Krabbameinslyfjameðferð og geislameðferð

Question 1

Hvert er markmið krabbameinslyfjameðferðar?

Answer 1

Lækna
Lengja líf
Líkna
Líkna eingöngu/einkennameðferð

Question 2

Hvað þýðir neoadjuvant?

Answer 2

fyrir skurðaðgerð

Question 3

hvað þýðir adjuvant?

Answer 3

eftir skurðaðgerð

Question 4

hvað þýðir allo þegar kemur að beinmergs- eða stofnfrumuígræðslu?

Answer 4

viðkomandi fær stofnfrumur úr gjafa

Question 5

hvað þýðir auto þegar kemur að beinmergs- eða stofnfrumuígræðslu?

Answer 5

viðkomandi fær sínar eigin stofnfrumur til baka

Question 6

Nefndu 4 dæmi um krabbameinslyfjaflokka

Answer 6

• Cytotoxic lyf / cytostatica (frumudrepandi/hemjandi)
• Líftæknilyf
• Ónæmisörvandi lyf og marksækin lyf
• Andhormónalyf

Question 6

Nefndu 4 dæmi um krabbameinslyfjaflokka

Answer 6

• Cytotoxic lyf / cytostatica (frumudrepandi/hemjandi)
• Líftæknilyf
• Ónæmisörvandi lyf og marksækin lyf
• Andhormónalyf

Question 7

Hvaða krabbameinslyfjaflokkur er algengastur og hvernig virkar hann?

Answer 7

Cytotoxic lyf. Þau hafa áhrif á frumuhringinn og verka mest á frumur sem eru í hraðri skiptingu.

Question 8

Í hvaða 2 meginflokka skiptast cytotoxic lyf?

Answer 8

Hringsérhæfð lyf og hringósérhæfð lyf

Question 9

Hvernig má gefa frumuhemjandi lyf?

Answer 9

• IV
• PO
• SC
• IM
• Intra-arterial
• Intrathecal
• Intraperitoneal
• Intrapleural
• Intravesicular
• Topical

Question 10

Hvað skiptir máli við meðhöndlun og gjöf krabbameinslyfja?

Answer 10

• Að beita varúðar við blöndun, lyfjagjafir.
• Varúð við úrgang sjúklings í 48 klst.
• Nota hanska, sloppa, (maska og gleraugu).

Question 11

Hvað skiptir máli að tryggja við meðhöndlun og gjöf krabbameinslyfja (m.t.t. þess að þetta er high-risk aðgerð)?

Answer 11

• Tryggja 6R, samlestur fyrirmæla og lyfja og kennitölu
• Þekkja lyfin og aukaverkanir
• Öruggar æðar
• Fylgjast stöðugt með innrennsli lyfja

Question 12

Aukaverkanir frumuhemjandi lyfja fara eftir…

Answer 12

… lyfjategund, lyfjaskammti og ástandi sjúklings

Question 13

Nefndu dæmi um akút (<klst-24klst) aukaverkanir frumuhemjandi lyfja

Answer 13

• Ofnæmi/ofurnæmi
• Æðabólga (ef IV)
• Ógleði, uppköst
• Niðurgangur
• Tumor lysis
• Blæðandi cystit

Question 14

Nefndu dæmi um snemmkomnar (daga-vikur) aukaverkanir frumuhemjandi lyfja

Answer 14

• Þreyta
• Beinmergsbæling
• Slímhúðarbólga
• Húðáhrif
• Hægðatregða
• Niðurgangur
• Ógleði
• Lystarleysi
• Tíðarhvörf
• Hármissir
• Nýrnabilun
• Úttaugaskaði, skyntruflanir

Question 15

Nefndu dæmi um síðkomnar (mán-ár) aukaverkanir frumuhemjandi lyfja

Answer 15

• Hjartaáhrif
• Lungnafibrosa
• Ljósnæmi í húð
• Ófrjósemi
• Heyrnatap
• Krabbamein
• Langvinn þreyta
• Minnisleysi
• Taugaverkir

Question 16

Við hvaða krabbameini er AC-T lyfjakúr notaður og fyrir hvað stendur það?

Answer 16

Notað við brjóstakrabbameini.
A=Adriamycin
C=Cyclophosamið
T=Palclitacel (Taxol)

Question 17

Við hvaða krabbameini er FOLFIRI lyfjakúr notaður og hverjar eru helstu aukaverkanir hans?

Answer 17

Notað við ristilkrabbameini.
- Munnsár
- Niðurgangur
- Sýking
- Blæðing
- Marblettir
- Blóðleysi
- Þreyta
- Ógleði
- Hármissir

Question 18

Með hvernig krabbamein eru 70% sjúklinganna sem fara í geislameðferð á Geislameðferðardeild LSH?

Answer 18

Brjósta-, blöðruháls- eða lungnakrabbamein.

Question 19

Hverjar eru almennar aukaverkanir geislameðferðar?

Answer 19

• Flestar eru frá húð og slímhúð (staðbundið)
• Þreyta og framtaksleysi

Question 20

Hverjar eru bráðar aukaverkanir geislameðferðar og hvenær ná þær hámarki?

Answer 20

• Ógleði og uppköst vegna geisla á heila
• Húðroði
• Hármissir
• Sveppasýking í húð
• Kyngingarerfiðleikar
• Slímhúðarbólga
• Niðurgangur
• Þvagfærasýkingar

Ná hámarki 2 vikum frá lokum meðferðar!

Question 21

Hverjar eru síðbúnar aukaverkanir geislameðferðar og hvenær ná þær hámarki?

Answer 21

• Krónískur munnþurrkur
• Örvefsmyndun
• Hjartabilun
• Drep í heila
• Minnistruflanir
• Langvarandi niðurgangur

Ná hámarki eftir 1-2 ár!

Question 22

Hver gæti hjúkrunarmeðferð verið hjá sjúklingi sem hefur fengið geislameðferð á brjóst eftir fleygskurð?

Answer 22

• Meta líðan og einkenni
• Einkennameðferð
• DT-mat og þörf á þjónustu
• Fræðsla
• Stuðningur
• Leiðbeiningar

Question 23

Hver er hjúkrunarmeðferðin við hjúkrunargreiningunni veikluð húð t. geislameðferð?

Answer 23

• Eftirlit með húð og fræða
• Forðast allt sem ertir húðina!
• Forðast að þvo merkingar af húð
• Fylgjast með húð á geislareit
• Nota mildar húðvörur, forðast plástra/lím og ertandi efni
• Má nota milt rakakrem (en ekki 4 tímum fyrir geislana)
• Forðast sólarljós og ljósaböð, nota sólarvörn
• Nota mjúk föt (bómull) næst sér, ekkert sem þrengir að
• Fara í sturtu frekar en bað, þerra svæði (ekki nudda/þurrka)
• Ekki raka hár innan svæðis (í holhönd)

Question 24

Hvaða áhrif hefur geislameðferð á húð?

Answer 24

• Roði
• Bólga
• Þurrkur
• Kláði
• Sár

Question 25

Hver er ávinningur markvissar einkennaskimunar?

Answer 25

• Getur dregið úr einkennabyrði
• Getur dregið úr tilvist, fjölda og alvarleika einkenna
• Getur komið í veg fyrir að ný einkenni komi
• Getur auðveldað sjúklingi að fylgja meðferð
• Getur dregið úr álagi á aðstandendum
• Getur dregið úr komum á BMT
• Getur bætt lífshorfur

Question 26

Hvað er DT skimunartækið?

Answer 26

Distress Thermometer. Mat á vanlíða.

Question 27

Hvað eru mikilvægar forsendur góðrar einkennameðferðar?

Answer 27

Markviss skimun og einkennamat!