Antybiotyki hamujące syntezę ściany bakterii i białek Flashcards
mechanizm działania antybiotyków beta-laktamowych
hamowanie syntezy peptydoglikanu ściany bakterii na etapie łączenia poprzecznymi wiązaniami krzyżowymi pojedynczych łańcuchów (transpeptydacja).
W czasie transpeptydacji biorą udział białka wiążące penicylinę (PBP - penicillin binding proteins), które są punktem uchwytu dla tych antybiotyków.
Zahamowanie syntezy peptydoglikanu wywołuje śmierć drobnoustrojów.
benzylopenicylina - co jest w niej specjalnego?
w przeciwieństwie do reszty antybiotyków beta-laktamowych, działa bakteriostatycznie wobec Enterococcus faecalis (nie bakteriobójczo)
antybiotyki beta-laktamowe - sposób dawkowania
wykazują działanie terapeutyczne zależne od czasu - konieczność utrzymania stałego, wysokiego stężenia we krwi; 2-4 dawki na dobę
Mechanizmy oporności antybiotyków beta-laktamowych
> wytwarzanie beta-laktamaz rozkładających leki
mutacja białek PBP - niskie powinowactwo do leków
zaburzenie przedostawania się leku do PBP - jedynie u bakterii gram-ujemnych (pory w błonach w przestrzenie periplazmatycznej)
aktywne wypompowywanie leku z drobnousroju - u gram-ujemnych
inne mechanizmy: upośledzenie mechanizmów aktywacji autolizyn i holin
podział antybiotyków beta-laktamowych
penicyliny
cefalosporyny
karbapenemy
monobaktamy
Penicyliny naturalne
benzylopenicylina (penicylina G)
benzylopenicylina prokainowa
benzylopenicylina benzatynowa
fenoksymetylopenicylina (penicylina fenoksymetylowa, penicylina V)
Zakres działania - WĄSKI (paciorkowce, bakterie beztlenowe; większość gram-ujemnych jest oporna)
stosowane w schorzeniach paciorkowcowych (angina, różna, ropnie, płonica), promienica, zakażenia wywołane przez menigokoki, wąglik
benzylopenicylina (penicylina G)
w postaci soli sodowej/potasowej do podawania i.v./i.m.
stosowanie dużych dawek może przeciążyć pacjenta Na/K
ostrożnie u pacjentów z niewydolnością nerek
podawanie 3-4 razy na dobę
penetruje wszędzie oprócz: CSN (chyba że stan zapalny), cieczy wodnistej oka, płodu, pokarmu kobiecego
wydalana przez nerki - zmniejszenie wydalania: PROBENECYD (podobnie działają NLPZ)
benzylopenicylina prokainowa
penicylina+prokaina
podawana i.m.
jest wolno rozkładana - uwalnia benzylopenicyline w przedłużonym czasie, co pozwala na podawanie rzadziej (2 razy na dobę)
przy wstrzyknięciu i.v. występuje ZESPÓŁ HOIGNE - zaczerwienienie skóry, wzrost CTK, niepokój, splątanie, drgawki, objawy z CSN - leczenie BENZODIAZEPINY
w przypadku choroby reumatycznej dzieci
benzylopenicylina benzatynowa
podawanie i.m. - powolne uwalnianie benzylopenicyliny - podawanie raz na dobę
w przypadku choroby reumatycznej dzieci
enoksymetylopenicylina (penicylina fenoksymetylowa, penicylina V)
podawanie doustne 2-4 razy na dobę
leczenie płonicy, zakażeń górnych dróg oddechowych
Co podajemy dożylnie w przypadku zatrucia muchomorem sromotnikowym w celu wyparcia toksyn grzyba z połączeń z białkami krwi?
duże dawki benzylopenicyliny
Działania niepożądane penicylin naturalnych
reakcje uczuleniowe
niedokrwistość hemolityczna, małopłytkowość
drgawki (benzylopenicylina hamuje receptor GABAa i sprzyja pobudzeniu NMDA)
reakcja Jarischa-Herxheimera - wstrząsopodobna reakcja, w trakcie leczenia krętkowic, np. kiły
zespół Nicolau - u dzieci, przy podaniu formy i.m. leku do naczynia tętniczego - wywołuje zatory, niedokrwienie miejsca wkłucia z martwicą skóry i tk. podskórnej
Penicyliny półsysntetyczne gronkowcowe
metycylina oksacylina kloksacylina flukloksacylina dikloksacylina
w infekcjach wywołanych przez gronkowce wytwarzających beta-laktamazy
Działania niepożądane penicylin półsyntetycznych przeciwgronkowcowych
reakcje alergiczne (rzadziej niż przy naturalnych) dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego po podaniu i.v. zapalenie żyły, eozynofilia, gorączka
METYCYLINA (wycofana) - śródmiąższowe zapalenie nerek
Aminopenicyliny
amoksycylina, ampicylina
szerokie spektrum działania (gram-dodatnie i gram-ujemne niewytwarzające beta-laktamaz)
amoksycylina ma większą aktywność i biodostępność
działania niepożądane aminopenicylin
rzadziej wywołują reakcje uczuleniowe
wywołują dysbakteriozy
rzekomobłoniaste zapalenie jelit (ampicylina)
osutki plamisto-grudkowe (u osób z hiperurykemią leczonych allopurynolem)
Amoksycylina
i.v., i.m., p.o.
ostre zapalenie zatok
zapalenie ucha środkowego
paciorkowcowe zapalenie gardła
pozaszpitalne zapalenie płuc
zaostrzenie POChP
zakażenia układu moczowego przez enterokoki
eradykacja Helicobacter Pylori w skojarzeniu z metronidazolem lub klarytromycyną
Ampicylina
i. v., p.o. (gorzej się wchłania z przewodu pokarmowego niż amoksycylina, hamowane przez pokarm)
i. v. w zakażeniach Listeria monocytogenes, enterokoki, w skojarzeniu z aminoglikozydem
oporność ze strony Pseudomonas, Acinetobacter, Serratia, Proteus, Enterobacter i Klebsiella
Ureidopenicyliny
Mezlocylina
Azlocylina
Piperacylina
szerokie spektrum działania
działa na gram-ujemne (w szczególności Pseudomonas aeruginosa) i enterokoki
oporność ze strony Chlamydia i mikoplazmy
Mezlocylina
Azlocylina
Piperacylina
stosowane domięśniowo lub dożylnie w leczeniu ciężkich zakażeń szpitalnych wywołanych przez pseudomonas aeruginosa bądź klebsiella pneumoniae
PIPERACYLINA w profilaktyce w chirurgii, ginekologii i położnictwie (histerektomia, cesarskie cięcie)
Działania niepożądane ureidopenicylin
bardziej toksyczne niż aminopenicyliny
reakcje miejscowe, reakcje nadwrażliwości (osutki, gorączka, pokrzywka), anafilaksja, hipokaliemia wskutek uszkodzenia transportera K w cewkach nerkowych, dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, nerek, OUN, zaburzenia hematologiczne, zespół Stevensa-Johnsona
Karboksypenicyliny
karbenicylina (niestosowana)
tykarcylina
podawana w skojarzeniu z inhibitorem beta-laktamaz - kwasem klawulonowym (który nie działa na pseudomonas bo tam jest inny typ beta-laktamaz)
tykarcylina
w połączeniu z kwasem klawulonowym stosowana w leczeniu ciężkich zakażeń szpitalnych (wskazania podobne jak przy ureidopenicylinach)
działania niepożądane karboksypenicylin
reakcje nadwrażliwości (osutka, świąd, pokrzywka, anafilaksja), gorączka, eozynofilia, małopłytkowość, neutropenia, hipokaliemia wskutek uszkodzenia transportera K w cewkach nerkowych, hipomagnezemia, dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, drgawki
inhibitory beta-laktamaz
kwas klawulanowy sulbaktam tazobaktam awibaktam relebaktam
rozszerzają zakres działania antybiotyku
kwas klawulonowy może wywołać cholestazę i uszkodzenie wątroby, biegunkę
amoksycylina+kwas klawulonowy (Augmentin)
rozszerza spektrum amoksycyliny o bakterie beztlenowe
w zakażeniach górnych dróg oddechowych, pozsaszpitalnym zapaleniu płuc, nawracającym bakteryjnym zapaleniu gardła, zakażeniach dróg moczowych
Tykarcylina+kwas klawulanowy (Timentin)
rozszerza spektrum tikarcyliny o Enterobacteriacae (nie o pseudomonas aeruginosa
wykazuje bardzo dobrą aktywność wobec Xanthomonas (Stenotrophomonas) maltophilia i Bacteroides fragilis
Ampicylina+sulbaktam (Unasyn)
tylko pozajelitowo, wykazuje podobne spektrum co Augmentin. Ma bardzo dobrą aktywność wobec Acinetobacter i używa się głównie do leczenia szpitalnych zakażeń
piperacylina+tazobaktam (Tazobac)
Wykazuje podobne spektrum do tykracylina+kwas klawulanowy; używany w skojarzeniu z aminoglikozydem.
W leczeniu ciężkich szpitalnych zakażeń dróg oddechowych, moczowych, oraz wewnątrzbrzusznych; u pacjentów z neutropenią
Cefalosporyny i cefamycyny
odporne na działanie części beta-laktamaz, jednak przybywa szczepów bakterii opornych na te leki (zwłaszcza gram-ujemnych).
nie wykazują aktywności wobec enterokoków oraz Listeria monocytogenes
I generacja cefalosporyn i cefamycyn - wymień
Cefadroksyl Cefazolina Cefaleksyna Cefalotyna Cefradyna Cefapiryna
I generacja cefalosporyn i cefamycyn - charakterystyka
działają silnie na bakterie gram-dodatnie (gronkowce, paciorkowce) i słabiej na większość bakterii gram ujemnych (escherichia coli, klebsiella, proteus)
Cefazolina
I generacja
W profilaktyce w chirurgii i rzadziej w leczeniu zakażeń gronkowcem złocistym
Cefradyna, cefaleksyna, cefadroksyl
I generacja
W leczeniu pozaszpitalnych zakażeń górnych dróg oddechowych, moczowych i tk. podskórnej
Cefadroksyl
I generacja
najlepiej nadaje się do anginy paciorkowcowej
II generacja cefalosporyn i cefamycyn - wymień
Cefaklor Cefamandol Cefuroksym Cefprozyk Ceforanid Cefonicyd Lorakarbef Cefoksatyna Cefmetazol Cefotetan
II generacja cefalosporyn i cefamycyn - charakterystyka
Grupa o zróżnicowanych własnościach; spektrum działania jak w I generacji + poszerzenie na drobnoustroje gram-ujemne (np. Klebsiella oporne na I generację)
Cefoksytyna, cefmetazol, cefotetan
II generacja
batkerie beztlenowe, brak aktywności wobec Pseudomonas i enterokoków
Cefaklor, cefuroksym, cefprozyl, lorakarbef
II generacja
p.o.
Cefaklor, cefprozyl
II generacja
W pozaszpitalnych zakażeniach górnych dróg oddechowych i moczowych
Cefuroksym
II generacja
w ostrym zapaleniu ucha środkowego, zatok przynosowych, pozaszpitalnym zapaleniu płuc, zaostrzeniach POChP, dróg moczowych, boreliozy z Lyme
III generacja cefalosporyn i cefamycyn - wymień
Cefoperazon Cefotaksym Ceftazydym Ceftriakson Cefpodoksym Ceftybutem Cefiksym Ceftyzoksym Cefdynir Cefdytoren Moksolaktam
III generacja cefalosporyn i cefamycyn - charakterystyka
poszerzone spektrum działania w kierunku “trudnych” bakterii gram-ujemnych (Citrobacter, Serratia, Providencia)
dobrze penetrują do układu nerwowego
Ceftazydym, Cefoperazon
III generacja
aktywne wobec Pseudomonas aeruginosa
Ceftyzoksym, moksolaktam
III generacja
oddziałują na bacteroides fragilis
Cefiksym, Ceftybuten
III generacja
słabiej działają na gronkowce i Streptococcus pneumoniae
Cefiksym, Cefdynir, Ceftybuten, Cefpodoksym
III generacja
p.o.
Ceftriakson
III generacja
uzyskuje duże stężenia w żółci (leczenie zakażenia dróg żółciowych, ale może wywołać kamicę)
Cefotaksym, ceftriakson
III generacja
w ciężkich pozaszpitalnych zakażeniach płuc, szpitalnych zapaleniach płuc, zapaleniu opon, zakażeniach Neisseria gonorrhoeae (rzeżączka), posocznicy pozaszpitalnej, bakteryjnym zapaleniu wsierdzia, profilaktyce menigokokowej
IV generacja cefalosporyn i cefamycyn - wymień
Cefepin
Cefpirom
IV generacja cefalosporyn i cefamycyn - charakterystyka
Bardzo szerokie spektrum działania (Pseudomonas, Enterobacter, Staphylococcus areus, Streptococcus pneumoniae, Neisseria, Haemophilus)
Podawane pozajelitowo, dobrze penetrują do OUN
do leczenia ciężkich zakażeń szpitalnych
V generacja cefalosporyn i cefamycyn - wymień
Ceftobiprol
Ceftarolina
Ceftolozan
V generacja cefalosporyn i cefamycyn - charakterystyka
szerokie spektrum, poszerzone (w porównaniu do IV) o MRSA i oporne enterokoki
dobrze penetrują do OUN
podawanie pozajelitowe
do leczenia ciężkich zakażeń szpitalnych
Działania niepożądane cefalosporyn
podrażnienie i ból w miejscu wstrzyknięcia nefrotoksyczność (cefalorydyna) reakcja disulfiramowa hipoprotrombinemia dysbakterioza
ceftolozan+tazobaktam (Zerbaxa)
ceftazydym+awibaktam (Avycaz)
powikłane zakażenia układu moczowego, w jamie brzusznej, ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek, ciężkie szpitalne i pozaszpitalne zapalenia płuc
Karbapenemy
Imipenem Meropenem Ertapenem Faropenem Doripenem
Mają dużą odporność na rozkład przez beta-laktamazy Szerokie spektrum (wiele bakterii gram-ujemnych - w tym pseudomonas sp., gram-dodatnich, beztlenowych)
Używane jako leki drugiego i trzeciego rzutu w ciężkich szpitalnych zakażeniach wywołanych bakteriami opornymi na inne leki.
Używane w skojarzyniu z aminoglikozydami.
dobrze penetrują do OUN, wydalane przez nerki
Imipenem
rozkładany w nerkach, więc podaje się go razem z cylastatyną, która jest inhibitorem enzymu rozkładającego
Działania niepożądane karbapenemów
zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, skóry, drgawki
Monobaktamy
Aztreonam
Aztreonam
monobaktam
oporny na rozkład przez beta-laktamazy
wąskie spektrum działaania (tak jak aminoglikozydy)
działa na bakterie gram-ujemne (także na pseudomonas sp. i serratia sp.). brak aktywności wobec gram-dodatnich i beztlenowych
w leczeniu mukowiscydozy - w postaci soli lizynowej
działania niepożądane: wysypki, przejściowe zwiększenie stężenia aminotransferaz, nudności i wymioty, eozynofilia
Antybiotyki glikopepetydowe i lipopepetydowe
wankomycyna teikoplanina daptomycyna telawancyna dalbawancyna oritawancyna
Wankomycyna i teikoplanina
antybiotyki glikopepetydowe
przez wiązanie do peptydoglikanu zapobiegają uwalnianiu jego monomerów do dalszych etapów syntezy. Działają bakteriobójczo
pełna oporność na wankomycynę u gronkowca złocistego i VRE przy zmianie sekwencji wiążącej peptydoglikanu
typowo podawane i.v. i i.m.
wankomycyna p.o. w rzekomobłoniastym zapaleniu jelita grubego (clostridium difficile)
do otrzewnej i do komór mózgu
działania niepożądane: zapalenie żyły, gorączka, dreszcze, osutka
Daptomycyna
lipopeptyd
łączy się z błoną bakterii i powoduje wzrost jej przepuszczalności dla jonów potasu (wypływ na zewnątrz => błędy w replikacji DNA i syntezie białek => śmierć
działa bakteriobójczo na gram-dodatnie ziarenkowce (w tym VRE, MRSA)
jest inaktywowana przez surfaktant, nie nadaje się do leczenia zakażeń płuc
Działania niepożądane: dolegliwości ze strony układu pokarmowego, osutka, świąd skóry, zapalenie żyły, spadek CTK, niedokrwistość
Telawancyna, Dalbawancyna, Ortiwancyna
leki o budowie lipoglikopepetydowej
hamują syntezę ściany bakterii, działając na szczepy oporne na wankomycynę, oraz zaburzają funkcję błony bakterii (podobnie jak daptomycyna), nie są jednak inaktywowane przez surfaktant
silniej bakteriobójczo na gram-dodatnie, niż wankomycyna
działania niepożądane: zaburzenia smaku, nudności i wymioty, zaburzenia równowagi, dysuria, krwiomocz, upławy
Antybiotyki aminoglikozydowe i spektynomycyna - charaterystyka
Nieodwracalne inhibitory syntezy białek - przez łączenie się z rybosomem i hamowanie translacji, wywoływanie błędów w translacji
Dobrze rozpuszczalne w wodzie, wykazują aktywność w alkalicznym pH i praktycznie nie wchłaniają się po podaniu doustnym.
Słabo przenikają do tkanki płucnej i OUN.
działają synergistycznie z antybiotykami beta-laktamowymi i wankomycyną
przez trudność rozkładu aminoglikozydów, oporność polega na wytwarzaniu enzymów dołączających do cząsteczki leku grupy funkcyjne, co zaburza wiązanie z rybosomem
również: mutacje poryn, zmiany w miejscu wiążącym leki na rybosomie
Zakres działania: tlenowe bakterie gram-ujemne
Największą skuteczność wobec Pseudomonas aeruginosa wykazuje
tobramycyna
Jakie bakterie gram-dodatnie najlepiej zwalczają aminoglikozydy?
Gronkowce
Które aminoglikozydy wykazują aktywnośćwobec Mycobacterium tuberculosis?
Streptomycyna, amikacyna
Aminoglikozydy nie działają na
bakterie beztlenowe
Stosowanie aminoglikozydów
> ciężkie zakażenia tlenowymi pałeczkami gram-ujemnymi
zapalenie wsierdzia lub posocznica wywołane przez enterokoki
zapalenie opon wywołane przez gram-ujemne pałeczki tlenowe
zapalenie otrzewnej
zakażenia dróg moczowych (nie dawać wit. C bo zakwasza mocz i zmniejsza akt. aminoglikozydów)
gruźlica
mukowiscydoza
Streptomycyna
aminoglikozyd
w gruźlicy, dżumie, tularemii, brucelozie
tylko w skojarzeniu z innymi lekami
wywołuje reakcje uczuleniowe
Neomycyna, Kanamycyna, Paromomycyna
oprócz działania na bakterie tlenowe gram-ujemne i dodatnie, wykazują działanie wobec niektórych prątków
stosowane w oczyszczaniu przewodu pokarmowego i miejscowo na skórę, do oka i ucha
neomycyna wywołuje reakcje uczuleniowe
Wymień aminoglikozydy
Streptomycyna Gentamycyna Neomycyna Kanamycyna Paromomycyna Tobramycyna Netylmycyna Amikacyna Sepamycyna
Tobramycyna
używany w inhalacjach w leczeniu zakażeń Pseudomonas aeruginosa w przebiegu mukowiscydozy
Netylmycyna
Przez grupę etylową, zmniejszona podatność na rozkład i modyfikację
Amikacyna
mniej toksyczna pochodna Kanamycyny
nie jest inaktywowana przez enzymy unieczynniające gentamycynę i tobramycynę
działa na szczepy wielooporne Mycobacterium tuberculosis
Działania niepożądane aminoglikozydów
ototoksyczność (zawroty głowy, szum w uszach, ubytek słuchu) - głównie u dzieci i osób starszych - NIEODWRACALNE
nefrotoksyczność
nasilanie blokady nerwowo-mięśniowej - odwracane przez GLUKONIAN WAPNIA I NEOSTYGMINĘ
alergia - głównie streptomycyna
możliwość uszkodzenia nerek i ucha u płodu - nie stosować w ciąży
Spektynomycyna
Aminocyklitol podobny strukturalnie do aminoglikozydów (nie ma w cząsteczce aminocukrów)
zbliżone spektrum i mechanizm działania do aminoglikozydów
i.m. w rzeżączce u pacjentów uczulonych na penicyliny
