monoamines en depressie Flashcards
hoeveel antidepr (AD) gebruikers en hoeveel recepten hiervoor
1,2 miljoen anti-depressiva (AD) gebruikers
aantal AD recepten voorgeschreven: 8 miljoen
grote problemen bij AD
hoeveel bij HA
therapietrouw?
toename angst en depressie?
indicaties AD
Grote probleem met antidepressiva: afbouwen
Sommige mensen vallen terug of worden ziek, en anderen krijgen psychose–> dood
60-70% depressie/ AD wordt door de HA gedaan–> hoe goed is dan de diagnose?
Nu standaard vragenlijst afgegaan–> score voor HA–> kijken of je AD nodig hebt
Vaak moet je versch AD proberen totdat je een goede vindt
Seksuele bijw zijn (vooral voor mannen) vaak reden voor slechte therapietrouw
Vooral in vroege periode van AD gebruik neemt angst en depressie toe
monoamine theorie
- reserpine
- 5-HT
Reserpine werkt heel snel tegen depressiviteit maar kan ook snel depressie veroorzaken
Serotonine (= 5-HT) is verlaagd bij depr pt
noradrenerge en serotonerge zenuwbanen
angst en paniek waar gelokaliseerd
Veel noradrenerge zenuwbanen lopen hetzelfde als de serotonerge zenuwbanen
Behalve: in HS bij noradr andere centra dan bij serotonine
Maar projecteren allemaal op amygdala en hippocampus en prefrontale cortex, deze zijn heel belangrijk bij depressie en angst
Angst en paniek zit echt in amygdala, verbinding van deze met PF-cortex is aangedaan bij angstklachten of -stoornis
serotonine
dopamine: belangrijkste actie? wanneer onder druk?
noradrenaline
Noradrenaline: is catecholamine
Belangrijkste actie dopamine op gevoel: beloning (staat onder druk bij depressiviteit
serotonine drug targets
Op cellichaam zelf zitten R, deze bepalen de mate van sikkeling van de eigen serotonine afgifte aan de cellichamen die betrokken zijn bij de sturing van emotie en angst
Signaal uit cellichaam nr synaps–> serot (of adr) afgifte–> terug synaps in–> hergebruik
Aangrijpingspunt: pomp blokkeren (goed voor anti-depr)
MAO: breken serotonine af in afbraakproduct wat geen effect heeft–> verlaagt ook signaaloverdracht–> ook goed aangrijpingspunt om serotonine te verhogen
Post-ganglionaire R bepalen wat gevolg is van de synaptische stof, hier kan je ook op aangrijpen
Pre-synaptische R kan je blokkeren–> adrenerge a2-R heel belangrijk bij remmen
Deze tegenhouden–> ook de boel reguleren
Praktijk: versch AD proberen en hopen dat je zsm een goede vindt
noradrenaline
- waaruit synthese
- 2 receptortypenn
- hoe uit synapsspleet
- cocaine
A2-R: afgifte van noradr en serotonine presynaptisch geremd in vezels die belangr zijn bij depr
noradrenaline farmacologische interventie: 4
Cocaine: stopt reuptake adr–> snel euforisch effect door heel veel adr ineens maar op lange termijn desensitizatie van het systeem–> dan juist meer last van depr
serotonine
- waaruit synthese
- waardoor afbraak
- receptortypen
Er zijn >20 serotonerge subtype receptoren
5-HT is serotonine R, dus 5-HT1a is type 1a serotonine-R
serotonine farmacologische interventie: 5
Anxiolytica: tegen angst, werken snel, niet heel veel in NL
6 soorten anti-depressiva
en leg ze uit
Depr: vaak algemeen werkzame middelen, meest MAO-remmers en re-uptake blokkers
SSRI’s: heel veel voorgeschreven, elk iets andere bijw
SNRI venlax ook best vaak voorgeschreven
A2-R antagonist: minder vaak, vooral bij geagiteerden want suf
Bupropion: werkt wat meer op de dopamine pathway, weinig bijw
Volgorde (belangrijk!)
1. SSRI, want bijw minst en hoogste kans dat het AD werkt
2. SNRI: probeer deze aantal weken, dan moet na 4-6wkn wel verbetering zijn. Als dat niet is dan kan je langzaam afbouwen–> geen onttrekkingsverschijnselen
3. Ander middel, vaak TCA, werken goed maar stevigere bijw
Moet hiervoor dieetaanpassingen door thyramine
Bupropion en mirtazapine: vaak gebruikt als soort hulpmiddel adjuvant-therapie door minder goede AD werking maar is dan om wat laatste klachten weg te nemen
variatie in remming van re-uptake
–> TCA beter op adr dan serotonine en SSRI vooral op serotonine gericht
werkingsmechanisme re-iptake blokkers
Spiegel stijgt gelijk na nemen med, maar duurt paar weken voor effect want: ook andere mechanismen een rol/ placebo
wat gebeurt er na 2-4 wk AD gebruik
Duurt even voordat een nieuw evenwicht instelt in adr, noradr of serotonerge systeem zelf
op cel niveau
- absence
- acute 5-HT reuptake blokker
- chronische 5-HT reuptake inhibitie
Normaal: in projecterende cel en in post-synaptisch deel serotonine R
Projecterende cel wordt door het serotonine tegengehouden
SSRI: opname sereotonine geremd–>[serotonine] hoger, ook in de synaps–> signaal geremd–> dus SSRI remt zijn eigen werking via het projecterende neuron
Na paar weken: serotonine-R op cellichaam pre-synaptisch (project-erende neuron) gedesensitiseerd–> geen remming meer v signaal–> veel meer AP–> dan pas neemt [serotonine] goed toe, dus dan pas goed de werking van de med
verloop depressieve klachten na start SSRI
op cel niveau
- absence
- bij a2-adrenoceptor antagonist
wat induceren SSRI’s in hippocampus
waarmee helpt 5-HT
Bij SSRI is na enige tijd neurogenese (= vorming nieuwe verbindingen in hersenen), dit is een soort leerproces waarbij BDNF betrokken is
Dus eerst grof depr aanpakken, en dan na tijdje leert pt steeds beter omgaan met stress en problemen–> pt met SSRI kan beter met stress en emoties die depr veroorzaken omgaan dit kan maanden duren, moet wel jaar of 2 blijven slikken voordat je de kans hebt verminderd dat de klachten weer terugkomen
stoppen of doorgaan met AD?
desensitisatie theorie
5 nieuwe strategie bij AD’s
glutamaat (non-monoamine) theorie
Ketamine: werkt op NMDA-R overstimul NMDA-R is geass met depr, ketamine helpt om acuut pt van suicidale gedachten af te helpen
esketamine neusspray spravato
Ketamine neusspray alleen gebruikt bij pt die met andere middelen zijn uitbeh
Weinig bijw maar kan acuut wel vervelende bijw: bijv dissociatie (gevoel dat lichaam niet bij je past of dat je niet in deze wereld bent)
Overdosering is snel bij ketamine maar mondjesmaat voorgeschreven
