Leki przeciwwirusowe, pierwotniaki, robaki Flashcards
Leki używane w leczeniu zakażeń Herpes simplex i Varicella-zoster
Acyklowir Walacyklowir Famcyklowir Pencyklowir Brywudyna i sorywudyna Ibacytabina Denotywir Tromantadyna Moroksydyna Dokozanol Tryflurydyna Idoksurydyna
Acyklowir
leczenie zakażeń HSV-1, HSV-2, VZV (także EBV, CMV, HHV-6)
analog guanozyny, przekształcany w trifosforan, hamuje syntezę DNA. Aktywacja leku zachodzi tylko w komórkach zakażonych
Oporność rozwija się u HSV i VZV i polega na nieaktywowaniu leku w zakażonej komórce, mutacjach polimerazy DNA
Oporność krzyżowa z Gancyklowir, Walacyklowir i Famcyklowir
Podawany miejscowo, doustnie i dożylnie
penetruje do OUN
w opryszczce, ospie wietrznej, zapalenie mózgu, zakażenie HSV u noworodków
Działania niepożądane: nudności, wymioty, biegunka, bóle głowy, nefrotoksyczność
Walacyklowir
leczenie zakażeń HSV-1, HSV-2, VZV (także EBV, CMV, HHV-6)
Podlega metabolizmowi do acyklowiru
Większa biodostępność od acyklowiru
Famcyklowir
Przekształcany do pencyklowiru, działa podobnie do acyklowiru
doustnie w terapii opryszczki narządów płciowych, półpaśca, jedniodniowa terapia opryszczki wargowej
Pencyklowir
Metabolit famcyklowiru
miejscowo, w postaci kremu, w leczeniu opryszczki wargowej
Brywudyna, sorywudyna
Hamują polimerazę DNA HSV i VZV
Podobne działanie i zastosowanie do acyklowiru
Sorywudyna mielotoksyczna!
Ibacytabina
hamuje polimerazę DNA HSV
w miejscowym leczeniu opryszczki wargowej
Denotywir (Vratizolin)
przeciwwirusowe (HSV, VZV), przeciwbakteryjne (gram-dodatnie, w tym gronkowiec złocisty), przeciwzapalne
w miejscowym leczeniu opryszczki wargowej
Tromantadyna
głównie przeciw wirusom opryszczki (HSV)
w leczeniu opryszczki wargowej
Moroksydyna
przeciw HSV, VZV i wirusom grypy A
Dokozanol
hamuje łączenie się HSV z błoną komórki i ich wnikanie do wnętrza
stosowany miejscowo w leczeniu opryszczki wargowej
Tryflurydyna
hamuje polimerazę DNA HSV-1, HSV-2, wirusa ospy krowiej, oraz niektórych adenowirusów
Działa także w komórkach zdrowych! - zbyt toksyczny do stosowania ogólnego
miejscowo w zapaleniu rogówki HSV-1, HSV-2
Tryflurydyna+tipiracyl w zaawansowanym raku okrężnicy
Idoksurydyna
wbudowuje się w nić DNA i hamuje polimerazę DNA HSV-1, HSV-2, VZV
podobnie jak tryflurydyna, zbyt toksyczny do stosowania ogólnego
miejscowo w zapaleniu rogówki HSV-2, HSV-2
Widarabina
inhibitor polimerazy HSV-1, HSV-2, VZV, oraz innych
aktywny wobec wirusów opornych na idoksurydynę
miejscowo w zapaleniu rogówki przez HSV
w terapii półpaśca u pacjentów z AIDS
Leki używane w leczeniu zakażeń wirusem cytomegalii
Gancyklowir Walgancyklowir Cydofowir Foskarnet Fomiwirsen
Gancyklowir
analog guanozyny, wymagający potrójnej fosforylacji do pochodnej która hamuje polimerazę DNA. Pierwsza fosforylacja katalizowana jest przez kinazę wirusową.
aktywny wobec CMV, HSV-1, HSV-2, VZV, EBV, HHV-6, KSHV.
Działa 100 razy silniej na CMV niż acyklowir
podawany p.o., i.v. i w postaci implantów do oka
przenika do OUN
stosowany w leczeniu wszystkich postaci zakażenia CMV. zmniejsza ryzyko wystąpienia mięsaka Kaposiego u pacjentów z AIDS
w leczeniu retinitis spowodowanego przez CMV
działania niepożądane: mielosupresja, odklejenie się siatkówki
Walgancyklowir
większa biodostępność od gancyklowiru, metabolizowany do leku macierzystego
w retinitis, profilaktyka CMV u pacjentów poddawanych transplantacjom
Cydofowir
inihibitor polimerazy DNA, fosforylowany jedynie przez kinazy komórkowe
aktywność wobec CMV, HSV-1, HSV-2, VZV, EBV, HHV-6, KSHV, Poxviridae, Polyomavirus, Papillomavirus
brak oporności klinicznie
nie podawać pacjentom z niewydolnością nerek
nie podaje się do ciała szklistego
działania niepożądane: nefrotoksyczność
Foskarnet
kwas fosfonomrówkowy, hamujące polimerazę DNA i polimerazę RNA wielu wirusów, a także odwrotną trankryptazę HIV-1. Nie wymaga aktywacji.
krótki okres półtrwania, ale się deponuje w kościach na wiele miesięcy
w leczeniu retinitis, colitis i esophagitis spowodowanych zakażeniem CMV i w terapii HSV i VZV opornych na acyklowir
zapobiega nawrotom mięsaka kaposiego u chorych z AIDS
działania niepożądane: nefrotoksyczność i zaburzenia elektrolitowe - należy podawać lek powoli i dobrze nawodnić pacjenta
Fomiwirsen
wiąże się z mRNA dla czynnika trankrypcyjnego CMV
stosowany w retinitis przez wstrzyknięcie do ciała szklistego
działania niepożądane: oczne
Inhibitory wejścia HIV do komórek
Enfuwirtyd
Marawirok
Pleryksafor
Ibalizumab
Pleryksafor - jakie ma zastosowanie?
Nie w HIV
Uwalnia komórki macierzyste ze szpiku do krwi, co pozwala na ich pobranie
Nukleozydowe i nukleotydowe inhibitory odwrotnej trankryptazy (NRTI)
Zydowudyna (AZT) Stawudyna (D4T) Lamiwudyna (3TC) Dydanozyna (DDL) Zalcytabina (DDC) Abakawir Tenofowir Emtrycytabina (FTC)
Antagonizmy w grupie NRTI
stawudyna / zydowudyna lub dydanozyna
lamiwudyna / zalcytabina
dydanozyna / tenofowir
Typowe działanie niepożądane NRTI
toksyczność mitochondrialna - kwasica mleczanowa, stłuszczenie wątroby, zaburzenia metabolizmu lipidów
Spektrum działania NRTI
HIV-1, HIV-2, HBV (lamiwudyna)
Który NRTI u kobiety w ciąży
zydowudyna (AZT)
Działanie niepożądane zydowudyny
mielosupresja
Działanie niepożądane Stawudyny
obwodowa neuropatia czuciowa
Działanie niepożądane Dydanozyny
zapalenie trzustki, neuropatia obwodowa
Działanie niepożądane zylcytabiny
neuropatia obwodowa
Działanie niepożądane abakawiru
reakcje uczuleniowe
Nienukleozydowe inhibitory odwrotnej trankryptazy (NNRTI)
Delawirdyna Efawirenz Newirapina Etrawiryna Rilpiwiryna
Mechanizm działania NRTI
po potrójnej fosforylacji w komórkach leki te działają jako kompetycyjne inhibitory odwrotnej transkryptazy HIV-1, a po wbudowaniu w nić DNA powodują przedwczesne zakończenie jej syntezy
Mechanizm działania NNRTI
łączą się bezpośrednio z odwrotną transkryptazą HIV-1 w innym miejscu niż NRTI i hamują jej aktywność. nie wymagają fosforylacji. nie są aktywne wobec HIV-2
Główne działania niepożądane NNRTI
dolegliwości brzuszne i ze strony skóry (zaczerwienienie, wysypki, zespół Stevensa-Johnsona)
Działanie niepożądane Delawirdyny
zaczerwienienie skóry
Działanie niepożądane Efawirenzu
zaburzenia ze strony OUN
Działanie niepożądane newirapiny
zmiany skórne
Działanie niepożądane etrawiryny
zmiany skórne
Działanie niepożądane rilpiwiryny
zaburzenia nastroju
Inhibitory proteazy
Amprenawir Fosamprenawir Indynawir Sakwinawir Atazanawir Lopinawir/Rytonawir Typranawir Darunawir
Typowe działanie niepożądane inhibitorów proteazy
zaburzenia metaboliczne tkanki tłuszczowej
Inhibitory integrazy
Raltegrawir
Elwitegrawir
Dolutegrawir
Działanie inhibitorów integrazy
hamują enzym odpowiedzialny za wbudowywanie powstałego po odwrotnej transkrypcji DNA wirusowego do genomu gospodarza. Zapobieganie integracji zapobiega namnażaniu się HIV-1 i HIV-2
Działanie inhibitorów proteazy
hamowanie pocięcia poliproteiny, która jest potrzebna do stworzenia białek rdzenia wirusa
Leki używane w zakażeniu HBV
Interferon alfa Lamiwudyna Adefowir Etekawir Tenofowir Emtrycabina Telbiwudyna
Interferon alfa
we wstrzyknięciach s.c. i i.m. w WZW B i C
Lamiwudyna
hamuje polimerazę DNA HBV i odwrotną transkryptazę HIV
Adefowir
hamuje polimerazę DNA HBV i odwrotną transkryptazę HIV, w WZW B
Leki używane w leczeniu zakażenia HCV
Interferon alfa Rybawiryna Boceprewir Telaprewir Symeprewir Paritaprewir Asunaprewir Grazoprewir Daklataswir Ledipaswir Ombitaswir Wepataswir Elbaswir Sofosbuwir Dasabuwir
Działanie niepożądane rybawitryny
niedokrwistość hemolityczna
Boceprewir Telaprewir Symeprewir Paritaprewir Asunaprewir Grazoprewir
inhibitory proteazy serynowej odpowiedzialne za cięcie białka na wiele białek o kluczowych funkcjach w cyklu życiowym HCV
Leki używane w leczeniu grypy
Pochodne adamantanu
inhibitory neuraminidazy
Pochodne adamantanu
Amantadyna
Rymantadyna
Tromantadyna
Amantadyna i rymantadyna
hamują białko M2 otoczki wirusa grypy A (hamują proces “odpłaszczania” wirusa)
szybko rozwija się oporność
w profilaktyce, w leczeniu
działania niepożądane: wpływ na przewodnictwo dopaminergiczne (bezsenność, rozdrażnienie, trudności w koncentracji), obrzęki kończyn. Działanie teratogenne
tromantadyna
pochodna adamantanu używana w miejscowym leczeniu HSV
Inhibitory neuraminidazy
Zanamiwir
Oseltamiwir
Peramiwir
Zanamiwir i oseltamiwir
analogi kwasu sjalowego - kleju który wiąże wirusa grypy z białkiem błony komórkowej na ostatnim etapie uwalniania z komórki. hamują rozkładanie tego kleju, przez co wirusy się nie uwalniają
w profilaktyce i leczeniu grypy A i B
zanamiwir - wziewnie
oseltamiwir - p.o.
Peramiwir
nowy inhibitor neuraminidazy do i.v.
Leki używane w leczeniu zakażeń RSV
Rybawiryna
Paliwizumab
Rybawiryna
wziewnie
w terapii ciężkiego zapalenia oskrzelików i płuc u dzieci spowodowanego zakażeniem RSV
Paliwizumab
przeciwciało monoklonalne przeciw białku F RSV
i.m.
jedyny środek podawany w profilaktyce zakażeń RSV u wcześniaków oraz dzieci z wadami serca i płuc
Plekonaryl
leczenie choroby przeziębieniowej i jej zapobieganie, zwłaszcza u pacjentów z astmą
Imikwimod
w zewnętrznym leczeniu kłykcin kończystych spowodowanych HPV
Terapia kieszeniowa malarii
chlorochina
meflochina
artemeter+lumefentryna
atowakwon+proguanil
Chlorochina, hydroksychlorochina
lek z wyboru w profilaktyce leczeniu malarii
szczególnie aktywne wobec pasożytów w fazie krwinkowej
nie oddziałują na formy tkankowe
oporność u Plasmodium falciparum
używane w skojarzeniu z prymachiną
używane w przypadku ropnia wątroby wywołanym amebą
działania niepożądane:
świąd skóry, nudności i wymioty, bóle brzucha
i.v. - szybki spadek CTK i zatrzymanie krążenia
Amodiachina
podobny mechanizm działania co chlorochina i hydroksychlorochina
aktywne wobec plasmodium falciparum
poważniejsze działania niepożądane - zaburzenia hematologiczne, uszkodzenie wątroby
Chinina
W ciężkich przypadkach zakażenia plasmodium falciparum
zwalcza formy krwinkowe wszystkich zarodźców i gametocyty niektórych
nie wpływa na formy tkankowe
działania niepożądane: jest bardziej toksyczny niż chlorochina; szumy i dzwonienie w uszach, upośledzenie słuchu, bóle i zawroty głowy, zaburzenia widzenia, nudności i wymioty, objawy uczulewniowe, zaburzenia hematologiczne, blackwater fever (hemoliza, gorączka, hemoglobinuria, uszkodzenie nerek)
lek z wyboru w zakażeniu plasmodium falciparum w okresie ciąży
Meflochina
Pochodna chinoliny
W zakażeniu plasmodium falciparum
zwalcza formy krwinkowe, nie wpływa na gametocyty, ani formy tkankowe
zarodźce niewrażliwe na chlorochinę, zazwyczaj są zwalczane przez meflochinę
działania niepożądane: objawy neurologiczne i psychiatryczne, zaburzenia hematologiczne, zaburzenia rytmu, zwiększenie aktywności aminotransferaz we krwi
Prymachina
Metabolit upośledza łańcuch oddechowy pasożyta
aktywna wobec stadiów tkankowych wszystkich zarodźców
słabo działa na formy krwinkowe
stosowana razem z chlorochiną
nie wolno u pacjentów z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanu
w skojarzeniu z klindamycyną leczenie zakażenia pneumocystis jitroverci
powoduje zaburzenia hematologiczne (hemoliza, granulocytopenia, niedokrwistość aplastyczna)
Atowakwon
Zaburza łańcuch oddechowy zarodźców
aktywny wobec pneumocystis jitroverci
stosowany w połączeniu z proguanilem, który zapobiega wytworzeniu oporności
wykazuje aktywność wobec krwinkowych i tkankowych form plasmodium falciparum
Halofantryna, lumefantryna
zaburza łańcuch oddechowy
aktywne wobec form krwinkowych zarodźców
wywołują kardiotoksyczność
Artemizynina
pochodne: ARTEZUNAT, ARTEMETER
używana w medycynie chińskiej od 2000 lat do zwalczania gorączki
łączą się z globiną w wakuolach trawiennych pasożyta, gdzie generują wolne rodniki, oraz hamują ATPazę odpowiedzialną za transport wapnia do siateczki sarkoplazmatycznej w ciele pasożyta
aktywne wobec form krwinkowych wszystkich zarodźców, a także gametocytów plasmodium falciparum
nie zwalczają pierwotniaków w fazie wątrobowej
w skojarzeniu z meflochiną/lumefanryną (artezunat/artemeter)
Inhibitory syntezy aktywnego folianu
Pirymetamina
Proguanil
Chlorproguanil
Pirymetamina, Proguanil, Chlorproguanil
Inhibitory reduktazy dihydrofolianu
proguanil i chlorproguanil dodatkowo zaburzają fosforylację oksydatywną w mitochondriach
oporność u plasmodium falciparum
aktywność wobec form krwinkowych
proguanil działa na formy wątrobowe
leki te nie zwalczają hipnozoitów, ani gametocytów
proguanil podaje się z atowakwonem lub chlorochiną w profilaktyce oraz leczeniu malarii
proguanil może wywołać owrzodzenia jamy ustnej i łysienie
Antybiotyki w leczeniu malarii
Tetracyklina
Doksycyklina
Klindamycyna
Azytromycyna
Leki używane w leczeniu toksoplazmozy
Fansidar (pirymetamin+sulfadiazyna)
Kwas folinowy
Pirymetamina+klindamycyna
u pacjentów z AIDS profilaktyka kotrimoksazolem, fonsidarem lub azytromycyną
u kobiet ciężarnych SPIRAMYCYNA
Leki używane w leczeniu amebiozy
W świetle jelita: diloksanid jodochinol, paromycyna
W tkankach: metronidazol, tetracykliny, erytromycyna
Przy ropniu wątroby: metronidazol, chlorochina
Diloksanid
zwalcza pełzaka w świetle jelita
w zakażeniu bezobjawowym (u nosicieli)
Jodochinol
zwalcza pełzaka w świetle jelita
w zakażeniu objawowym razem z metronidazolem
Leki używane w leczeniu rzęsistkowicy
Metronidazol
Leki stosowane w tasiemczycach
Prazykwantel
Niklozamid
Leki stosowane w zakażeniach robakami obłymi (glista ludzka, węgorek jelitowy, włosogłówka, włosień)
Albendazol
Mebendazol
Leki stosowane w zakażeniach przywrami
Prazykwantel
Leki stosowane w filariozach
Dietylkarbamazyna
Albendazol, mebendazol, tiabendazol
hamują syntezę mikrotubol, przez co hamują ważne funkcje życiowe robaków
w zakażeniach robakami obłymi
Prazykwantel
Otwiera kanały wapniowe w błonie robaków, co powoduje porażenie mięśni pasożytów i ich śmierć
używaniu w zakażeniach przywrami, tasiemcem uzbrojonym, nieuzbrojonym i karłowatym, oraz bruzdogłowcem szerokim (bardzo skuteczny)
Może być stosowany w terapii wągrzycy OUN
Okamnichina
w zakażeniu przywrami
Piperazyna
Poraża mięśnie robaków
w leczeniu zakażeń robakami obłymi (zwłaszcza glistą ludzką i owsikiem)
Dietylkarbamazyna
w zakażeniach nicieniami
w leczeniu filarioz
Pirantel, oksantel
powodują nagły wyrzut Ach, porażają mięśnie robaków
w leczeniu zakażeń robakami obłymi
Niklozamid
w leczeniu tasiemczycy, nieskuteczny w wągrzycy
Lewamizol
poraża złącze nerwowo-mięśniowe robaków
stosowany rzadko w leczeniu glitnicy
Iwermektyna
Poraża mięsnie robaków
w leczeniu i profilaktyce onchocerkozy
skuteczny w zakażeniach robakami obłymi
Bitionol
Hamuje fosforylację oksydatywną w pasożytach
zwalcza przywry
w leczeniu fascjolozy i paragonimozy, oraz miejscowo w terapii trądziku
Metrifonat
hamuje cholinesterazę przywry Schistoma haematobium - powoduje porażenie mięśni robaków i przesunięcie z krwią do splotów żylnych pęcherza moczowego i naczyń płucnych, gdzie są eliminowane przez układ immunologinznych
