Cemeg 1.4: Bondio

Question 1

Beth sy’n digwydd yn ystod bondio ionig?

Answer 1

Caiff electronau eu trosglwyddo o un atom i atom arall gann ffurfio gronynnau gwefredig, sef ionau.
Mae’r atom sy’n colli electronau yn ffurfio ion positif (cation), ac mae’r atom sy’n ennill electronau yn ffurfio ion negatif (anion).

Question 2

Beth sydd fel arfer yn ffurfio’r cation?

Answer 2

Metel gan fod nhw’n colli electronau’n haws h.y mae ganddynt egni ioneiddiad isel.

Question 3

Sut ydy anion yn ffurfio?

Answer 3

O anfetel sy’n medru ennill electronau.

Question 4

Ble ydy rhan fwyaf o ddwysedd yr electronau wedi ei leoli?

Answer 4

Yn yr ionau, gyda dwysedd y cwmwl electronau yn lleihau wrth fynd yn bellach o’r niwclews.
Mae’r cwmwl electronau ar siap sffer, gyda dim electronau rhwng yr ionau.

Question 5

Pam ydy’r cationau a’r anionau mewn bond ionig wedi’u trefnu fel bod pob anion wedi’i amgylchynu a nifer penodol o gationau ac i’r gwrthwyneb?

Answer 5

I sicrhau cymaint a phosibl o atyniad a chyn lleied a phosibl o wrthyriad.

Question 6

Beth yw y grymoedd atyniadol a beth yw’r grymoedd gwrthyrru?

Answer 6

Atyniadol: Grymoedd rhwng yr ionau positif a negatif.
Gwrthyrru: Gwrthyriadau rhwng yr ionau o’r un wefr, rhwng plisg mewnol electronau yn yr ionau ac, i raddau llai, rhwng y niwclysau positif.

Question 7

Beth ydy’r union cydbwysedd rhwng yr holl rymoedd hyn yn penderfynu?

Answer 7

Pa mor agos y gall cationau ac anionau agosau at ei gilydd.

Question 8

Beth yw bondio cofalent?

Answer 8

Pan mae dau atom yn agosau at ei gilydd, gall eu horbitalau gorgyffwrdd ac maent yn cyfuno i ffurfio un orbital moleciwlaidd allan o’r ddau orital atomig.
Yn wreiddiol roedd un electron yr un yn yr orbitalau, ond maent yn ffurfio orbital gyda dau electron h.y orbital llawn.

Question 9

Beth sy’n anghenreidiol ar gyfer bondio cofalent?

Answer 9

Mae’n rhaid fod gan yr electronau sbiniau dirgroes, gan eu bod yn yr un orbital.

Question 10

Pryd ydy bondiau dwbl yn ffurfio?

Answer 10

Os bydd angen dau electron ar atom.
Er mwyn ffurfio’r bond dwbwl rhaif i ddau bar o orbitalau gorgyffwrdd i ffurfio dau orbital moleciwlaidd.
Dim ond un o’r rhain all fod yn orbital O (sigma), ac mae’r ail orbital moleciwlaidd yn orbital pi a ffurfir o ddau orbital p yn gorgyffwrdd i’r ochr.

Question 11

Beth yw priodweddau bondiau pi?

Answer 11

Wannach na bond sigma, gan fod y gorgyffwrdd yn llai effeithiol ac nid yw’r dwysedd electronau rhwng y ddau niwclews.
Maent yn torri’n haws yn ystod adweithiau, ac felly ble bynnag bydd bond dwbl yn adweithio, y bond pi sy’n torri ac nid y bond o.

Question 12

Beth ydy cyfuniad o orbitalau s a p yn ffurfio?

Answer 12

Orbital moleciwlaidd o.

Question 13

Beth ydy cyfuniad o ddau orbital p yn ffurfio?

Answer 13

Orbital moleciwlaidd o.

Question 14

Beth yw bondiau cyd-drefnol?

Answer 14

Ffurfio bond cofalent o bar o electronau rhanedig gyda’r dau electron yn dod o’r un atom.
Dangosir y bond cyd-drefnol fel saeth ac nid llinell, gyda phen y saeth yn pwyntio tuag at yr atom sy’n derbyn y par o electronau.

Question 15

Beth yw esiampl o fond cyd-drefnol?

Answer 15

Y bondiau yn yr ion amoniwm - mae’r par o electronau yn dod o’r atom nitrogen, heb unrhyw electronau’n dod o’r ion hydrogen.

Question 16

Sut ydym yn ffurfio bond cyd-drefnol?

Answer 16

> Rhaid bod gan un atom par o electronau yn y plisgyn allanol sydd heb eu defnyddio mewn bond, sef par unig.
Rhaid bod diffyg electronau yn un atom (mae’n electron-diffygiol) - mae ganddo llai nag wyth electron yn ei blisgyn allanol.
Mewn bond cyd-drefnol, mae par o electronau yn cael eu rhannu rhwng dau atom, gyda’r ddau electron yn dod o’r un atom.

Question 17

Beth ydy alwminwm clorid yn wneud er mwyn ffurfio plisgyn allanol llawn?
(Beth yw deumer?)

Answer 17

Mae’r moleciwl yn ffurfio deumer wedi cysylltu gan ddau fond cyd-drefnol.
> Deumer yw moleciwl sy’n ffurfio o ddau foleciwl llai wedi’u huno gyda’i gilydd.
> Caiff par o electronau o atom clorin eu rhannu gydag alwminiwm electron-diffygiol i greu plisgyn allanol llawn yn yr alwminiwm.
> Caiff par unig o electronau o’r atom clorin arall eu rhannu gyda’r alwminiwm arall i greu plisgyn allanol llawn yn yr ail alwminiwm.

Question 18

Pryd ydym yn dweud fod gan yr atomau electronegatifedd wahanol?

Answer 18

Pan fo’r atomau yn wahanol, gall un atom denu ato’i hun gyfran fwy o’r dwysedd electronau.

Question 19

Beth yw diffiniad electronegatifedd?

Answer 19

Tuedd unrhyw elfen i dynnu dwysedd electronau mewn bond cofalent.

Question 20

Beth yw’r esiampl o Clorin a Hydrogen?

Answer 20

> Mae atom o glorin yn fwy electronegatif o lawer nag atom o hydrogen, felly mewn bond H-Cl, bydd yr atom o glorin yn medru ennill fwy o ddwysedd electronau’r bond.
Gan fod fwy o ddwysedd electronau o amgylch yr atom clorin, mae gan y rhan yma o’r moleciwl gwefr negatif fach. Dangosir hyn fel o-.
Bydd pen arall y moleciwl (o amgylch H) yn ennill llai o ddwysedd electronau, felly bydd ganddo gwefr fach positif (o yw’r symbol am wefr fach).

Question 21

Beth ydy gwefrau bach yn creu?

Answer 21

Creu deupol a pholaredd yn y bond. Gellid ystyried y bond polar yn rhyngol rhwng cofalent amholar ac ionig.
Mewn bond ionig mae’r gwahaniaeth electrnegatifedd yn fawr iawn, felly mae’r electron yn cael ei drosglwyddo’n llwyr o’r metel i’r anfetel.

Question 22

Beth yw priodweddau y graddfa electronegatifedd?

Answer 22

> Mae gan atomau llai electronegatifedd uwch, felly mae electronegatifedd yn gostwng i lawr grwp ac yn cynyddu ar draws cyfnod yn y tabl cyfnodol.
Mae’r electronegatifedd uchaf yng nghornel dde uchaf y tabl cyfnodol, a Fflworin yw’r elfen fwyaf electronegatif.
Mae’r electronegatifedd lleiaf yng nghornel chwith isaf y tabl cyfnodol, a Cesiwm yw’r elfen lleiaf electronegatif.

Question 23

Beth yw gwahaniaeth electronegatifedd bondiau ionig, cofalent amholar a chofalent polar?

Answer 23

Ionig: 2.0 neu’n uwch.
Amholar: o dan 0.5.
Polar: rhwng 0.5 a 2.0.

Question 24

Beth ydy grymoedd rhwng moleciwlau yn rheoli?

Answer 24

Priodweddau ffisegol megis berwbwynt a hydoddedd.
Dyma’r grymoedd sy’n cadw’r moleciwlau yn agos i’w gilydd yn y cyflyrau hylif a solid.
Y cryfaf yw’r grymoedd rhwng y moleciwlau, y fwyaf yw’r egni sydd angen i’w torri, fellty yr uchaf bydd berwbwynt.

Question 25

Beth yw’r tri fath o rym rhyngfoleciwlaidd?

Answer 25

1. Bondio hydrogen (Y grym cryfaf).
2. Grymoedd deupol-deupol (VDW).
3. Grymoedd deupol anwythol-deupol anwythol (VDW) (Y grym gwanaf).
   Pob un o rhain yn llawer wannach na’r bondiau cofalent ac ionig.

Question 26

Beth sy’n digwydd mewn grymoedd deupol-deupol?

Answer 26

Mae’r gwefrau bach o+ a o- mewn moleciwlau gwahanol yn atynnu ei gilydd, a dyma gwraidd y grym rhyngfoleciwlaidd deupol-deupol.
Mae’r gwefrau llawer yn llai na’r gwefrau mewn ionau, felly mae’r grymoedd llawer yn wannach na’r grymoedd yn y dellten ionig.

Question 27

Sut ydym yn ddarganfod os ydy grymoedd deupol-deupol yn bresennol?

Answer 27

Rhaid ddarganfod os oes deupol yn y moleciwl.
Ffurfir deupol os oes gan ddau atom wedi’i bondio i’w gilydd electronegatifedd tra wahanol.

Question 28

Beth yw grymoedd deupol anwythol-deupol anwythol?

Answer 28

Grymoedd wan iawn ac fe gelwir yn grymoedd VDW.
Bodoli oherwydd deupolau dros dro.

Question 29

Beth yw’r 4 cam i ffurfio grym deupol anwythol-deupol anwythol?

Answer 29

1. Mae mudiant electronau o fewn moleciwl yn creu deupol dros-dro.
2. Mae rhan negatif y deupol yn gwrthyrru electronau yng nghwmwl electronau moleciwl arall.
3. Caiff deupol dros-dro ei anwytho yn y moleciwl arall.
4. Mae’r gwefrau fach yn atynnu ei gilydd.

Question 30

Beth yw’r patrwm gyda halogenau a cyfansoddion?

Answer 30

Mae’r nifer o electronau yn cynyddu i lawr y grwp, yn arwain at rymoedd VDW cryfach a berwbwyntiau ac ymdoddbwyntiau uwch.

Question 31

Beth yw’r patrwm gyda hydridau’r elfennau?

Answer 31

Wrth fynd lawr y grwp, mae yna fwy o electronau, sy’n arwain at deupolau dros-dro efo gwefrau fwy. Mae’r rhain yn creu grymoedd VDW cryfach, felly mae angen fwy o egni i’w torri sy’n arwain at ferwbwynt uwch.

Question 32

Pryd ydy hydrogen yn ffurfio deupol fawr a pham ydy e’n digwydd?

Answer 32

Pryd mae’n bondio i elfen electronegatif iawn, e.e fflworin, ocsigen neu nitrogen.
Pam? - Hydrogen gyda dim ond un electron, felly mae’r electron yma yn treulio rhan fwyaf o’r amser rhwng y ddau niwclews.
Heb plisg mewnol llawn, nid oes unrhyw sgrinio o’r niwclews.
Mae’r atom mor fach, felly gall pen negatif deupol agosau at niwclews yr hydrogen.

Question 33

Pam ydy berwbwyntiau hydridau grwp 6 yn cynyddu’n raddol o H2S i H2PO?

Answer 33

Wrth i’r nifer o electronau cynyddu a’r grymoedd VDW rhwng y moleciwlau cryfhau.

Question 34

Pam oes gan H2O berwbwynt ac ymdoddbwynt uwch na gweddill y grwp?

Answer 34

Oherwydd y bondio hydrogen rhwng y moleciwlau H2O sy’n gryfach o lawer na’r grymoedd VDW.

Question 35

Llinol - beth yw ei onglau, nifer o electronau allanol a nifer o parau electron?

Answer 35

180, 4 a 2.

Question 36

Trigonol - beth yw ei onglau, nifer o electronau allanol a nifer o parau electron?

Answer 36

120, 6 a 3.

Question 37

Tetrahedrol - beth yw ei onglau, nifer o electronau allanol a nifer o parau electron?

Answer 37

109.5, 8 a 4.

Question 38

Ddeubyramid trigonol - beth yw ei onglau, nifer o electronau allanol a nifer o parau electron?

Answer 38

90/120, 10 a 5.

Question 39

Octahedrol - beth yw ei onglau, nifer o electronau allanol a nifer o parau electron?

Answer 39

90, 12 a 6.

Question 40

Priodweddau par o electronau sydd yn rhan o fond cemegol?

Answer 40

> Gelwir yn fond cemegol.
Mae gan y parau gwefr negatif, felly maent yn gwrthyrru ei gilydd.
Bydd y parau mor bell o’i gilydd a phosib.

Question 41

Beth ydy’r siapiau hyn yn sicrhau?

Answer 41

Gwrthyriad lleiaf rhwng y parau o electronau.

Question 42

Nid yw pob par o electron yr un fath: Parau bondio a parau unig?

Answer 42

Bondio: Dyma parau o electronau sy’n bondio rhwng atomau. Mae’r electronau, ar gyfartaledd, hanner ffordd rhwng yr atomau.
Unig: Dyma parau o electronau allanol yn yr atom canol, ond sydd ddym yn bondio rhwng atomau. Mae’r electronau yma llawer yn agosach i’r atom, ac felly maent yn gwrthyrru fwy na parau bondio.

Question 43

Beth yw’;r trefn ar gyfer gwrthyriad?

Answer 43

Par unig - unig > par unig - bondio > Par bondio - bondio.

Question 44

Beth os mae moleciwl yn cynnwys par unig?

Answer 44

Mae’n gorfodi’r parau bondio i nesau at ei gilydd.

Question 45

Sut gallwn grynhoi VSEPR?

Answer 45

Parau o electronau falens yn gwrthyrru ei gilydd, i gadw mor bell o’i gilydd a sydd bosib.
Parau unig yn gwrthyrru fwy na pharau bondio, sy’n lleihau’r onglau bond yn y moleciwlau.