TİROİD HASTALIKLARININ TEDAVİSİNDE KULLANILAN İLAÇLAR Flashcards
Tiroid Bezi ne yapar, genel özellikleri
Tiroid bezi 2 tane hormon yapar ve dolaşıma salgılar. Bu hormonlardan birine tiroksin (T4), diğerine tiriiyodotironin (T3) ismi verilir. T4 hormonunda 4 tane
iyod atomu, T3’de ise 3 tane iyod atomu vardır.
* Hücre içinde T3 hormonu etkili olduğundan T4 hücreye girmeden önce T3’e dönüşür.
Tiroidin TSH veya cAMP tarafından uyarılmasını izleyen
birkaç dakika içinde apikal zardaki mikroviluslarda belirgin bir artış olur
* Ve tiroglobülin hidrolizi sonucu T3/ T4 kana verilir.
- T3 serbest fraksiyonu %0.3 oranında, T4 ise %0.02 oranındadır.
- Plazmada T4, T3’e oranla çok daha fazla miktarda bulunur.
- T3 ve T4 plazmada %99’dan fazla bir oranda bağlanmış durumda bulunurlar.
- Bu hormonların büyük bir kısmının plazmada bağlandığı protein, tiroksin bağlayıcı globulin denilen globulin türüdür.
i) T3, T4 ‘e oranla, etki türüne göre değişmek üzere 3-8 kez daha güçlü etkinlik gösterir.
ii) T3 çabuk etki yapar, maksimum etkisi tedaviye başladıktan 48 saat sonra başlar; fakat devam süresi kısadır. - T4 ün etkinliğinin daha geç başlaması ve daha düşük olması nedeniyle tiroidin esas hormonunun T3 olduğu ve T4 ün onun prekürsörü olduğu kabul edilir.
TİROİD HORMON ETKİLERİ
*Dokuların oksijen tüketimini artırırlar. Kalorijenik etki
*Metabolizma hızını artırırlar. Buna bağlı olarak aşırı terleme,sıcağa dayanıksızlık oluşur.
*Glukozun barsaktan absorbsiyon hızını artırırlar. Glukozun yağ dokusu ve kaslar tarafından uptake hızını artırırlar.
* *İnsülin yıkımını artırırlar.
* *Yüksek dozlarda glikojenoliz ve glikoneogenezisi artırır böylece hiperglisemi oluştururlar.
* Mobilizasyon ve yıkılma üzerine etkileri
sentez edici etkilerine göre daha
baskındır.
* Lipoliz nedeniyle serbest yağ asidi ve gliserol gibi substratlar artar. Hücrelerde bu oksidasyonu artırır.
* Karaciğer ve yağ dokusunda trigliserid sentezini artırabilirler.
* Metabolik olayları hızlandırdıklarından hücrelerin koenzim ve vitaminlere gereksinimini artırırlar.
* Hipertiroidide A vitamini gereksinimi artar.
Tiroid hormonu karotenden A vitamini oluşumu için gereklidir. Hipotiroidide karoten metabolize edilemez.Vücut sıvılarında birikerek cildi sarı renge çevirir.
* Bazı dokuların sempatik uyarılara duyarlılığını artırırlar.
* Deney hayvanlarında oluşturulan deneysel
hipertiroidi kalpte Beta 1 reseptör sayısını artırmıştır. Tiroidektomi ise sayısını azaltmıştır.
* Damar düz kaslarında ki beta 2 reseptör sayısını ise etkilemezler.
* Miyokard kontraktilitesini artırırlar.
*Dokuların oksijen utilizasyonunu (kullanımını) artırırlar.
*Eritropoezi artırırlar.
*Dokulara oksijen verilmesini kolaylaştırırlar.
* Steroid hormonların eliminasyonunu hızlandırırlar. Buna bağlı olarak sentez hızında sekonder bir artış yaparlar.
* Büyüme hormonu salgılanması kısmen tiroid hormonlarının kontrolü altındadır. Hipotiroidide azalır.
*Mide barsak motilitesini artırır.
* Kemiklerin hem oluşumunu hem rezorbsiyonunu artırırlar. Bu nedenle hiperkalsemi ortaya çıkabilir ve sonuçta kas gevşemesini artırabilirler.
TİROİD HORMON PREPARATLARI
- Hipotiroidizmin tedavisinde ilaç olarak tiroid ekstresi, saf sentetik tiroid hormonları veya hormon karışımı kullanılır.
- Tiroksin’in levo izomerinin hormonal etkinliği dekstro izomerininkinden 10-20 kez daha fazladır. İlaç olarak bu izomer kullanılır ve adı levotiroksin dir.
- Triiyodotironin’in ilaç olarak adı liyotironindir. Her iki ilaçta sodyum tuzu halinde hazırlanırlar
Liyotironin sodyum:
- Triiyodotironin’in sodyum tuzudur.
- Tablet şeklinde veya injeksiyonluk steril kuru toz şeklinde müstahzarları vardır.
- Ağızdan alındığında mide barsak kanalından tiroksine oranla daha fazla absorbe edilir.
- Etkisi çabuk başlar, 2 günde maksimuma erişir ve tedavi kesilince çabuk kaybolur.
- Bazal metabolizma üzerinden değerlendirildiğinde, gravimetrik etki gücü tiroksininkine göre 5 kez daha yüksektir.
- Miksödem koması gibi çabuk etki istenilen acil durumlarda tiroksine tercih edilir. Rutin tedavide levotiroksin, liyotironin’e tercih edilir.
Levotiroksin sodyum:
- L-tiroksin’in sodyum tuzudur.
- Amorf veya kristal toz halindedir. Tablet şeklinde hazırlanır.
- Gastrointestinal kanaldan iyi absorbe edilir.
- Etkisi geç başlar ve uzun sürer.
- Eliminasyon yarılanma ömrü uzun, doz artırılması en az iki haftalık aralarla yapılmalıdır.
- Bir kez alınan aşırı dozu akut toksik etki olarak sadece sinüs taşikardisi, hafif ateş, bulantı, diyare, tremor ve anksiyete veya korku hali oluşturur; bu belirtiler hemen değil, 1-5 gün sonra ortaya çıkarlar.
- Aşırı dozun tedavisi için kusturma ve aktif kömür bulamacı verilmelidir.
Liyotriks:
- Levotiroksin sodyum ve liyotironin sodyumun
4:1 oranındaki karışımıdır. - Tiroid bezinin doğal salgısını taklit etmek amacıyla hazırlanmıştır.
- İçindeki liyotironin nedeniyle etkisi çabuk başlar ve tiroksin nedeniylede uzun sürer
Tiroglobülin:
- Domuz tiroidinden elde edilen tiroglobülin fraksiyonudur. Bağlanmış iyod içerir.
- Etkinliği içerdiği tiroksin ve triiyodotironin’e bağlıdır.
- Ağız yolundan kullanılır; mide-barsak kanalında parçalanması sonucu bu hormonlar serbestleşir.
Tiroglobülin:
- Domuz tiroidinden elde edilen tiroglobülin fraksiyonudur. Bağlanmış iyod içerir.
- Etkinliği içerdiği tiroksin ve triiyodotironin’e bağlıdır.
- Ağız yolundan kullanılır; mide-barsak kanalında parçalanması sonucu bu hormonlar serbestleşir.
*Yerine koyma tedavisi:
***Kretinizm ve miksödem tedavisinde kullanılır.
* Tiroid tedavisinden önce kortikosteroid tedavisine başlanarak, akut adrenal yetmezliği oluşması önlenir.
* Tedaviye ufak dozla başlanır, alınan cevaba göre dozu 2-3 haftalık intervallerle giderek artırılır ve hastalık belirtileri ortadan kalkar.
* Kretinizmin tedavisinde doğumdan sonra mümkün olduğu kadar erken başlamalı; bu;fiziksel ve mental gelişme geriliğini önler
*Basit guatr ve tedavisi:
- Hipotiroidizmin sık görülen hafif bir şeklidir.
- Tiroid hormonunun yeterli derecede sentez edilmemesi nedeniyle, TSH salgısının artmasına bağlıdır; bunun sonucu tiroid bezi büyür.
- Hormon sentezi yetersizliğinin en yaygın görülen nedeni, diyetle yeterli miktarda iyod alınamamasıdır.
- Basit guatr tiroksin vermek suretiyle TSH salgılanmasını suprese ederek tedavi edilir. Supresyon için günde ağızdan 0.15-0.2 mg tiroksin yeterlidir.
** Tiroid hormonları ile tedavi, diyabetli hastalarda insülin ve antidiyabetik ilaçlara karşı duyarlığı azaltır.
Kontrendikasyonları:
- Koroner kalp hastalığı, konjestif kalp yetmezliği ve miksödeme bağlı kalp yetmezliği olan hastalarda tiroid hormonları kullanmak gerekirse, ufak dozda kullanılmalıdırlar.
- Koroner kalp hastalığı olan hastalarda kalbin yaptığı işi ve oksijen tüketimini artırarak anjinal ağrıları sıklaştırırlar.
- Kalp yetmezliği halinde kalbin yükünü artırarak yetmezlik belirtilerini şiddetlendirirler.
- TSH (Tirotropin):
Bir glikoproteindir.
* Tiroid kan akımını hızlandırır ve tiroid hormonu salınımını birkaç dakika içinde artırır. Ayrıca hormon biyosentezini de hızlandırır.
* Dışardan kullanımı durumunda koroner yetmezliğini, konjestif kalp yetmezliğini artırabilir.
* Tirotropinin sentetik bir şekli tirotropin alfa’dır.
* Tirotropin, radyoaktif iyodun tiroid bezine alımını hızlandırır. Tiroid cerrahisi sonrasında kullanılır. Artık
dokunun parçalanması sağlanmış olur.
- TRH (Tirotropin salıverici hormon):
- Hipotalamustan salgılanır. Hipofiz ön lobundaki TSH salgılayan hücreleri stimüle eden bir hormondur. Aynı yerdeki hücrelerin prolaktin salgısını da artırır.
- Hormonal fonksiyonu yanında nöromediyatör olarak da rol oynar. Sempatik hiperaktiviteye neden olur.
- Protirelin, tiroid bezinin işlevini değerlendirmek için kullanılan tirotropin salgılatıcı hormonun (TRH) sentetik bir analogudur
ANTİTİROİD İLAÇLAR
- Tiroid follikül hücrelerinde, hormon sentezi ile ilgili basamaklardan birini veya birkaçını bozmak suretiyle hormon biyosentezini inhibe eden ya da radyoaktif iyod gibi folikül hücrelerini tahrip eden ilaçlardır.
- Hipertiroidizmin tedavisinde kullanılırlar.
1) Tiyoüre Türevleri
- Antitiroid ilaçların önemli bir bölümü tiyoüre türevleridir.
- T4 ve T3 sentezini inhibe ederler, plazmada bu hormonların düzeyini düşürürler.
- Sonuçta TSH salgılanması artar ve tiroidi aşırı derecede stimüle eder. * Bu nedenle bu ilaçlara guatrojen ilaçlar adı da verilir.
- Tiyoüre türevi ilaçların tiroid salgısını azaltmaları, uzunca bir latent periyoddan sonra ortaya çıkar.
- Yeterli dozla ilaçla tedaviye başladıktan iki hafta sonra hipertiroidizmli hastada genellikle sinirlilik, taşikardi ve halsizlik azalmaya ve vücut ağırlığı artmaya başlar.
- Bazal metabolizmanın normale dönmesi, tedaviye başladıktan 1.5-2 ay sonra olur.
Tiyoüre türevleri ve farmakokinetik özellikleri:
* Hipertiroidizm tedavisinde kullanılan başlıca üç tiyoüre türevi vardır: propiltiourasil, metimazol ve karbimazol.
* Bu ilaçlar ağız yolundan alınırlar ve mide barsak kanalından tamamen absorbe edilirler.
* Propiltiourasil çabuk absorbe edilir ve plazma konsantrasyonu yaklaşık 60 dakikada maksimum düzeye erişir; etkisi 3-4 saat kadar sürer.
* Metimazol’ün etki gücü, propiltiourasil’e göre 10 kez daha yüksektir.
* Metimazol’de çabuk absorbe edilir, fakat eliminasyonu daha yavaştır. Yarılanma ömrü 6 saat kadardır; etkisi
propiltiourasil’e oranla daha uzun (8 saat kadar) sürer.
* Karbimazol bir ön ilaçtır ve vücutta hidrolizle metimazole dönüşmek suretiyle etkinlik kazanır.
- Tiyoüre türevleri geniş bir hacimde dağılırlar. Tiroid bezi içinde birikirler.
- Tiroid bezinde ve karaciğerde metabolize edilirler.
- Plasentayı geçerler ve fetusta guatr oluşturabilirler.
- Süt içinde itrah edilirler ve bu ilaçları alan annelerin sütü ile beslenen bebeklerde guatr meydana gelebilir.
Yan tesirleri:
* En sık görülen yan tesirleri ciltte döküntüler, peteşi ve agranülositozdur. En ciddi olanı sonuncusudur (%1)
* Agranülositoz, ateş yükselmesi ile başlar; Yaşlılarda insidans yüksek. Agranülositozda ilaç kesilir; glukokortikoid ve antibakteriyel ilaçlarla tedavi başlanır.
* Tiyoüre türevleri sık olarak granülositopeni yaparlar.
* Seyrek görülen yan tesirler arasında eklem ağrıları, myalji, nörit, kolestatik sarılık, saç ağarması, trombositopeni, lenf düğümü ve tükrük bezlerinin şişmesi ve toksik psikoz gibi belirtiler bulunur.
