22. Exercise is medicine Flashcards
Wat is primaire preventie?
Activiteiten die voorkomen dat gezonde mensen een ziekte of gezondheidsprobleem krijgen
Wat is secundaire preventie?
Vroege opsporing van ziekten/afwijkingen bij personen met verhoogd risico
Wat is tertiaire preventie?
Voorkomen van complicaties en verergering van ziekte
Wat zijn de richtlijnen voor FA bij 6-17 jarigen?
- Gemiddeld 60 min/dag aërobe beweging
Wat zijn de richtlijnen voor FA bij 18+?
- 150-300 min/week aërobe beweging matige int OF 75-150 min/week aërobe beweging aan hoge int
- Regelmatig bewegen doorheen de dag
Hoe definiëren we fysieke inactiviteit?
Niet voldoen aan richtlijnen FA
!= sedentair gedrag of sedentaire levensstijl!
Hoe definiëren we sedentair gedrag?
Gedrag waarbij we wakker zijn aan < 1.5 MET. Bv zitten, liggen
Active coach potato -> heel lang zitten & dan uurtje ofz sporten
Wat zijn de 4 categoriëen van niet-overdraagbare chronische aandoeningen?
- Cardiovasculaire (50%)
- Diabetes
- Respiratoire
- Kanker (20%)
Wat zijn de grootste gezondheidsrisico’s bij overgewicht/obesitas?
- Type 2 diabetes
- hoge BD
- Hart-aandoeningen
- Hoge cholesterol
- OA
- Kanker
Per 5 kg lichaamsgewicht, zoveel meer kans op ontwikkeling kanker.
Wat zijn 3 verschillende methoden voor het meten van FA & SG?
- Criteriummethoden
- Objectieve methoden
- Subjectieve methoden
Wat zijn criteriummethoden voor het meten van FA & SG?
Wat zijn de voor- en nadelen?
- Directe observaties, (in)directe calorimetrie
- Valide, nauwkeurigheid (duur & intensiteit)
- Tijdsintensief, duur, invasief, geen grote groepen, niet over lange periode
Wat is 1 calorie?
Hoeveelheid warmte die nodig is om de temperatuur van 1 gram H2O met 1°C te doen stijgen
Hoe werkt de indirecte calorimetrie?
We meten het zuurstofverbruik & de CO2-afgifte tijdens inspanning.
Bij de vetverbranding zal meer O2 verbruikt worden dan CO2 afgegeven => bij 100% vetbranding is de RER (VCO2/VO2) = 0.7
Bij KH-verbranding wordt evenveel O2 als CO2 gemeten, de RER is hier dus 1 als we 100% KH zouden gebruiken
Wat zijn objectieve meetmethodes voor FA & SG?
Wat zijn de voor- en nadelen?
- Stappentellers (pedometer), hartslagmonitoren, accelerometers
- Objectief, gemakkelijk te gebruiken
- context
Wat zijn de voor- en nadelen van Pedometers mbt meten FA & SG?
** + **
+ Makkelijk in gebruik
+ Goedkoop
+ stappen per uur & per dag
+ stappenpatroon
** - **
- info intensiteit & context
- SG niet gemeten
- Waterdicht
Wat zijn de voor- en nadelen van Actigraph mbt meten FA & SG?
** + **
+ Valide
+ Info over intensiteit (SG, lichte FA, matige FA, intense FA)
+ stappen per uur & per dag
** - **
- Info context
- Geen verschil tussen zitten en staan
- Waterdicht
ActiGraph is type accelerometer
Wat zijn de voor- en nadelen van ActivPAL mbt meten FA & SG?
** + **
* Valide
* Info over intensiteit (SG, lichte - matige - intense FA)
* Inclinometer (verschil zitten & staan)
* Waterdicht
** - **
* Info context
* Huidirritatie
ActivPAL is soort accelerometer, deze is dus beter in het meten van SG dan actigraph door inclinometer
Wat zijn de voor- en nadelen van activity trackers mbt meten FA & SG?
+
* Veel info
* gebruiksgemak
* Trendy
* Makkelijk data aflezen en exporteren (app)
-
* Info context
* Verschil zitten & staan
* Beperkte validiteit
* kost veel
Wat zijn de voor- en nadelen van een GPS mbt meten FA & SG?
** + **
* Info locatie
* Goedkoop
** - **
* Signaal niet altijd goed (stad)
* Waterdicht
* Dataverwerking moeilijk
* Accuraatheid transport
* Batterij
Vanaf welke intensiteit voldoet een activiteit aan ‘fysieke actief’?
Vanaf 3 MET (matige tot hoge intensiteit) -> dit is bv stevig doorstappen
Als we dus een hele dag caloriëen verbranden door TV te kijken, te koken en te zwemmen, zal alleen het zwemmen gerekend worden als actieve calorie-verbranding
Wat is de hoofdoorzaak voor mortaliteit?
Fysieke inactiviteit
Wat is DALY?
Disability Adjusted Life years
= YLL (years of life lost) + YLD (years of life with disability)
-> aantal jaar dat je met disability moet leven
Wat zijn de gevolgen van 8u/dag zitten op mortaliteit?
Het hazard ratio zal stijgen, maar als we naast 8u per dag zitten, ook 60min/dag (>35 MET/week) Moderate FA doen, zullen deze negatieve effecten weggewerkt worden
Wat zijn de gevolgen van 5u/dag TV kijken op mortaliteit?
zeer negatief, het hazard ratio zal sterk stijgen en kan zelfs niet gecompenseerd worden met hoge mate aan FA (60min/dag)
Wat is de bewegingsparadox?
FA is zogezegd goed voor de gezondheid, maar wie meest fysiek actief is heeft toch hoog hazard ratio
-> FA op werk is meestal statisch en voor zeer lange duur => niet voldoende recuperatie
Wat is OPA?
Occupational physical activty
Wat is LTPA?
Leisure time physical activity
Waarin verschilt OPA van LTA?
LTPA
* Dynamische bewegingen
* 60-80% max aërobe capaciteit
* Korte duur
* Voldoende recuperatie
* Vrijwillig
* zelf-gereguleerde condities (veiliger)
OPA
* Statische belasting
* 30-35% max aërobe capaciteit
* Lange duur
* onvoldoende recuperatie
* Niet vrijwillig
* Beperkte eigen controle
Wat is de invloed van OPA op het cardiovasculaire stelsel?
OPA
=> langdurig verhoogde hartslag
=> HF & BD over 24u hoger,
Geen verandering cardiorespiratoire fitheid,
hogere ontstekingswaarden
=> risico cardiovasculaire aandoeningen en mortaliteit hoger
Dit is omgekeerd bij LTPA
Hoe kunnen we de negatieve effecten van OPA toch vermijden?
LTPA in weekend
OPA in de week
Wat zijn 3 redenen om spiervezeltype-samenstelling te meten?
- Talent identificatie: is persoon geschikt voor bepaalde sport (multifactorieel)
- Spierblessure-risico: type 2 vezels scheuren sneller dan type 1 vezels (exreme fast twitch profiel 5x meer kans)
- Personalisatie training & recovery: FT-vezels hebben meer recovery nodig
Wat zijn de aanbevelingen voor bewegen?
- Iedere 30min rechtstaan
- 300min/week lichte tot matige FA
- OF 150min/week intense FA
Wat is algemene fitheid?
Mate waarin basiseigenschappen aanwezig zijn om in het dagdagelijkse leven optimaal te functioneren zonder het optreden van buitensporige vermoeidheid.
Hierbij draagt kracht, lenigheid enz bij
Wat is prestatiegerelateerde fitheid?
Mate waarin basiseigenschappen aanwezig zijn waardoor het uitvoeren van een welomschreven taak op een bepaald ogenblik mogelijk is (Sport)
bv. ROM schouder bij rugslagzwemmer
Wat is gezondheidsgerelateerde fitheid?
Mate waarin basiseigenschappen aanwezig zijn die beïnvloedbaar zijn door fysieke activiteit en geassocieerd zijn met het risico op gezondheidsproblemen.
Hierbij zijn uithouding, lichaamssamenstelling, evenwicht & coördinatie belangrijkst
Wat zijn de drie soorten fitheid?
- Algemene fitheid
- Prestatiegerelateerde fitheid
- Gezondheidsgerelateerde fitheid
Welke eigenschappen bepalen de fysieke fitheid?
- Kracht
- Lenigheid
- Uithouding
- Evenwicht
- Coördinatie
- Lichaamssamenstelling
- Snelheid
Wat is de Eurofit?
- Gestandardiseerde testbatterij voor algemene basiseigenschappen => we kunnen mensen vergelijken met hun leeftijdsgenoten
- Bestaat uit 8 motorische tests (kracht, evenwicht,…) en 3 metingen van de lichaamssamenstelling (vet%, gewicht, lengte)
Uit welke componenten bestaat prestatiegerelateerde fitheid? Hoe bepalen we deze? Hoe stellen we dan een trainingsprogramma op?
- Wat is het profiel van sport?
* Wat moet sporter doen tijdens sport? Fysiologisch en biomechanisch => zo krijg je zicht op prestatiedeterminanten
* Profiel sport kan je testen (objectief) -> hartslag, lactaat,… Meten tijdens of na inspanning => we krijgen zicht op energielevering => bepalen prestatiedeterminanten - Prestatiedeterminanten (lichamelijk en motorische eigenschapenn die belangrijk zijn, welke basiseigenschappen zijn belangrijk in deze sport?) afleiden uit analyse, tests,…
- Fysiologisch profiel sporter -> in welke mate zijn prestatiedeterminanten al aanwezig bij sporter?
* Veldtests & labotests - trainingsprogramma: profiel sport moet matchen aan profiel sporter
Wat heeft sporter nodig? Wat heeft sporter? -> die 2 op elkaar afstellen
Schema individualiseren, maar ook niet in overdrijven
Bv. schermen: steeds heel korte inspanningen (10s): stilstaan (klaarstaan), dan uitvalspas => anaëroob alactisch systeem -> groot anaëroob vermogen nodig -> 30s recuperatie dus snel ATP-CP heraanvullen => grote VO2max nog voor recup => nodig dat deze sporter optimaal anaëroob alactisch kan leveren, snelheid nodig, hoge VO2max nodig
Hoe scoort hij op VO2max en anaëroob alactisch vermogen? => VO2max en explosiviteitstesten uitvoeren
Hoe zou je een trainingsschema van een marathonloper individualiseren?
schema van 100 marathonlopers zal voor 80% zelfde zijn: prestatiedeterminanten zijn gelijk (aërobe & anaërobe drempel hoog nodig & hoge VO2max nodig -> veel volume) -> dan wat individualisering obv waar deze sporter nog in tekort komt
Welke prestatiedeterminanten zijn belangrijk bij voetballers? Waarom?
Intermittente activiteit
* Hoge VO2max (heraanvulling creatinefosfaat)
* Hoge aërobe drempel (basisconditie: ze kunnen snel lopen zonder dat dit lastig is + recupereren tussen trainingen)
* Hoge anaërobe drempel: we leggen veel afstand aan deze intensiteit af
* Hoog anaëroob vermogen (creatinefosfaat nodig voor sprintjes)
* Hoge anaërobe prestatie (snelheid, wendbaarheid, sprongkracht - wedstrijdbepalend)
Wat zijn verschillende prestatiedeterminanten in sport?
- aerobe uithouding (VO2max, aërobe drempel, anaërobe drempel, loopeconomie)
- Anaërobe prestatie (snelheid, wendbaarheid, sprongkracht)
Waarom hebben voetballers een lagere VO2max dan wielrenners?
Voetballers hebben meer Type 2 vezels nodig voor anaërobe prestatie te leveren => deze zijn minder efficiënt
Waarom focust men in topsport vaak op VO2max?
Waarde is niet echt trainbaar, dus als bv een voetballer te lager VO2max heeft, zal deze nooit top worden
Wat is durability in de uithoudingssport? Hoe trainen we dit?
- De mogelijkheid om na voorgaande inspanningen, nog een prestatie te kunnen leveren die redelijk dicht bij je beste prestatie ligt
- Durability is gelinkt aan totale getrainde volume => veel lage intensiteit training
Wat is de wingate-test?
Welke energieleverde systemen gebruiken we? Wat kunnen we eruit afleiden?
- 30s all-out sprint (vanaf begin alles geven)
- Eerst anaëroob alactisch systeem, dan anaëroob lactisch systeem (glycolyse)
- We weten anaëroob vermogen (piekvermogen), anaërobe capaciteit (gemiddelde) en fatigue index (verval)
Wat is de CPET?
Test voor bepalen gezondheidsgerelateerde fitheid -> VO2max
Bepaalt AEROOB uithoudingsvermogen
Hoe bepalen we gezondheidsgeralateerde fitheid?
adhv de CPET (cardiopulmonary exercise testing) -> VO2max
Wat is de gemiddelde VO2max voor mannen van 20-40 jaar? (+eenheid!)
35 ml/min/kg
Waarom is wandelen voor sommige mensen lastig? (cardiorespiratoir)
Wandelen is ongeveer 3,5 MET zijn = 12 ml/min/kg. Bij iemand met een VO2max van 14 ml/in/kg is dit dus op 90% van de mogelijkheden = super lastig
Wat is 1 MET?
Het rustenergieverbruik (wakker neerliggen) = 1 MET = 3,5 ml/min/kg
Hoe kunnen we de VO2max positief beïnvloeden?
- 25% door training
- Dan ook door gewicht te verliezen
ml/min/kg
Hoe verloopt de CPET?
CardioPulmonary Exercise Testing
* Ramp inspanningstest van 8-12min, zo kunnen we ideaal VO2max berekenen (langer => spiervermoeidheid)
* Starten aan lage int (kan 50W zijn, kan onbelast zijn afh v pt)
* Ramp-10 protocol: 10W per 1min, dus 1W per 6s
Waarom voeren we CPET uit op de fiets?
- Gewicht minder grote factor
- Makkelijker dingen meten
- Loopband moeilijker coördinatie
- veiliger
Toch beter om sportspecifiek te werken (dus voetballer op loopband)
Wat gebeurt er in de gasuitwisseling onder de aërobe drempel?
Persoon fietst, weerstand stijgt -> moet meer kracht en vermogen leveren -> hij krijgt toename in rekrutering spiervezels (eerst type I vezels) -> Glycogeen – pyruvaat – mitochondrieen – ATP -> O2 verbruik stijgt lineair
Vermogen (power output) stijgt lineair, alsook VO2 en VCO2 (onder aërobe drempel)
Wat gebeurt er in de gasuitwisseling boven de aërobe drempel?
Glycogeen omgezet tot pyruvaat (meer type II vezels) -> overflow pyruvaat -> kan niet allemaal naar mitochondrieen -> melkzuur -> lactaat en H+ -> gebufferd door HCO3- -> H2CO3 -> H2O en CO2
Dus we hebben extra productie CO2 die niets te maken heeft met aërobe energielevering (los van zuurstofverbruik)
Op aërobe drempel produceer je extra CO2
Wat bekijken we bij de V-slope methode?
De curve VO2 / VCO2:
* Begin curve: lineair
* Vanaf aërobe drempel: we beginnen CO2 te produceren omdat we H+ moleculen moeten bufferen -> buigt af = V-slope methode (VCO2 / VO2)
Via welke grafieken kunnen we de aërobe drempel bepalen?
- V-slope
- Ventilatiecurve
- Equivalenten curve
Hoe bepalen we de anaërobe drempel op een grafiek?
- We gebruiken gasequivalenten
- Respiratoir compensatiepunt (anaërobe drempel) -> hier ook te bepalen
We produceren teveel H+ => pH daalt = metabole acidose
=> respiratoir alkalose (metabole acidose wegwerken) -> pH daling wordt geregistreerd door chemoreceptoren => ventilatie zal nog stijgen
Dus metabole acidose lokt respiratoire alkalose uit (= extra ventilatie)
Rode curve zal afwijken van vlakke (VCO2 blijft, VE stijgt), in de andere curves zit er ook een knik - Respiratoire compensatiepunt (2e buigpunt EqO2, 1e buigpunt EqCO2)
VE/VO2 = EqO2
VE/VCO2 = EqCO2
Wat zien we op een grafiek met gasequivalenten?
- Hier kan je aërobe drempel ook zien! -> extra CO2 => Ventilatie en VCO2 zal stijgen => EqCO2 zal zelfde blijven (teller en numer stijgen), EqO2 zal stijgen (ventilatie stijgt, VO2 blijft zelfde)
- Respiratoir compensatiepunt (anaërobe drempel) -> hier ook te bepalen
We produceren teveel H+ => pH daalt = metabole acidose
=> respiratoir alkalose (metabole acidose wegwerken) -> pH daling wordt geregistreerd door chemoreceptoren => ventilatie zal nog stijgen
Dus metabole acidose lokt respiratoire alkalose uit (= extra ventilatie)
Rode curve zal afwijken van vlakke (VCO2 blijft, VE stijgt), in de andere curves zit er ook een knik
VE/VO2 = EqO2
VE/VCO2 = EqCO2
Welke invloed heeft CO2 op de ventilatie?
- CO2 is prikkel voor ventilatie (hoe meer CO2 je produceert, hoe meer je ventileert)
Welke invloed heeft metabole acidose op ventilatie?
metabole acidose
=> respiratoir alkalose (metabole acidose wegwerken) -> pH daling wordt geregistreerd door chemoreceptoren => ventilatie zal nog stijgen
Dus metabole acidose lokt respiratoire alkalose uit (= extra ventilatie)
Waarom is een hellingsprotocol niet ideaal voor het bepalen van de drempels?
- we bereiken nooit steady state tijdens onze inspanning
- Als we aan 100W fietsen zitten we bv aan 2L/min zuurstofverbruik, maar dit is niet steady state zuurstofverbruik
Als we 10min fietsen aan 100W zal O2-verbruik hoger zijn dan 2L/min -> ook metabole kost zal hoger liggen => belasting zal ook hoger zijn als we dan wel steady state hebben
60W -> O2 verbruik = 1500ml/min
30min aan 60W -> O2 verbruik = 1800ml/min
Wat is het EIC?
Volledig bereik van inspanningen dat je kan aannemen in training/dagdagelijks leven
Hoelang kan je sporten rond je anaërobe threshold?
45 - 60min (tot 90min met nutritie)
Hoelang kan je sporten rond je aërobe threshold?
3u en langer
Hoe kwantificeren we aëroob uithoudingsvermogen?
CPET
Hoe kwantificeren we anaëroob vermogen?
Wingate-test
Hoelang en op welke manier werkt het anaëroob alactisch systeem?
- 3-7s
- Type 2x vezezls
- ATP & CP
Hoelang en op welke manier werkt het anaëroob lactisch systeem?
- < 2-3min
- Type 2a & 2x vezels
- Glycogeen -> ATP + pyruvaat -> melkzuur -> lactaat + H+
Hoelang en op welke manier werkt de aërobe glycolyse?
- tot 90min
- Type 1 en 2a vezels
- Glycogeen -> pyruvaat + O2 -> ATP + CO2 + H2O
Hoelang en op welke manier werkt de vetoxidatie?
- > 90min
- Type 1 vezels
- Vrije vetzuren + O2 -> ATP + CO2 + H2O
Wat gebeurt er met de energiesystemen wanneer we voorbij de aërobe drempel gaan?
- Meer type IIa vezels gebruiken (size-principle) -> deze hebben meer enzymen om glycolyse te doen werken => we produceren pyruvaat dat niet meer naar mitochondrieen gaat (krebs cyclus overflow), maar omgezet wordt tot melkzuur (lactic acid)-> lactaat en H+ (er komt geen zuurstof mee in contact) -> pyruvaat overflow voor krebscyclus
- Lactaatwaarde stijgt maar blijft stabiel -> H+ moleculen bufferen met bicarbonnaat-buffer (HCO3-) -> H2CO3 -> H2O + CO2 (uitademen)
- We meten lactaat in bloedbaan, maar H+ is afvalproduct (lactaat is wel nuttig in hersenen, hart & kan ook omgezet worden tot glycogeen terug)
- Meer koolhydraten gebruikt, bij anaërobe drempel zo goed als 100% KH
- Zuurstofverbruik stijgt tot steady state, maar stijgt dan nog beetje extra (we zijn minder effecient omdat we meer type 2 vezels gebruiken, die minder efficient zijn (meer energie nodig ofz) -> mechanisch verlies)
- meer glycogeen/glucose (beperkt aanwezig in lichaam => meer recuperatie), energielevering minder efficiënt
Wat gebeurt er met de energiesystemen wanneer we voorbij de anaërobe drempel gaan?
Anaerobe drempel is punt waar we evenveel H+ kunnen produceren als elimineren
- Meer en meer type IIa en IIb vezels rekruteren -> nog meer pyruvaat -> nog meer lactaat -> teveel H+ ionen -> groter dan buffercapaciteit -> pH daalt -> onmogelijk om nog steady state (O2-verbruik en lactaat) te bereiken
- Stel: anT 14km/u (hier lopen kan hij 60min volhouden) -> lopen op 14,5 km/u kan hij nog wel 35min ofz volhouden -> VO2 zal VO2max zijn, lactaatconcentratie zal 12 mmol/L zijn
- Lopen aan 16km/u -> zal hij maar 10min kunnen volhouden -> VO2 = VO2max, lactaatconc 12mmol/L -> want boven anT kunnen we geen steady state bereiken dus lactaat en zuurstof blijft verder stijgen
Wat gebeurt er met de energiesystemen wanneer we onder de aërobe drempel blijven?
- Spieren contraheren dus hebben energie nodig
- Dit leveren we via zuurstof, zuurstofverbruik stijgt beetje maar steady state
- Glucose en glycogeen naar pyruvaat (in cytoplasma cel) -> wordt opgenomen in mitochondrieen (glycolyse)
- Groot aandeel vrije vetzuren verbranden
- Lactaatconcentratie gelijk
- Hogere intensiteit, maar nog onder GET: We produceren gewoon meer
- 50-60% vetten