درس دوازدهم

Question 1

چنین گفت موبد به شاه جهان
که دردِ سپهبد نماند نهان

Answer 1

معنی: پیشوای زرتشتی، (مشاور روحانی در امور سلطنت) به پادشاه کشور (کی‌کاووس) چنین گفت که ای سپهدار، غم و اندوه درونی تو پنهان گردنی نیست (نگرانی تو از چهره‌ات پیداست)
مفهوم: ۱.پنهان‌ناپذیری غم و اندوه
۲.آشکار شدن حقیقت

Question 2

چو خواهی که پیدا کنی گفت و گوی
بباید زدن سنگ را بر سبوی

Answer 2

معنی: اگر می‌خواهی حقیقت ماجرا آشکار شود، باید سنگ را بر کوزه بزنی. (باید این دو یعنی سودابه و سیاوش را آزمایش کنی)
مفهوم: ضرورت آزمایش برای رهایی از بدگمانی

Question 3

که هر چند فرزند هست ارجمند
دل شاه از اندیشه یابد گزند

Answer 3

معنی: اگرچه فرزند عزیز و ارجمند است اما نگرانی (اضطراب) به پادشاه آسیب می‌زند (سلامتی پادشاه مهم‌تر است)

Question 4

وزین دخترِ شاه هاماوران
پراندیشه گشتی به دیگر کران

Answer 4

معنی: از طرف دیگر، به خاطر سودابه، دختر پادشاه هاماوران، نگران و مضطرب شده‌ای

Question 5

ز هر در سخن چون بدین گونه گشت
بر آتش یکی را بباید گذشت

Answer 5

معنی: وقتی‌که از هر دو طرف کار به اینجا رسیده است، مطابق آیین زرتشت، یکی از دو طرف باید از میان آتش عبور کند [زمینه ملی حماسه]

Question 6

چنین است سوگندِ چرخ بلند
که بر بی گناهان نیاید گزند

Answer 6

معنی: رسم و آیین روزگار این است که آتش به بی‌گناهان آسیب نمی‌رساند [زمینه ملی حماسه]
مفهوم: باور به آسیب نرساندن آتش به بی‌گناهان

Question 7

جهاندار، سودابه را پیش خواند
همی با سیاوش به گفتن نشاند

Answer 7

معنی: پادشاه سودابه را فراخواند و او را با سیاوش روبه‌رو کرد

Question 8

سرانجام گفت ایمن از هر دوان
نگردد مرا دل، نه روشن روان

Answer 8

معنی: در پایان، پادشاه گفت: نه دل من از شما دو تن آسوده و روشن می‌گردد و نه روح و روانم. (من به هیچ یک از شما دو تن اطمینان ندارم و بی‌گناهی هیچ یک ازشما دو تن برای من ثابت نشد)

Question 9

مگر کآتش تیز پیدا کند
گنه کرده را زود رسوا کند

Answer 9

معنی: امید است که آتش سوژان، حقیقت را روشن سازد و به زودی، گناهکار را رسوا کند [زمینه ملی حماسه]
مفهوم: ضرورت آزمایش برای مشخص کردن حقیقت

Question 10

چنین پاسخ آورد سودابه پیش
که من راست گویم به گفتار خویش

Answer 10

معنی: سودابه این گونه پاسخ داد که من در گفتار و سخن خود صادق و راستگو هستم

Question 11

به پورِ جوان گفت شاه زمین
که رایت چه بیند کنون اندرین؟

Answer 11

معنی: پادشاه به فرزند جوانش گفت: اکنون نظر تو در این‌باره چیست؟

Question 12

سیاوش چنین گفت کای شهریار
که دوزخ مرا زین سخن گشت خوار

Answer 12

معنی: سیاوش این‌ گونه پاسخ داد که: ای پادشاه، تحمل آتش دوزخ برایم آسان‌تر از شنیدن این تهمت‌هاست
مفهوم: ۱.سنگینی تهمت ناروا
۲.ترجیح مرگ بر ننگ و رسوایی

Question 13

اگر کوه آتش بود بسپَرم
ازین تنگ خوار است اگر بگذرم

Answer 13

معنی: (برای اثبات بی‌گناهی) حتی حاضرم از میان کوهی از آتش عبور کنم، اگر باعث شود از تهمتی که به من زده شده عبور کنم، برایم آسان است [زمینه قهرمانی حماسه]
مفهوم: تحمل رنج و سختی برای اثبات بی‌گناهی

Question 14

پراندیشه شد جان کاووس کی
ز فرزند و سودابه نیک پی

Answer 14

معنی: روح و روان (وجود) کی‌کاووس به خاطر فرزند و همسر با اصالتش (خوش‌قدمش) مضطرب و نگران شد

Question 15

کزین دو یکی گر شود نابکار
از آن پس که خواند مرا شهریار؟

Answer 15

معنی: اگر از این دو (فرزند و همسر) یکی گناهکار شناخته شود، دیگر هیچ‌کس مرا پادشاه نخواهد دانست. (اعتبار حکومت من از بین خواهد رفت)
مفهوم: ترس از بی‌اعتباری و بی‌آبرویی

Question 16

همان به کزین زشت کردار دل
بشویم کنم چاره دل گسل

Answer 16

معنی: همان بهتر است که فکر و خیال خود را از این بدگمانی برهانم و برای حل این مشکل چاره اساسی و قطعی بیندیشم

Question 17

به دستور فرمود تا ساروان
هیون آرد از دشت، صد کاروان

Answer 17

معنی: پادشاه از وزیر خواست تا به شتربان کاخ فرمان دهد که از دشت و صحرا، صد کاروان شتر بزرگ و قوی هیکل بیاورد [زمینه ملی حماسه]

Question 18

نهادند بر دشت هیزم دو کوه
جهانی نظاره شده هم گروه

Answer 18

معنی: در دشت هیزم‌ها را مانند دو کوه بزرگ بر روی هم انباشتند. جمعیت بسیاری نیز برای تماشا با هم، همراه شدند. [زمینه ملی حماسه]

Question 19

بدان گاه سوگندِ پرمایه شاه
چنین بود آیین و این بود راه

Answer 19

معنی: در آن زمان (پادشاهی کی‌کاووس)، رسم و آیین پادشاهان گران‌مایه برای تشخیص گناهکار از بی‌گناه این‌گونه بود [زمینه ملی حماسه]

Question 20

وزآن پس به موبد بفرمود شاه
که بر چوب ریزند نفتِ سیاه

Answer 20

معنی: سپس پادشاه به پیشوای روحانی دستور داد تا بر روی هیزم‌ها نفت سیاه بریزند [زمینه ملی حماسه]

Question 21

بیامد دوصد مردِ آتش فروز
دمیدند گفتی شب آمد به روز

Answer 21

معنی: دویست مرد (مردان زیادی) برای روشن کردن آتش آمدند و در هیزم‌ها دمیدند، طوری که از دود غلیظ آن گویی در روز روشن، شب تاریک فرارسید
مفهوم: بیان شدت دود (اغراق)

Question 22

نخستین دمیدن سیه شد ز دود
زَبانه برآمد پس از دود، زود

Answer 22

معنی: با نخستین دمیدن در هیزم‌ها، دود سیاهی به هوا برخاست، پس از آن آتش به سرعت شعله‌ور شد.

Question 23

سراسر همه دشت بریان شدند
بر آن چهر خندانش گریان شدند

Answer 23

معنی: تمام مردمی که در دشت بودند با دیدن چهره خندان سیاوش به شدت غمگین و ناراحت شدند و گریستند

Question 24

سیاوش بیامد به پیش پدر
یکی خُود زرین نهاده به سر

Answer 24

معنی: سیاوش درحالی‌که کلاه جنگی زرین (طلایی) بر سر گذاشته بود، به نزد پدرش آمد

Question 25

هشیوار و با جامه‌های سپید لبی پر ز خنده دلی پر امید

Answer 25

سیاوش با آرامش و هشیاری، درحالی که لباس‌های سفید بر تن داشت، خندان و امیدوار بود مفهوم: آرامش، آگاهی و امیدواری بی‌گناه *در این داستان، پوشیدن جامه سپید به هنگام گذر از آتش هم می‌تواند نشانه بی‌گناهی سیاوش باشد، هم آمادگی او برای رویارویی با مرگ

Question 26

یکی تازی ای بر نشسته سیاه همی خاک نعلش بر آمد به ماه

Answer 26

معنی: سیاوش بر یک اسب عربی تندروی سیاه‌رنگ سوار شده بود، و آن‌چنان به سرعت می‌تاخت که گرد و غبار نعل اسبش به آسمان می‌رسید. [زمینه قهرمانی+خرق عادت]

Question 27

پراگنده کافور بر خویشتن چنانچون بود رسم و ساز کفن

Answer 27

معنی: همان‌طور که در رسم و آیین کفن کردن از کافور استفاده می‌کنند، سیاوش نیز بر تن خود کافور زده بود (به استقبال مرگ رفته بود) مفهوم: آمادگی برای رویارویی با مرگ

Question 28

بدان گه که شد پیش کاووس باز فرود آمد از باره، بردش نماز

Answer 28

معنی: وقتی سیاوش پیش کاووس‌شاه رسید، از اسب پیاده شد و در برابر پدر تعظیم کرد [زمینه ملی حماسه]

Question 29

رخ شاه کاووس پرشرم دید سخن گفتنش با پسر نرم دید

Answer 29

معنی: سیاوش چهره پدرش را شرمنده و خجالت‌زده دید و سخن گفتن پدر را با خود نرم و ملایم پنداشت

Question 30

سیاوش بدو گفت انده مدار کزین سان بود گردش روزگار

Answer 30

معنی: سیاوش به پدر گفت:" اندوهگین نباش؛ زیرا رسم و آیین روزگار این‌گونه است. [زمینه ملی حماسه] مفهوم: ۱.دعوت به آرامش و تسلیم در برابر سرنوشت ۲.تقدیرگرایی

Question 31

سرِ پر ز شرم و بهایی مراست اگر بی گناهم رهایی مراست

Answer 31

معنی: وجود من سراسر پاکی است و پر از شرم و حیایی ارزشمند است. اگر بی‌گناه باشم (که هستم)، از آتش رهایی خواهم یافت مفهوم: باور به آسیب نرساندن آتش به بی‌گناه

Question 32

ور ایدون که زین کار هستم گناه جهان آفرینم ندارد نگاه

Answer 32

معنی: و اگر چنانچه گناهکار باشم، خداوند جهان‌آفرین مرا حفظ نخواهد کرد

Question 33

به نیروی یزدان نیکی دهش کزین کوه آتش نیابم تپش

Answer 33

معنی: به یاری پروردگاری که بخشنده نیکی‌هاست، از این کوه آتش هیچ ترس و اضطرابی در دل ندارم. [زمینه قهرمانی حماسه] مفهوم: توکل و طلب یاری از خداوند

Question 34

سیاوش سیه را به تندی بتاخت نشد تنگ دل جنگِ آتش بساخت

Answer 34

معنی: سیاوش اسب سیاهش را به سرعت تاخت و بدون اینکه بترسد، آماده جنگ با آتش شد. [زمینه قهرمانی حماسه] مفهوم: نهراسیدن بی‌گناه از رویارویی با آتش

Question 35

ز هر سو زبانه همی بر کشید کسی خُود و اسپ سیاوش ندید

Answer 35

معنی: آتش از هر طرف شعله‌ور می‌شد به طوری که هیچ‌کس نمی‌توانست سیاوش و اسبش را در میان آتش ببینند مفهوم: بلندی و ارتفاع شعله های آتش

Question 36

یکی دشت با دیدگان پر ز خون که تا او کی آید ز آتش برون

Answer 36

معنی: مردمی که در دشت حاضر بودند، به شدت گریه می‌کردند و منتظر بودند ببینند سیاوش کی از آتش بیرون می‌آید

Question 37

چو او را بدیدند برخاست غو که آمد ز آتش برون شاه نو

Answer 37

معنی: وقتی مردم دیدند که شاه جوان به سلامت از میان آتش بیرون آمد، فریاد شادی آن‌ها بلند شد

Question 38

چنان آمد اسپ و قبای سوار که گفتی سمن داشت اندر کنار

Answer 38

معنی: سیاوش آن‌چنان از آتش برون آمد که حتی اسب و لباسش نیز آسیب ندیده بود و گویی که به جای آتش، در میان گل یاسمن بوده است [زمینه خرق عادت حماسه] مفهوم: آسیب ندیدن انسان پاک و بی‌گناه

Question 39

چو بخشایش پاک یزدان بود دم آتش و آب یکسان بود

Answer 39

معنی: در صورت لطف و عنایت خداوند، دم سوزان اتش مانند آب سرد می‌شود مفهوم: با عنایت خداوند هر کار غیرممکن، ممکن می‌شود

Question 40

چو از کوه آتش به هامون گذشت خروشیدن آمد ز شهر و ز دشت

Answer 40

معنی: وقتی سیاوش از میان آتش که همچون کوهی بلند بود، عبور کرد و به دشت رسید، شور و غوغایی میان مردم شهر و کسانی که در دشت حاضر بودند، به پا شد

Question 41

همی داد مژده یکی را دگر که بخشود بر بی گنه دادگر

Answer 41

معنی: مردم به یکدیگر مژده می‌دادند که خداوند عادل و دادگر بی بی‌گناه توجه کرد و او را نجات داد مفهوم: ۱.داوری مردم درباره سیاوش ۲.خداوند یاریگر پاکان و بی‌گناهان است

Question 42

همی کَند سودابه از خشم موی همی ریخت آب و همی خست روی

Answer 42

معنی: سودابه از خشم، موهایش را می‌کند و گریه می‌کرد. صورتش را چنگ می‌انداخت و می‌خراشید مفهوم: گریه و زاری گناهکار بعد از رسوایی

Question 43

چو پیش پدر شد سیاوش پاک نه دود و نه آتش نه گرد و نه خاک

Answer 43

معنی: وقتی‌که سیاوش پاکیزه و بی‌گناه پیش پدر رفت، اثری از دود، آتش و گرد و غبار بر تنش نبود.

Question 44

فرود آمد از اسپ کاووس شاه پیاده سپهبد پیاده سپاه

Answer 44

معنی: کاووس‌شاه و تمامی سپاهیان به رسم احترام از اسب‌های خود پیاده شدند. [زمینه ملی حماسه]

Question 45

سیاوش را تنگ در بر گرفت ز کردار بد پوزش اندر گرفت

Answer 45

معنی: کی‌کاووس سیاوش را محکم در آغوش گرفت و شروع به عذرخواهی از رفتار ناشایست خود کرد

Question 46

چو شب تیره گردد شبیخون کنیم ز دل ترس و اندیشه بیرون کنیم

Answer 46

معنی: وقتی شب تیره و تار گردد، ناگهان حمله می‌کنیم و ترس و اضطراب را از وجود خود دور می‌کنیم مفهوم: حمله ناگهانی و شبانه به دشمن به دور از ترس و اضطراب

Question 47

غلام عشق شو کاندیشه این است همه صاحبدلان را پیشه این است

Answer 47

معنی: بنده عشق باش (عشق بورز)، زیرا فکر درست همین است. پیشه تمام عارفان و عاشقان الهی همین است مفهوم: توصیه به عشق‌ورزی و تسلیم بودن در برابر عشق

Question 48

چو بشنید خسرو از آن شاد گشت روانش ز اندیشه آزاد گشت

Answer 48

معنی: وقتی پادشاه این سخن را شنید، خوش‌حال شد و غم و اندوه از وجودش دور شد

Question 49

آتش ابراهیم را نبود زیان هر که نمرودی است گو می‌ترس از آن

Answer 49

معنی: آتش، آسیبی به ابراهیم نمی‌رساند. به کسی بگو از آن آتش بترسد که مانند نمرود، ظالم و گناهکار است مفهوم: آسیب‌ناپذیری افراد پاک و بی‌گناه

Question 50

ضربت گردون دون آزادگان را خسته کرد کو دل آزاده‌ای کز تیغ او مجروح نیست.

Answer 50

معنی: آسیب روزگار پست و فرومایه، افراد آزاده و جوانمرد را آزرده و خسته کرد. هیچ انسان آزاده‌ای وجود ندارد که از آسیب روزگار در امان مانده باشد. مفهوم: دشمنی و ناسازگاری روزگار با آزادگان

Question 51

گریز از کَفَش در دهان نهنگ که مردن به از زندگانی به ننگ

Answer 51

معنی: از دست چنین کسی به دهان نهنگ (مرگ) پناه ببر؛ زیرا مردن بهتر از زندگی توأم با رسوایی و بدنامی است مفهوم: ترجیح مرگ بر ننگ و رسوایی