Cemeg 1.2 Flashcards
Beth yw rhif atomig?
Nifer y protonau yn niwcles atom.
Beth yw rhif mas?
Nifer y protonau + nifer y niwtronau yn niwclews atom.
Beth yw isotopau?
Atomau gyda’r un nifer o brotonau ond niferoedd gwahanol o niwtronau.
Beth yw ion?
Gronyn lle nad yw nifer yr electronau yn hafal i nifer y protonau.
Beth yw gronynnau alffa?
2 broton a 2 niwtron, felly gyda gwefr positif (niwclews heliwm).
Beth yw gronunnau beta?
Electronau sy’n symud yn gyflym, felly gyda gwefr negatif.
Beth yw pelydriad gama?
Pelydriad electromagnetig egni uchel - dim gwefr.
Beth yw hanner oes?
Amser y mae ymbelydredd radio isotop yn ei gymryd i ostwng i hanner ei werth gwreiddiol.
Beth sy’n digwydd pan fydd rhai isotopau mawr, ansefydlog yn torri?
Bydd y niwclews yn rhyddhau egni ac ymbelydredd.
Beth ydy hwn yn ffurfio?
Ffurfir niwclews sefydlog.
Beth yw enw’r broses sy’n ffurfio niwclews sefydlog?
Dadfeiliad ymbelydrol.
Beth yw’r tri math o belydriad sy’n cael ei ryddhau yn ystod dadfeiliad ymbelydrol?
Gronynnau alffa, gronynnau beta a phelydriad y.
Beth ydy gronynnau alffa yn cael ei rhwystro gan?
Cael ei rhywstro’n hawdd gan bapur.
Beth ydy gronynnau beta yn cael ei rhwystro gan?
Gallu mynd trwy papur ond yn cael ei rhwystro gan 5mm alwminiwm.
Beth ydy gronynnau gamma yn cael ei rhwystro gan?
Gallu treiddio trwy rhan fwyaf o bethau yn hawdd, ond mae 2cm o blwm yn ei rhwystro.
Beth ydy gronynnau alffa, beta a gama yn cael eu hatynnu at?
Alffa - plat negatif.
Beta - plat positif.
Gama - dim effaith.
Beth yw gronyn alffa a beth yw ei rhif mas a rhif atomig?
Niwclews atom heliwm.
Rhif mas - 4.
Rhif atomig - 2.
Beth sy’n digwydd mewn allyriant alffa?
Bydd rhif mas yr atom yn lleihau 4 a bydd rhif atomig yr atom yn lleihau 2.
Beth dy’n digwydd yn ystod dadfeiliad beta?
Mae un niwtron o niwclews yr atom yn hollti i roi proton ac electeon egni uchel sef e-1 bein B-1.
Beth ydy’r atom yn cael ei gadael gyda?
Un niwtron llai ac un proton ychwanegol yn y niwclews.
Felly?
Bydd y rhif mas yn aros yr un peth. Ond bydd y rhif atomig yn cynyddu gan un.
Beth yw dadfeiliad beta gildro?
Dal electron yw’r enw ar gyfer hyn - mae un o’r electronau mewn orbital yn cael ei ddal gan broton yn y niwclews, gan ffurfio niwtron ac allyrru niwtrino electron (Ve).
Beth yw dadfeiliad Beta +?
Proses wahanol sy’n cael ei alw yn ddadfeiliad positron. Mae proton yn dadfeilio yn yr achos hwn i roi niwtron a phositron. Y positron yw gwrthonnyn yr electron. Mae ganddo’r un mas ond mae ganddyn nhw wefr ddirgroes.
Beth ydy’r atom yn cael ei gadael gyda yn ystod dadfeiliad Beta +?
Un proton yn llai yn y niwclews ac un niwtron ychwanegol yn y niwclews.
Felly?
Bydd y rhif mas yn aros yr un peth. Ond bydd y rhif atomig yn lleihau gan un.
Beth yw pelydrau gama?
Tonnau electromagnetig egni uchel, gyda thonfedd tua 1 miliwn gwaith llai na thonfedd golau. Byddant yn cael eu colli ar yr un pryd a gronyn Beta.
Beth sy’n digwydd pan fydd niwclews yn colli gronyn Beta?
Mae’r niwclews yn cael eiu adael wedi’i gynhyrfu.
Sut ydy’r niwclews yn dod nol i sefyllfa sefydlog?
Mae’r atom yn rhyddhau’r egni fel pelydredd gamma.
Beth ydy pelydriad gamma ddim yn effeithio ar?
Mas cymharol yr atom na rhif atomig yr atom.
Beth yw’r cyfradd dadfeiliad ymbelydrol?
Diffinio gan y gostwng yn nifer yr atomau ansefydlog mewn amser penodol.
Beth yw hanner oes?
Hanner oes yw’r amser mae’n ei gymryd i ymbelydredd radio isotop ostwng i hanner ei werth gwreiddiol.
Defnyddir pelydriad gama i…?
Steryllu bwyd, offer meddygol ac ati;
Teryllu gwrywod gwahanol bryfed sy’n achosi pla er mwyn lleihau eu bridio;
Therapi pelydriad i ladd celloedd canser.
Beth ydym yn defnyddio isotopau ymbelydrol ar gyfer?
Darganfod tyfiant ar yr ymennydd.
Darganfod rhydweliau wedi blocio ac ati.
I ymchwilio i brosesau’r ymennydd.
Beth ydym yn defnyddio Plwtoniwm-238 yn?
Fel tanwydd ac ar gyfer reolyddion calon.
Beth ydym yn defnyddio cobalt-60 ar gyfer?
Lladd celloedd canser.
Beth ydym yn defnyddio Technetiwm-99m ar gyfer?
Fel olinydd er mwyn labelu moleciwl i astudio meinwe.
Sut ydy’n bosib i dyddio Carbon-14?
Ar ol marw nid yw’n bosib amsugno Carbon-14 ac felly bydd lefelau’r Carbon-14 yn dechrau lleihau wrth i’r Carbon-14 ddadfeilio gyda hanner oes o 5700 o flynyddoedd. Wrth gymharu faint o Carbon-14 sydd mewn gwrthrych. gweddillion gyda lefel arferol pethau byw, mae’n bosib ei dyddio.
Beth yw’r defnydd radio-ddyddio?
Dyddio creigiau, rhew dwfn, symudiadau’r cefnforoedd , arteffactau a gweddillion archeolegol, mecanweithiau cemegol, adnabod gwaith arluniop ffug.
Beth yw ‘tracers’ ymbelydrol?
Mae’n bosib labeli molecylau gydag atom ymbelydrol er mwyn dilyn symudiad y moleciwl trwy system, e.e yn y corff, dwr trwy’r system cyflenwad cyhoeddus, adweithiau cemegol.
Beth yw effaith ymbelydredd ar y corff?
Mae egni uchel yr allyriadau ymbelydrol yn torri’r bondiau cemegol ym molecylau’r celloedd.
Gall dognau cryf o’r ymbelydredd ladd y celloedd, a dognau llai achosi gostyngiad yn y gyfradd tyfu, mwtaniadau, a ffurfio celloedd canseraidd.
Sut mae niwed i DNA’r gell yn ddifrifol ac yn digwydd yn syth?
Allyriadau yn adweithio gyda molecylau dwr yn y gell i ffurfio ionau a radicalau, e.e OH- sydd wedyn yn ymosod ac yn ioneiddio’r DNA.
Beth yw orbitalau atomig?
Rhan mewn atom sy’n gallu dal hyd at ddau electron sydd a sbiniau dirgroes?
Beth yw ffurfwedd electronig?
Trefniant yr electronau mewn atom.
Beth yw egni ioneiddiad cyntaf molar?
Egni sydd angen i dynnu un mol o electronau o un mol o atomau nwyol.
Beth yw egni ioneiddiad olynol?
Egni sydd angen i dynnu pob electron yn ei dro nes bod yr electronau i gyd wedi tynnu o atom.
Beth yw priodweddau orbital?
Dal 2 electron, mae gan bob electron briodwedd o sbin ac mae dau electron o fewn yr un orbital yn cael sbin dirgroes i’w gilydd.
Beth ydy is-level ‘S’ yn cynnwys?
1 orbital siap sffer ac felly yn gallu dal hyd at 2 electron.
Beth ydy is-level ‘P’ yn cynnwys?
3 orbiyal ar yr un lefel egni sydd a siap dymbel wedi eu trefnu ar onglau sgwar i’w gilydd, ac yn gallu dal hyd at 6 electron.
Beth ydy is-level ‘D’ yn cynnwys?
5 orbital ar yr un lefel egni sy’n gallu dal hyd at 10 electron.
Beth ydy is-level ‘F’ yn cynnwys?
7 orbital ar yr un lefel egni sy’n gallu dal hyd at 14 electron.
Beth yw’r 3 rheol ar gyfer dangos trefniant electronau o fewn atomau?
- Mae electronau yn mynd i’r orbital a’r lefel egni isaf yn gyntaf (egwyddor Aufbau).
- Mae pob orbital yn gallu dal naillai 1 neu 2 electron a sbin dirgroes yn unig (egwyddor wahardd Pauli).
- Pan mae 2 neu fwy o orbitalau ar yr un lefel egni mae electronau yn mynychu’r rhain yn sengl yn gyntaf cyn pario fyny (rheol Hund).
Beth yw’r is-lefelau mewn lefel egni 1?
1s.
Beth yw’r is-lefelau mewn lefel egni 2?
2p a 2s.
Beth yw’r is-lefelau mewn lefel egni 3?
3d, 3p a 3s.
Beth yw’r trefn?
1s, 2s, 2p, 3s, 3p, 4s, 3d, 4p, 5s, 4d, 5p, 6s, 4f, 5d, 6p, 5f, 6d.
Beth sy’n digwydd pan fo atom yn colli electron?
Bydd ion positif yn ffurfio.
Beth sy’n digwydd gyda Sodiwm?
Na: 1s2, 2s2, 2p6 3s1 (11 electron).
Na+: 1s2, 2s2, 2p6 (10 electron).
Beth sydd angen cofio i wneud a beth yw’r rheol?
Rhaid cofio tynnu electron o’r plisgyn olaf.
Rheol: ‘Last in first out’.
Sut ydym yn gallu byrhau’r broses?
Calsiwm: Nwy nobl cyn yw Argon, felly gellir dweud fod Calsiwm yn [AR] 4s2.
Beth yw egni ioneiddiad cyntaf molar?
Egni sydd angen i dynnu un mol o electronau o un mol o atomau nwyol.
X(n) – X+(n) +e-.
Beth yw egni ail ioneiddiad molar?
X+(n) – X2+(n) +e-.
Beth sy’n digwydd i’r egni ioneiddiad cyntaf wrth fynd ar draws cyfnodau?
Cynyddu.
Pa fath o broses ydy egni ioneiddiad?
Proses endothermig.
Ble ydy’r metelau alcali a ble ydy’r nwyon nobl?
Metelau alcali - Cafnau.
Nwyon nobl - Bigynau.
Beth sy’n digwydd i’r egni ioneiddiad cyntaf rhwng cyfnodau?
Lleihau.
Beth sy’n digwydd i’r egni ioneiddiad cyntaf wrth fynd i lawr grwp?
Lleihau.
Beth yw’r 3 ffactor sy’n effeithio ar egni ioneiddiad?
- Pellter yr electron allanol o’r niwclews: Wrth i’r pellter gynyddu mae atyniad y niwclews positif am yr electron negatif yn lleihau ac mae’r gwerth yr E.I yn lleihau.
- Gwefr niwclear: Wrth i’r wefr niwclear gynyddu mae’r atyniad am yr electron pellaf yn cynyddu hefyd ac mae hyn yn cynyddu gwerth yr E.I.
- Effaith cysgodi’r electronau mewnol: Mae electronau mewn plisgynau mewnol yn cysgodi’r rhai allanol o’r wefr niwclear ac felly mae’r E.I yn lleihau. Y mwyaf o blisgynau mewnol sydd y fwyaf o gysgodi sy’n digwydd.
Beth sy’n digwydd rhwng Beryliwm a Boron?
Mae’r E.I yn lleihau.
Er bod fwy o wefr niwclear gyda Boron mae’r electron allanol mewn is-blisgyn 2p sydd yn bellach o’r niwclews ac yn cael ei gysgodi’n rhannol o’r wefr niwclear gan yr electronau yn y 2s ac felly yn haws ei dynnu.
Pam ydy’r gwerth ar gyfer Ocsigen yn llai na Nitrogen?
Oherwydd mae’r electron yn Ocsigen yn cael ei dynnu o bar sbin ac oherwydd y gwrthyriad rhwng y 2 electron negatif mae hyn yn haws. Nid oes par sbin yn yr orbitalau p mewn atom Nitrogen.
Pam ydy egni ioneiddiad olynol bob amser yn cynyddu (3 rheswm)?
- Mae wefr niwclear effeithiol fwy gan fod yr un nifer o brotonau on llai o electronau.
- Wrth i bellter pob electron o’r niwclews leihau, mae’r atyniad yn cynyddu.
- Wrth i bob electron cael ei dynnu mae llai o wrthyriad electron- electron.
Beth ydy’r hafaliad ar gyfer y berthynas rhwng amledd ac egni?
E= hf
(Egni= Cysonyn Planck X Amledd)
Beth sy’n digwydd os nad yw ‘h’ yn newid?
Mae E mewn cyfrannedd union a F, felly os yw’r amledd yn cynyddu mae’r egni’n cynyddu.
Beth yw’r hafaliad sy’n rhoi’r berthynas rhwng amledd a thonfedd golau?
C= fλ
Beth ydy hwn yn golygu?
Os yw’r amledd yn cynyddu, mae’r donfedd yn lleihau.
Beth yw’r 2 fath o sbectra?
Amsugno ac allyrru.
Beth sy’n digwydd pan mae electronau yn symud nol i lefel egni is?
Maent yn rhyddhau’r egni ychwanegol yma ar ffurff pelydriad. Gelwir hyn yn sbectrwm allyrru.
Beth sy’n digwydd pan mae pelydriad electromagnetig yn cael ei basio trwy sampl o elfen yn y cyflwr nwyol?
Mae’r electronau yn amsugno rhai tonfeddi sy’n cyfateb i’r gwahaniaethau rhwng y lefelau egni.
Beth ydy hwn yn golygu felly?
Bydd y pelydriad sy’n pasio trwyddo gyda rhai tonfeddi ar goll a bydd y rhain yn ymddangos fel bandiau tywyll. Gelwir hwn yn sbectrwm amsugno.
Beth yw’r pwyntiau pwysig o’r sbectra allyrru?
Pan mae atom hydrogen yn cael ei gynhyrfu mae’r electron yn cael ei hybu o lefel egni is i lefel egni uwch trwy amsugno cwanta o egni.
Yna, mae’n gostwng yn ol i’w lefel egni isaf, unai yn uniongyrchiol neu trwy gyfres o gamau.
Ar gyfer pob gostyngiad mae cwanta o egni yn cael ei rhyddhau sy’n hafal i’r gwahaniaeth rhwng y lefelau egni.
Oherwydd y berthynas E=hf, mae gan bob cwanta amledd gwahanol ac felly yn cyfrannu 1 llinell i’r sbectrwm.
Beth yw’r cyfres Balmer?
Wastad yn gostwng i lefel egni n=2. Mae’r llinellau yn cyfateb i drosiadau sy’n amsugno/ allyru cwanta yn y rhanbarth gweladwy ac felly yn lliwgar coch (amledd ac egni isaf) i borffor (amledd ac egni uchaf).
Beth ydy’r ffaith bod y llinellau yn agosai ar y sbectrwm atomig yn ei olygu?
Dangos bod y bylchau rhwng y lefelau egni yn agosau wrth fynd yn bellach o’r niwclews.
Beth yw’r term pan maent ar ddiwedd y gyfres a bron yn cyffwrdd?
Cydgyfeirio.
Beth ydym yn galw y pwynt bellaf yma?
Y derfan cydgyfeiriant.
Beth ydy’r egni sydd ei angen i ddyrchafu electron yn hafal i?
Yr egni ioneiddiad.
