Filosofie in de renaissance Flashcards
Wat is de renaissance?
- De wedergeboorte van de Griekse en Romeinse oudheid, met name de kunst en literatuur.
- Humanisme.
Noem de belangrijkste historische ontwikkelingen tijdens de renaissance.
-De uitvinding van de boekdrukkunst 1450.
Wetenschappelijk:
1. Copernicus 1543: de aarde is niet het middelpunt van het zonnestelsel.
2. Galilei: gebruik van de telescoop om fenomenen in de ruimte te bestuderen: groot wantrouwen ten opzichte van boeken over de natuur. De natuurlijke fenomenen kunnen vanaf nu zelf bestudeerd worden.
3. Vesalius: 1543: ontdekking van de anatomie van het menselijk lichaam: verschuiving binnen de geneeskunde.
De middeleeuwse cultuur verandert hierdoor radicaal.
Leg uit wat het humanisme is.
- De grondlegger van het humanisme is Francesco Petrarca 1307-74.
- Term humanisme is ontstaan in de 19e eeuw: systeem van onderwijs en opvoeding gebaseerd op Antieke en Latijnse bronnen.
- Renaissance auteurs gebruiken begrippen als ‘studie humanitatis’ en ‘humanista’.
Wat zijn de karaktistieken van het humanisme?
- Kritiek op het scholastieke (middeleeuwse) onderwijs en opvoedingsprogramma.
- Kernonderwerp: menselijke waardigheid.
- Cultuur en didactisch hervormingsprogramma: de mens vormen.
Wat zijn de vijf componenten van humanistisch onderwijsprogramma.
- Grammatica.
- Rhetorica.
- Geschiedenis.
- Dichtkunst.
- Ethiek.
De natuurwetenschappen die in de middeleeuwen belangrijk waren, verdwenen uit het onderwijsprogramma. Je moet je richten op de vorming van de mens.
Hoe ziet het algemene humanistische onderwijsprogramma eruit?
- Kerndiscipline: rhetorica. Ideaan van welsprekendheid.
- Volkstalen worden steeds belangrijker: onderwijs in Latijn werd beschouwd als voldoende. Mensen mogen hun eigen taal spreken.
- Onderwijs gegeven buiten de context van de universiteit.
- Filosofisch neutraal (geen aannames over zaken). Maar wel grote invloed op de ontwikkeling van de filosofie. Het humanisme is eerder een vorm over hoe teksten besproken moeten worden.
Hoe heeft het humanisme invloed gehad op de filosofie?
Filosofie moet bevrijd worden uit het scholastieke keurslijf, strakke grenzen waaraan je moet voldoen en je niet uit kunt komen. Quaestio’s verdwijnen onder andere en men gaat vrijer schrijven.
- Rhetorica en ethiek worden centrale disciplines.
- Filologie (tekst bestuderen als tekst): humanisten zorgen voor de herontdekking van vergeten Antieke bronnen. Ze gaan opzoek naar teksten, vervolgens schrijven zij deze over en laten deze drukken.
Welke bronnen werden weer in leven geblazen door het humanisme?
Bronnen van buiten de Aristotelische traditie: Plato, Stoa, Epicurisme, Hermetische traditie.
Bronnen van binnen de Aristotelische traditie: de Griekse tekst van Aristoteles’ werken, nieuwe Latijnse vertalingen, Griekse commentaren op Aristoteles.
Op welke manier beïnvloeden het humanisme en de middeleeuwse aristotelische filosofie elkaar?
Het humanisme is geen vervanging van de middeleeuwse Aristotelische filosofie: beide tradities bestaan naast elkaar en beïnvloeden elkaar. Het filologisch onderzoek van de humanisten versterkte bijv. de Aristotelische traditie, doordat de teksten van Aristoteles opnieuw begrepen en gedrukt werden.
Vertel kort iets over Nicolaas van Cusa (casanus).
- Geboren in 1401 in Bernkastel-Kues.
- Studie canoniek recht (Heidelberg en Padua).
- 1430 priester, deelname aan Concilie van Basel (1431-33).
Over welke drie onderwerpen schreef Nicolaas van Cusa?
- Lekenfilosofie.
- Het samenvallen van de tegendelen.
- Geloofsvrede.
Wat is lekenfilosofie?
Het doel van casanus is de ontwikkeling van een niet-aristotelische filosofie. Gepresenteerd als lekenfilosofie: filosofie voor niet-specialisten (idoata: iemand die niet getraind is door het scholastiek jargon).
- Ontwikkeling van een persoonlijk standpunt om te ontsnappen aan de ‘statische schoolfilosofie’.
- Doel: bereiken van ‘geleerde onwetendheid’.
- Methode: je probeert de hypothetische mogelijkheden uit te werken zonder dat er een conclusie volgt. Het gaat niet om zo veel mogelijk kennis op te doen, maar het gaat erom dat je leert dat niets weet. Een geleerde onwetenheid: je weet waarom je dingen niet weet (bereikt door een lang studieproces). Terugblik naar Socrates.
Wat houdt het samenvallen van de tegendelen in?
Belangrijkste kritiek op het Aristotelisme betreft het principe van non-contradicties: een uitspraak en zijn tegendeel kunnen niet tegelijkertijd waar zijn.
- Cusandus zet daar tegenover de gedachte van het samenvallen van de tegendelen.
- in God vallen alle tegendelen volledig samen: en-en logica.
- in de natuur roept het ene tegendeel het andere altijd op: natuur is de doordringing van de tegendelen. Terugblik op Heraclitus.
Wat betekent de geloofsvrede?
Naar aanleiding van de val van het Oost-Romeinse rijk 1453. De inname van Constantinopel door de Turken.
-Filosofisch pleidooi voor religieuze tolerantie: een religie in een veelheid van rituele verschijningen. Jodendom, Islam en Christendom zijn geen verschillende religies, in feite zijn het één grote religie. Je moet op zoek zijn naar deze eenheid tussen de religies. Streven naar de eenheid en het afzwakken van verschillen.
Vertel iets over Pietro Pomponazzi.
- Universiteitsprofessor.
- met name bekend door zijn radicale standpunt over de onsterfelijkheid van de ziel.
Hoe komt de Tractus de immortalitate animae (1516) tot stand?
- De vrome filosofie van Marsilio Facino uitgewerkt in zijn theologia platonica de immortalitate animae.
- Aristotelici: de onsterfelijkheid van de ziel kan niet rationeel bewezen worden.
- Vijfde concilie van Lateranen: het is de taak van de filosoof om de onsterfelijkheid van de ziel rationeel te kunnen bewijzen. De kerk neemt ook dit standpunt in.
Na deze uitspraak van de kerk schrijft Pomponazzi een boek waaruit blijkt dat je onsterfelijkheid van de ziel niet kunt bewijzen.
