Sár sem ekki gróa

Question 1

Hvað þarf til þess að sár geti gróið?

Answer 1

Gott blóðstreymi að sárbeði
Raki og hlýja í sárbeði
Hreint sár (ekki dauður vefur eða sýking)

Question 2

Hvað eru bráðasár? Nefndu dæmi:

Answer 2

Bráðasár koma fljótt og gróa yfirleitt fljótt.
Myndast vegna utanaðkomandi áverka með eða án tilgangs.
Dæmi:
skurðsár
slysasár
áverkar
brunasár

Question 3

Hvað eru langvinn sár?

Answer 3

Sár sem myndast vegna sjúkdóma eða heilsubrests.
Lengi í bólgufasa.
Geta verið bráðasár til að byrja með en verða að langvinnum sárum vegna þess að eitthvað fer úrskeiðis í sárgræðsluferlinu.

Question 4

Nefndu dæmi um langvinn sár

Answer 4

Þrýstingssár
Fótasár
Skurðsár sem sýkjast
Skurðsár sem gliðna

Question 5

Í hverju felst árangursrík sárameðferð?

Answer 5

Heilsufarssaga
Greina undirliggjandi orsök sára
Greina þætti sem tefja sárgræðslu
Skoða sárið sjálft og meta

Question 6

Nefndu einstaklingstengda þætti sem geta haft áhrif á sárgræðslu

Answer 6

Sjúkdómar
Næring
Lyf/meðferð
Sálfélagslegir þættir
Hreyfigeta
Aldur
Verkir
Reykingar
O2/Blóðflæði

Question 7

Nefndu staðbundna þætti sem geta haft áhrif á sárgræðslu

Answer 7

Rakastig
Bakteríur
Þrýstingur
Áverkar
Bjúgur
Hitastig
Drep

Question 8

Hverjir eru 3 fasar sárgræðsluferlisins?

Answer 8

Bólgufasi
Frumufjölgunarfasi
Þroskafasi

Question 9

Hvað varir bólgufasinn lengi og hvað gerist í honum?

Answer 9

3-6 dagar í bráðasárum
Lengi lengi í langvinnum sárum
Svörun æðakerfisins
Storknun
Bólgusvörun
Niðurbrot/hreinsun

Question 10

Hvað varir frumufjölgunarfasinn lengi og hvað gerist í honum?

Answer 10

3-21 dagur, lengur í stórum langvinnum sárum
Nýmyndun bandvefs (ör)
Samdráttur í sári

Question 11

Hvað varir þroskafasinn lengi og hvað gerist í honum?

Answer 11

Varir allt að 2 ár
Þekjun
Styrking örvefjar

Question 12

Í hverju felst Wound Bed Preperation?

Answer 12

Snýst um að meta og greina ástandið á staðlaðan skipulagðan hátt
Snýst um að ná tökum á þeim þáttum sem geta hindrað sárgræðslu og gera aðstæður þannig hagstæðar
TIMES módelið dregur fram þá þætti sem þarf að skoða

Question 13

Hvernig er TIMES módelið?

Answer 13

T: tissue
I: infection/inflammation
M: moisture
E: edge of wound
S: surrounding skin

Question 14

Hvað þarf að hafa í huga þegar við metum sár?

Answer 14

Staðsetning
Stærð (lengd, breidd og dýpt)
Sárbotninn (litur og ástand vefja)
Útferð/vessi
Merki um sýkingu
Sárkantur
Húðin í kringum sárið

Question 15

Hvað er verið að fjarlægja við hreinsun sára?

Answer 15

Dauðan vef
Bakteríur
Óhreinindi
Aðskotahluti

Question 16

Hvað er autolysa og hvað þarf til þess að hún eigi sér stað?

Answer 16

Sjálfleysing.
Þarf rakt og súrt umhverfi.

Question 17

Hvað er kirugisk hreinsun?

Answer 17

Skörp hreinsun.
Dauður vefur fjarlægður með skærum eða hníf.

Question 18

Hver eru merkin um sýkingu í krónískum sárum?

Answer 18

SÝKING
- Hiti (calor)
- Roði >1-2cm (rubor)
- Bólga (tumor)
- Verkur (dolor)
KRÍTÍSK KÓLONISERING
- Stöðnun sárgræðslu
- Viðkvæmur granulationsvefur
- Blússandi rauður granulationsvefur
- Aukinn vessi úr sári
- Aukin lykt
- Nýir nekrósublettir

Question 19

Hvenær á sár ekki að vera rakt?

Answer 19

Þegar það er skert slagæðaflæði!!!
Þurrt svart drep!

Question 20

Hvað getum við notað við sárum sem svara ekki hefðbundinni meðferð?

Answer 20

Sérhæfðar sáraumbúðir
Sárasogsmeðferð
Súrefnisklefi
Stoðefni (sáraroð)

Question 21

Nefndu 5 gerðir fótasára

Answer 21

Bláæðasár
Sykursýkisár
Slagæðasár
Þrýstingssár
Immunologisk sár

Question 22

Hvers vegna myndast fótasár oft?

Answer 22

Vegna undirliggjandi æðasjúkdóma eða sykursýki

Question 23

Hvernig greinum við fótasár?

Answer 23

Meta blóðrás til fóta
Þreifa púlsa (dorsalis pedis og tibialis posterior)
Nota doppler til að hlusta á púlsa
Meta háræðafyllingu
Verkjamat
Mæla blóðþrýsting í fótum
Greina undirliggjandi orsök

Question 24

Hver er orsök bláæðasára?

Answer 24

Bláæðabilun
Hár þrýstingur í bláæðum í húð og undirhúð

Question 25

Hvað eykur líkur á bláæðabilun?

Answer 25

Erfðir
kyrrseta
kyrrstaða
meðganga
yfirþyngd

Question 26

Hvað einkennir bláæðasár?

Answer 26

Staðsett milli ökkla og hnés
Yfirborðssár
Óregluleg lögun
Sárbotn rauður (granulationsvefur) eða gulur (fibrinskán)
Oft vessandi
Bjúgur á fótum algengur
Exem í húð
Brúnleitar húðbreytingar
Hvítar skellur
Örvefur / hersli
Æðaslit við ökkla

Question 27

Hver er meðferðin við bláæðasárum?

Answer 27

Þrýstingsumbúðir
Hreinsun
Vernda heila húð

Question 28

Hvað gera þrýstingsumbúðir?

Answer 28

Minnka bjúg

Question 29

Hvenær má ekki nota þrýstingsumbúðir?

Answer 29

Skert slagæðaflæði
Skert skyntilfinning (Sykursýki, Mænuskaðar)
Sýking/Húðbeðsbólga
Djúpbláæðatappi
Verkir
Hjartabilun

Question 30

Þrýstingsumbúðir má leggja ef ABI er ≥__

Answer 30

≥0,8

Question 31

Hvað einkennir slagæðasár?

Answer 31

Staðsett yfir beinaberum svæðum, t.d. tær, jarkar, ökklabein, sköflungur
Djúp og vel afmörkuð sár
Hvítur eða svartur líflaus sárbotn
Húð oft fölleit eða purpurarauð og köld
Seinkuð háræðafylling
Skert göngugeta v. verkja
Hvíldarverkir

Question 32

Hvað skiptir máli að gera EKKI í meðferð við slagæðasárum?

Answer 32

EKKI fjarlægja drep með hníf eða skærum.
EKKI skafa eða plokka í sárbotninn.
EKKI loftþéttar umbúðir.
EKKI raka.

Question 33

Hverjar eru orsakir sykursýkisára?

Answer 33

Taugaskemmdir

Question 34

Hvernig er greining og mat á sykursýkisárum?

Answer 34

Alltaf að athuga blóðflæði!!
Meta merki um sýkingu
Fylgjast með blóðsykursgildum
Skoða fætur og skóbúnað
Gera mat á skyntilfinningu
Vísa á sáramiðstöð til greiningar
Beinkontakt?

Question 35

Hver er meðferðin við sykursýkisárum?

Answer 35

Aflétta þrýstingi af sárasvæði
Yfirfara skóbúnað
Hreinsun
Fjarlægja sigg með hníf

Question 36

Hvernig umbúðir má aldrei nota með sykursýkisárum?

Answer 36

Hydrokolloida