Topic 13: Gezondheid en ontwikkelingsstoornissen Flashcards
Wat maakt ontwikkeling abnormaal: drie brede criteria
- Statistische afwijking: Valt het gedrag buiten het normale bereik van gedrag?
- Aanpassing: Interfereert het gedrag met aanpassing of vormt het een gevaar voor zichzelf of anderen?
- Persoonlijke distress: Veroorzaakt het gedrag ongemak voor de persoon zelf?
–> Culturele verschillen zijn belangrijk om ook naar te kijken
Ontwikkelingspsychopathologie
Studie van de oorsprong en het verloop van onaangepast gedrag,
- Atypische en typische ontwikkeling wordt vergeleken
- Psychopathologieën komen door een ontwikkelingsproces
- Interdisciplinaire kijk nodig
Mogelijke ontwikkelingen met oog op psychopathologie
A: Continuïteit van maladaptatie, leidt uiteindelijk tot stoornis
B: Initiële maladaptatie gevolgd door een positieve verandering (veerkracht)
C: Continue positieve aanpassing
D: Initiële positieve aanpassing gevolgd door een negatieve verandering in de richting van pathologie
–> dus kan continu of discontinu verlopen
Sociale normen
Verwachtingen over hoe zich te gedragen in een bepaalde sociale context
Psychopathologie herkennen: Leeftijdsnormen
Verwachtingen over welk gedrag geschikt of typisch is voor verschillende leeftijden
Psychopathologie herkennen: Nature-nurture
Biologische, psychologische en sociale factoren gedurende de levensduur; impact van risicofactoren versus beschermende factoren
Psychopathologie herkennen: Continuïteit-discontinuïteit
Ontwikkeling/veranderingen van psychopathologieën gedurende de levensduur
Diathese-Stress Model (Ingram & Price, 2001)
Psychopathologie ontstaat door de interactie tussen kwetsbaarheid voor psychologische stoornis & het ervaren van stressvolle levensgebeurtenissen
Kwetsbaarheid
Aanleg (genetica), fysiologie, cognities, persoonlijkheid
Meest voorkomende stoornis in de vroege kindertijd
Autisme spectrum stoornis
Autisme Spectrum Stoornis: Kenmerken
- Sociale en communicatieproblemen
- Beperkte interesses en repetitief gedrag
Autisme Spectrum Stoornis en hechtingsstijlen
Meer dan de helft van de autistische kinderen zijn veilig gehecht, maar hoger dan (normaal)
gemiddeld aantal ontwikkelt ongeorganiseerde-gedesoriënteerde hechtingen
Betekenis van het woordje ‘spectrum’ in de naam
Geeft een grote variatie in mate, aard en oorzaken van symptomen aan
Autisme Spectrum Stoornis, ontwikkeling
- Meestal vanaf de geboorte
- Diagnose meestal pas vanaf 4 jaar (dan pas opmerken)
- 1 jaar: gebrek aan normale interesse in en reactie op sociale stimuli (mogelijk)
- Vaak comorbiditeit (andere stoornissen erbij)
- Soms gepaard met speciale talenten
Autisme Spectrum Stoornis op de wereld
Het aantal gevallen van autisme stijgt
–> Door: verhoogd bewustzijn, ruimere definitie, verhoogde diagnose
Oorzaken van autisme
- Genen dragen sterk bij
- Meest waarschijnlijk: geërfd van ouders of door mutaties
- Bij oudere ouders
- Omgevingsinvloeden: virussen of chemicaliën
(tijdens zwangerschap)
Behandeling van autisme
Behandeling is gericht op gedrag aanpassen op autisme
Depressie in de vroege kindertijd
- Verlies van interesse in activiteiten, psychomotorische vertraging, gewichtsverlies
- Redenen en risicofactoren: Ervaring met misbruik of verwaarlozing, Depressieve zorgverleners, Gedesorganiseerde hechting
Psychopathologie in de kindertijd
- Externaliserende problemen
- Internaliserende problemen
Externaliserende problemen (Acting out)
- Gebrek aan zelfbeheersing, gedrag dat andere mensen stoort, tegen sociale verwachtingen in
- Agressief, ongehoorzaam, moeilijk te controleren, storend
- Gedragsstoornis, agressief gedrag, ADHD
- Tussen 4 en 18 jaar: afname
- Vaker bij jongens, westerse samenlevingen, lage sociaal-economische status
Internaliserende problemen (Bottling up)
- Internaliseren van negatieve emoties, opkroppen van emoties
- Angststoornissen, fobieën, extreme verlegenheid, depressie
- Tussen 4 en 18 jaar: toename
- Vaker voorkomend bij meisjes, in Aziatische samenlevingen
Externaliserend gedrag: ADHD
Inattention (moeite met aandacht, opletten)
of/ook
Hyperactiviteit en impulsiviteit
ADHD op de wereld
- Aantallen stijgen
- Vaker bij jongens
- Vaak met comorbiditeiten
ADHD in de ontwikkeling
- Vroege kindertijd: kinderen met ADHD zijn meestal erg actief, hebben een moeilijk temperament, onregelmatige voedings- en slaappatronen
- Kleuters: altijd in beweging, steeds veranderen van activiteit
- Later: Niet meer overactief, maar wel ongeorganiseerd
Oorzaken van ADHD
- Problemen frontale cortex, executieve functies (vooral inhibitie)
- Lagere niveaus van dopamine noradrenaline zijn betrokken bij problemen met EF
- Frontale cortex rijpt langzamer
Behandeling van ADHD
- Farmaceutica: stimulerende geneesmiddelen
- Gedragstherapie
–> Combinatie is het meest effectief
Depressie bij kinderen
- Rond de 3 jaar kunnen kinderen aan dezelfde DSM-criteria voldoen als volwassenen voor depressie
- Zo’n 2% van de kinderen heeft een depressie
- Vaak comorbiditeit met angst, gedragsstoornis, ADHD
Depressie bij kinderen: kenmerken
- Meer gedrags- en somatische symptomen
- Hoge mate van schaamte of schuldgevoelens
- Zelfmoordgedachten of zelfs pogingen
Depressie bij kinderen: behandeling
- Cognitieve gedragstherapie
- Ouder-kind interactietherapie voor emotionele ontwikkeling: het aanleren van effectievere
opvoedingsvaardigheden bij ouders - Antidepressiva om niveau van neurotransmitters te corrigeren
Psychopathologie in de adolescentie
- Eetstoornissen
- Middelenmisbruik
- Depressie
Eetstoornissen
- Anorexia Nervosa (ondergewicht)
- Boulimia Nervosa (binge –> compensatie)
- Binge eating disorder (eetbuien)
Oorzaken anorexia nervosa
Diathese-stress model, interactie tussen nature en nurture:
–> Nurture
- Dun zijn als schoonheidsideaal in de samenleving
–> Nature
- Lage niveaus van neurotransmitter serotonine → betrokken bij eetlust en emoties
- Genetische factoren die bijdragen aan persoonlijkheidsprofielen met een hoger risico
Cannabisgebruik in de adolescentie, gevolgen
- Al vroeg gebruik: Problemen met het geheugen en executieve functies
- Algmeen: Verminderde intelligentie, verminderd geheugen, slechtere aandacht, lager verbaal vermogen
Cannabisgebruik: Duperrouzel et al., 2019
Lagere besluitvorming en episodisch geheugen geassocieerd met hoger cannabisgebruik
Middelenmisbruik
Stoornissen in het gebruik van middelen treden op wanneer een persoon een middel blijft gebruiken ondanks nadelige gevolgen
Depressie in de adolescentie
Depressie bij adolescenten lijkt meer op depressie bij volwassenen → cognitieve symptomen, maar ook gedragsmatige of somatische symptomen
Oorzaken depressie in de adolescentie
- Genetische invloeden zijn sterker
- Interpersoonlijke stressoren (sociaal)
- Verschillen in copingstijlen
Psychopathologie in de volwassenheid
- Depressie
- Dementie
- Alzheimer
Depressie bij oudere volwassenen
Oudere volwassenen zijn over het algemeen minder kwetsbaar voor depressie dan jongere
volwassenen (ongeveer 7%)
Dementie
Algemene term voor een afname van het mentale vermogen dat ernstig genoeg is om het dagelijks leven te verstoren
Meest voorkomende vorm van dementie
Ziekte van alzheimer, meer dan de helft van de gevallen van dementie
Waarschuwingssignalen van alzheimer
- Geheugenverlies dat het dagelijks leven verstoort
- Moeite met plannen of oplossen van problemen
- Moeite met bekende/routine taken thuis, op het werk, hobby (bijv. koffie zetten, koken)
- Verward over tijd of plaats
- Moeite met het begrijpen van visuele beelden en ruimtelijke relaties
- (nieuwe) Problemen met praten of schrijven
- Spullen kwijtraken, niet meer terug kunnen vinden, op verkeerde plaats terugzetten
- Slecht(er) beoordelingsvermogen
- Terugtrekken van werk of sociale activiteiten
- Veranderingen in stemming en persoonlijkheid
Wat maakt het verschil tussen alzheimer en typische leeftijdsgerelateerde veranderingen
De ernst van de veranderingen
Het verloop van de ziekte van alzheimer
Het is progressief, wordt steeds erger
Mild –> Matig –> Ernstig
Behandeling van alzheimer
Medicatie en andere behandelingen om met symptomen om te gaan en de kwaliteit van leven te verhogen:
- Neurologische verbetering of stabilisatie
- Verbetering of stabilisatie van competentie in het dagelijks leven
- Vermindering van gedragsafwijkingen
Andere behandeling van alzheimer
- Antidementie geneesmiddelen
- Psychotherapie
Risicofactoren voor alzheimer
- Leeftijd (hogere kans bij ouderen)
- Geslacht (meer vrouwen dan mannen ivm de levensverwachting)
- Genen (APP, PS-1, PS-2, ApoE4)
- Lichamelijke aandoeningen: hart- en vaatziekten, diabetes, traumatisch hersenletsel
- Levensstijl: roken, verzadigde vetten, alcohol
Beschermende factoren voor alzheimer
- Hoog opleidingsniveau en SES
- Hoge mate van complexiteit op het werk
- Rijk sociaal netwerk en sociale betrokkenheid
- Lichaamsbeweging
- Mediterraan dieet, omega-3/vis gerelateerde vetten
- Koffie
