Vrouwen en filosofie in de Latijnse middeleeuwen. Flashcards
Wat betekent misogynie en wat zijn de bronnen ervan?
Misogynie: negatieve bronnen in de middeleeuwen over vrouwen.
- de bijbel.
- de kerkvaders.
- de wetenschappelijke traditie: Aristoteles, Galenus, Isidorus van Sevilla.
- De Roman de la Rose (Jean de Meung).
Waarom is de bijbel een bron van misogynie?
Vrouwen mogen geen onderwijs geven, omdat vrouwen volgens de bijbel geen recht op spreken hebben. Daarnaast hebben ze volgens het nieuwe testament geen recht op lesgeven. Verder is de vrouw altijd onderheven aan de man en zou zij de oorzaak zijn voor al het kwaad in de wereld. Als de vrouw iets wil leren, moet ze haar man vragen. Zij mag niet geschoold worden.
Waarom zijn de kerkvaders een bron van misogynie?
- Tertullianus: vrouwen zijn duivels.
- Augustinus: vrouwen zijn alleen goed om kinderen te krijgen.
Waarom is de wetenschappelijke traditie een bron van misogynie?
Aristoteles: de generatione animalium.
Galenus: warmte is een kenmerkende eigenschap voor leven. Mannen bevatten meer warmte dan vrouwen. Hierdoor is de vrouw minder volmaakt dan de man. Dit is ook een reden dat de geslachtsdelen van een vrouw onvolmaakt zijn. Dit is voordelig voor de mens, want hierdoor kunnen we voortplanten. Galenus werd door iedereen gelezen die belangstelling in geneeskunde had.
Isidorus van Sevilla: Als je iets wil weten, moet je weten hoe de aard van de dingen genoemd worden. Hoe kun je in gelijkenis van woorden, overeenkomsten over de aard van dingen zien (de vrouw wordt alleen maar met zwakke woorden omschreven t.o.v de man). Encyclopedie die veel gelezen werd.
Deze boeken werden gelezen aan de universiteiten: waar alleen mannen naartoe mochten.
Waarom is de roman de la Rose een bron van misogynie?
De tekst werd door het gewone volk ‘gelezen’ (werd voorgelezen, mondelinge overdacht was erg belangrijk).
Twee delen:
- Guillaume de Loris: edelman, ideaal van de hoofse liefde. Droomvisioen waarin een hoveling zijn geliefde het hof probeert te maken.
- Jean de Meung: meer burgerlijke dan hoofse stijl i.p.v. geïdealiseerd wordt de vrouw vooral negatief gewaardeerd.
Vrouwen zijn onbetrouwbaar, doordat ze altijd van mening veranderen.
Wat is het gevolg van de roman de la Rose?
Het werk gaf aanleiding tot de Querelle du Roman de la Rose, waaraan ook Christine de Pizan deelnam. Haar boek is een groot proces tegen teksten die vrouwen verwijten. Deze roman leidde tot de discussie over de vraag of dit eerlijk is en of het wel waar is.
Waardoor konden vrouwen toch onderwijs volgen? Waarom is dit paradoxaal?
Onderwijs aan vrouwen ligt verankerd in canoniek (kerklijk) recht, de regel geldt alleen vrouwen die zich in religieuze omgevingen bevonden. Paradoxaal: in de bijbel staat de vrouw geen onderwijs zou moeten volgen en onderheven moeten zijn aan de man.
Op welke vijf plaatsen konden vrouwen onderwijs ontvangen?
- Nonnenklooster (vooral dubbelkloosters): Latijn (lezen en schrijven), godsdienstonderwijs, moraal, ‘goede manieren’, handwerken, basale geneeskunde, muziek, soms rechten en klassieke literatuur: bij wijze van uitzondering: Grieks, artes Liberales.
- Hofscholen (adel): Latijn, huishoudkunde, handwerken, muziek, basale geneeskunde.
- Prive-onderwijs: prive-docenten of tutoren (mannelijk of vrouwelijk).
- Parochiescholen: sommige kathedraalscholen, maar wel met een afwijkend curriculum.
- Elementair onderwijs in steden (maar niet Latijnse scholen): onderwijs in de volkstaal.
Waarom verschillen de teksten die mannelijke en vrouwelijke auteurs schreven?
Vrouwen hebben geen toegang tot universiteiten. Het gebrek aan onderwijs en de manier waarop sommige vrouwen wel onderwijs kregen, verschilt enorm met dat van mannen. Dit zorgt ervoor dat de teksten die vrouwen schreven ook heel anders zijn dan de teksten van mannen.
Vertel iets over Hildegard van Bingen (1098-1179).
- Abdis van een benedictenessenklooster in Dissibodenberg. In 1147 richt ze haar eigen vrouwenklooster op in Bingen.
- Componiste en ontwerpster van eigen alfabet en aangepast Latijn (lingua ignota).
Wat zijn de werken van Hildegard van Bingen?
- Ken de wegen 1151.
- Twee visioenboeken.
- Wetenschappelijke teksten sterk bepaald door de vier elementen en de vier temperamenten (lichaamssappen).
- Menselijke persoonlijkheid beschreven in termen van het overheersende temperament.
- Ziekte: verstoring van de balans van de temperamenten.
- Positieve benadering van vrouwelijke seksualiteit: aandacht voor thema’s als menstruatie, orgasmes en menopauze.
Vertel iets over Heloïse.
Na haar affaire met Abelard abdis van klooster in Argenteuil, daarna priores en abdis van het door Abelard gestichte klooster de Paracleet: de trooster.
- Geschriften: correspondentie met Abelard.
- Thema’s: huwelijk, liefde, vrouwen en studie.
In haar brieven denkt zij veel na over hoe het leven van een vrouw eruit kan zien. Het losbreken van vaste maatschappelijke structuren, waarbij het klooster de enige uitweg is. Met het belangrijkste doel je wijden aan de studie.
Wat zijn de begijnen?
Gemeenschapsvorming door leken. Vrije lekengemeenschappen binnen de kerk (vrouwen: begijnen en mannen: begarden).
- Onder gezag van de bisschop. Vaak speelden dominicanen of franciscanen een rol in de geestelijke begeleiding van de begijnen.
- Sterke intellectuele vorming van begijnen in het Rijnland (onder leiding van de Dominicanen).
Waarom werden de begijnen verdacht door de kerk?
De beweging riep argwaan op bij de kerkelijke hiërarchie, mede vanwege vermeende verwantschap met de sectie van de vrije geest (er zijn geen kerkelijke structuren nodig) werden zij verdacht.
Vertel iets over Marguerite Porete (1250-1310).
Afkomstig uit Valenciennes, waarschijnlijk een begijn.
- Auteur van de oudste mystieke tekst in het oud-Frans: le mirouer des Ames simples et aneaties: spiegel van de eenvoudige en vernietigende ziel.
- Ze werd veroordeeld door de bisschop van Cambrai en verbrand op de markt van Valenciennes.
