Intraluminaal: bronchus, oesophagus
- Intracavitair: baarmoederhals, vagina, neusholte
- Interstitieel: in zachte weefsels zoals tong en mondbodem
Wat zijn voordelen van brachytherapie?
- Betere sparing omringende gezonde weefsels
- Hogere dosis direct rondom bron
- Dosis in kortere tijd gegeven (minder tijd voor herstel tumorcellen)
Wat zijn nadelen van brachytherapie?
- Tumorvolume mag niet te groot zijn
- Niet geschikt voor alle tumorlokalisaties
- Lokale of algehele verdoving en opname nodig
Wat is het voordeel van bestraling met protonen?
Scherpe piek in ioniserende straling, waardoor er geen straling achter het tumorweefsel komt
Wanneer wordt behandeling met protonen vergoed?
- Kindertumoren
- Intra occulaire tumoren
- Chordomen (ruggenmerg)
+ Andere tumoren als positieve delta NTCP bewezen kan worden
Wat is de kwadrantenwet?
Dosis is omgekeerd evenredig met het kwadraat van de afstand
- dosistempo neemt zeer snel af
