Næring og næringarmeðferð barna Flashcards
Ef við skoðum vöxt barna fyrstu árin, hvað kemur út úr því?
- Börn vaxa hratt fyrstu 3 ánuðina og hægist svo á en á fimmta mánuði hafa flest heilbrigð börn tvöfalldað þyngd sína
- Fyrstu 12 mánuðina þyngjast börnin um 7kg
Hvað segja vaxtalínurit okkur?
- við skoðum aldrei bara einhvern einn punkt á vaxtalínuriti heldur skoðum við færslur milli punkta, þau segja okkur mikið -> allar færslur geta breytst og þarf að skoða.
- Þau eiga að segja okkur hvort að barnið sé eðlilega stórt, hvort það sé að vaxa á eðlilegum hraða, er það að þyngjast eðlilega (getur gefið okkur vísbendingar um vannlringu, ofþyngs og annað)
Hvað telst vera óeðlileg breyting á vaxtarlínuriti fyrstu 2-3 æviárin?
Fyrstu 2-3 æviárin er breyting sem svara 2 staðalfrávikum alvarleg
Hverjar eru ,,Þumalputta“ reglur fyrir frávik í lengdar- og þyngdarvexti
- Flesti börn vaxa samhliða vaxtalínuritinu. Þó geta börn leiðrétt sína lengd á fyrsta ári, börn sem fædd eru stutt geta fært sig upp á við og öfugt fyrir börn sem fædd eru löng miðað við foreldra.
- Hæð og þyngd breytast að öllu jöfnu ekki meira en 1 staðalfrávik á 3 mánuðum á fyrsta ári . Eldri börn en 2ja eiga ekki að breystat meira en 0,5 staðalfrávik á ári,
- Langveik börn þá er óhjákvæmilegt að sjá færslur sem við sjáum ekki hjá heilbrigðum börnum og oft ekki hægt að leiðrétta þær
Hvað getur haft áhrif vöxt barna fyrstu árin?
- Næring getur haft gríðarleg áhrif á fyrstu árunum og seinna meir koma síðan hormón og gen sterkt inn
- Fyrstu mánuði á meðgöngu hefur næring mikið að segja og alvarlega afleiðingar geta verið ef það er ekki fullnægjandi fyrstu mánuðina
- Barn tvöfaldar líkamsþyngs sína á fyrstu fimm mánuðum og lengist um 10cm. Þessi vöxtur ákvarðast að mestu af næringu og insúlíni. Vöxtur í barnæsku (frá lokum ungbarnaskeiðs að kynþroska) srýrist áfram af næringu en einnig af erfðum og skjaldkistilshormóini.
Hvernig á næring barna að vera fyrstu 0-6 mánuðina skv. leiðbeiningum WHO?
- Það á að hefja brjóstagjöf á fyrstu klst eftir fæðingu
- Eingöngu brjóstagjöf til sex mánaða
- Innleiðing viðbótarnæingar við sex mánuði samhliða áframhaldandi brjóstagjöf til tveggja ára aldurs eða lengur
- Ekki neitt í þroska barna við 4 mánaða sem gefur okkur tilefni til að byrja að gefa því eitthvað
- Ef barn er að þyngjast vel með mjólk eða þurrmjólk þá eru börnin að fá næga næringu úr því.
Þetta er ekki oft gert hér á landi, allur gangur á því hvað fólk nýtir sér en hér er farið eftir embætti landlæknis að mestu
Hvað segir embætti landlæknis og önnur norðurlönd um næringu frá 0-6 mánaða?
Börn 0-4 mánaða: Brjóstamjólk + 10 µg (400 IU) D-vítamín. Ef brjóstamjólk nægir ekki er mælt með þurrmjólk
Börn: 4-6 mán.
Ef barn nærist eingöngu á þurrmjólk: litlir skammtar af mat við fjögurra mánaða aldur.
Ef barn nærist eingöngu á brjóstamjólk: ef það dugar ekki er hægt að bæta litlum skömmtum af öðrum mat við
Afhverju er brjóstamjólkin svona mikilvæg fyrir börnin?
Hún er verndandi gegn m.a. bráðri eyrnabólgu, sýkingum í meltingarvegi og neðri hluta öndunarvega
Dregur úr líkum á ofþyngd/offitu hjá börnum og unglingum
Dregur mögulega úr líkum á HTN, blóðfituröskun, DM1 og DM2, IBD,
Stuðlar mögulega betur að vitsmunalegum þroska
Í skýrslunni Brjóstagjöf og næring barna á Íslandi 2018-2021 frá þróunarmiðstöð íslenskrar heilsugæslu, hvað kom út úr því?
- 82-85% eru á brjósti 2 vikna, 63-66% eingöngu á brjósti.
- 34-41% eingöngu á brjósti í 5 mánaða skoðun, 16-22% í 6 mánaða skoðun.
- 33-40% enn á brjósti við 12 mánaða skoðun
- Notkun Stoðmjólkur fer minnkandi
- Langstærstur hluti barna fá D-vítamín sem bætiefni, notkun Lýsis eykst frá 6 mánaða aldri
Embætti landlæknis talar um viðbótanæringu frá 6 mánaða aldri hvað má gefa milli 6-9 mánaða?
-Járnbættir ungbarnagrautar, fíngert mauk úr grænmeti og ávöxtum og einnig vel eldað og maukað kjöt, fiskur, egg, baunir og linsur
- Vel maukaðann mat!
- Ekki fresta algengum ofnæmisvöldum
Embætti landlæknis talar um viðbótanæringu frá 6 mánaða aldri hvað má gefa milli 9-12 mánaða?
Þá má borða flest allan hollann mat
Embætti landlæknis talar um viðbótanæringu frá 6 mánaða aldri hvað er óæskulegt að borða?
Kúamjólk til drykkjar, fituskertar mjólkurvörur (t.d. skyr) rabarbari, spínat, sellerí, rauðrófur, fennel, hunang, unnar kjötvörur og saltríkur mat, innmatur í hófi (getur verið of mikið A-vítamín)
Embætti landlæknis talar líka um hversu mikla mjólk má barn fá eftir 6 mánaða?
Það má fá eins mikla brjóstamjólk og það vill en ef það er þurrmjólk/stoðmjólk þá eru það um 500ml (ef barn er þá ekki á brjósti)
Hvað fæst með viðbótarnæringu?
Orka – brjóstamjólk/þurrmjólk hættir smám saman að geta uppfyllt þörf ein og sér. Ekki alltaf orkuríkari en brjóstamjólk eða formúla
Járn – fljótlega upp úr fjögurra til sex mánaða aldri tæmast meðfæddar járnbirgðir. Sérstaklega brjóstabörn
Þroski: Skynþroska, félagslegan þroska og fl.
Sedda
Hverjir eru kostirnir við aðferðina barnið borðar sjálft? (BLW)?
- Áhugahvetjandi
- Virðing fyrir sjálfræði barns
- Þroskahvetjandi, mikil skyn úrvinnsla og gróf- og fínhreyfingar
- Barnið leiðir matartímann og sína inntöku
Hverjir eru gallarnir við aðferðina barnið borðar sjálft? (BLW)?
- Járnsnauðar fæðutegundir
- Lág orkuþéttni: Oft ávexti eða grænæmeti t.d.
- Lítið magn: Erfitt fyrir barnið að komast yfir mikið magn en það er ekki alltaf nauðsynlegt fyrst þurfa þau bara að kynnast því að fá eh annað en fljótandi
- Köfnunarhætta
Hvað er átt við þegar talað er um milliveg í fæðu barns?
- Það sem landlæknir presinterar er millivegur, festast ekki í maukfæði og færa sig í bita til að æfa sig.
- Leyfa barninu að taka þátt og hvetja til sjálfstæðis með því að leyfa barninu að koma við matinn og leika sér við hann og nota áhöldin sjálf (þetta eflir skynfæri og æfir vöðvana)
- Lágmörkum ósýnilegan mat (eins og skvísur) og viðum merki barnsins um seddu og/eða áhugaleysi
- Gera fjölskyldumáltíðir, barnið borðar með fjölskyldunni og fær mat sem er eins líkur fjölskyldumatnum og hægt er
Komnar eru nýjar ráðleggingar um grænkerafæði fyrir börn, konur með börn á brjósti og barnshafandi, hvernig eru þessar ráðleggingar?
- Börn frá fæðingu að eins árs aldri ættu ekki að fá jurtamjólk sem ekki er sérstaklega ætluð ungbörnum
- Ef börn á aldrinum eins til tveggja ára fá jurtamjólk, ætti kalkbætt sojamjólk að vera fyrsta val
- Hættan er að jurtamjólk er orkusnauðari en formúla eða brjóstamjólk og ekki eins próteinrík og ekki eins algengileg prótein og það vantar fullt af næringarefnum eins og b12 og joð og kalk en það er til jurtamjólk fyrir börn sem borða mat og eftir 12 mánaða þá er það alveg hægt en frá fæðingu – 12 mánaða þá er það oftast óviðeigandi
- Mikilvægi mataræðis og réttrar bætiefnanotkunar móður ef hún er líka grænkeri og er með barn á brjósti
- PASSA B12-vítamín, joð, þörungaolía
