Wykład 1 [wstęp do toksykologii]

Question 1

Dzieło datowane na 1500r. p.n.e., zawierające pierwsze znane informacje o truciznach

Answer 1

Papirus Ebersa

Question 2

Autor De Historia Plantarum

Answer 2

Teofrast z Eresos

Question 3

Autor De Materia Medica

Answer 3

Dioskurides

Question 4

Średniowiecze, autor Kitab as-sumum

Answer 4

Mojżesz Majmonides

Question 5

Renesans, eksperymenty na ludziach pod przykrywką dobroczynności

Answer 5

Katarzyna Medycejska

Question 6

Autor dzieła: Von der Bergsucht und anderen Bergkrankheiten

Answer 6

Paracelsus

Question 7

Autor cytatu: Wszystko jest trucizną i nic nią nie jest. Dawka decyduje tylko, czy coś nie jest trucizną.

Answer 7

Paracelsus

Question 8

Wprowadził pojęcie dawki jako wyznacznika warunkującego farmakologiczne lub toksyczne działanie substancji.

Answer 8

Paracelsus

Question 9

Twórca medycyny sądowej.

Answer 9

Jose Matteo Bonaventure Orfila

Question 10

Autor dzieła: Traité des poisons

Answer 10

Jose Matteo Bonaventure Orfila

Question 11

O czym traktowało dzieło Traité des poisons?

Answer 11

Zawarto w nim spis systematyczny testów na zwierzętach oraz metod chemicznych do identyfikacji trucizn w tkankach i płynach ustrojowych.

Wykrywanie i identyfikacja trucizn metalicznych (rtęci, arsenu) oraz roślinnych (morfiny, strychniny, emetyny).

Question 12

Autor dzieła: Toksykologia weterynaryjna

Answer 12

Michał Bohosiewicz

Question 13

Twórca i założyciel naszego wydziału toksykologii, pierwszego w Polsce. I pierwszego diagnostycznego laboratorium toksykologicznego.

Answer 13

Michał Bohosiewicz

Question 14

Definicja trucizny

Answer 14

Dowolna substancja (ciało stałe, ciecz lub gaz), która w wyniku kontaktu z organizmem zaburza jego procesy fizjologiczne. Ten wpływ jest bezpośrednim wynikiem właściwości danej substancji, bez udziału czynników mechanicznych, czy termicznych.

Question 15

Definicja toksyny

Answer 15

Trucizna pochodzenia biologicznego

Question 16

Definicja ksenobiotyku

Answer 16

Substancja, która pojawia się w ustroju, choć nie jest ani produkowana przez tkanki ustroju, ani jej obecność nie wynika z procesów fizjologicznych (czynnik egzogenny, często substancje antropogenne, wiele trucizn i leków).

Question 17

Definicja jadu

Answer 17

To wydzielina produkowana przez gruczoły organizmów wyższych (np. owadów, węży i in.), zawierająca toksyny, wykorzystywana do celów obronnych lub drapieżnych.

Question 18

Dawka podprogowa

Answer 18

obojętna - to taka ilość podanej substancji, po której nie obserwuje się jej wpływu na organizm

Question 19

dawka minimalna

Answer 19

progowa, graniczna – to taka ilość trucizny, po podaniu której występują pierwsze objawy jej uszkadzającego działania.

Question 20

dawka toksyczna

Answer 20

trująca – to taka ilość trucizny, po wprowadzeniu której występują najczęściej odwracalne objawy zatrucia

Question 21

dawka śmiertelna, letalna

Answer 21

to takie ilości trucizny, które u części lub całej populacji zwierząt wywołują uszkodzenia prowadzące do śmierci

Question 22

DL50

Answer 22

medialna dawka śmiertelna

Question 23

Corpora non agunt nihil nisi fluida

Answer 23

substancje nie reagują jeżeli nie są rozpuszczone

Question 24

Cechy związków lipofilowych

Answer 24

• z łatwością przechodzą biernie przez błony lipidowo-białkowe
• mogą odkładać się w tkance tłuszczowej
• przenikają przez barierę krew-mózg

Question 25

Cechy związków hydrofilowych

Answer 25

• z trudem przenikają biernie przez błony lipidowo-białkowe
• mają utrudniony dostęp do wewnątrzkomórkowych enzymów degradujących
• praktycznie nie ulegają resorbcji zwrotnej w nerkach

Question 26

Współczynnik oktanol/woda

Answer 26

Miarą rozmieszczania się ksenobiotyku na granicy faz jest współczynnik podziału oktanol/woda.

Jeśli wartość jest mniejsza od 1: związek lepiej rozpuszczalny w wodzie

Jeśli wartość większa od 1: związek lipofilny

Question 27

Alkohol etylowy (lipo czy hydrofilny?)

Answer 27

hydrofilny

Question 28

Fenol (lipo czy hydrofilny?)

Answer 28

both

współczynnik oktanol/woda dla fenolu wynosi 0.5, co oznacza, że jest on bardziej hydrofilowy niż lipofilowy, ale ma właściwości zarówno takie jak i srakie zatem może przenikać przez błony komórkowe, po drodze denaturując tkanki

Question 29

Anilina (lipo czy hydrofilna?)

Answer 29

Lipofilna

Question 30

Benzen (lipo czy hydrofilny?)

Answer 30

Lipofilny

Question 31

Trichloroetylen (lipo czy hydrofilny?)

Answer 31

Lipofilny

Question 32

Ksylen (lipo czy hydrofilny?)

Answer 32

Lipofilny

Question 33

Forma niezdysocjowana ksenobiotyku - cechy

Answer 33

przy zw. organicznych bardziej lipofilowa stąd łatwiej penetrująca błony komórkowe

Question 34

Forma zdysocjowana ksenobiotyku - cechy

Answer 34

zmieniająca przewodność elektryczną fazy wodnej, stąd oddziałująca istotnie na mobilność jonów przez błony (kanały jonowe)

Question 35

pKa - co to i po co

Answer 35

Proporcja stężeń obu form zależy od odczynu środowiska (pH).

Pochodną tej wielkości dla dysocjujących związków jest wartość pKa

pKa = −logK

Stanowi ona informację o stopniu dysocjacji związku w środowisku o danym pH.

Gdy pH jest mniejsze od pKa, występuje on wówczas głównie w formie niezdysocjowanej, a gdy większe: w zdysocjowanej.

Ja to zrozumiałam tak, że pKa to jest takie pH, przy którym nzdys:zdys jest 1:1, kiedy jest mniejsze to nzdys>, a kiedy większe to zdys>

Question 36

Temperatura wrzenia i parowania a wpływ na toksyczność

Answer 36

Niska temperatura wrzenia i parowania może istotnie zwiększać toksyczność ksenobiotyku.

Question 37

Podstawniki zmniejszające toksyczność

Answer 37

• Karboksylowy —COOH
• Sulfonowy —SO3H
• Sulfhydrylowy (tiolowy) —SH
• Acetylowy —COCH3
• Metoksylowy —OCH3
• Etoksylowy —OC2H5
• Diazowy —N=N—

Question 38

Podstawniki zwiększające toksyczność

Answer 38

• Nitrowy —NO2
• Nitrozowy —NO
• Aminowy —NH2
• Cyjankowy —CN
• Fluor —F
• Chlor —Cl
• Brom —Br
• Jod —J

Question 38

Podstawniki o zmiennym wpływie na toksyczność

Answer 38

• Hydroksylowy —OH
  Spadek toksyczności w związkach alifatycznych, wzrost toksyczności w związkach aromatycznych.
• Metylowy —CH3
  Brak wyraźnych zależności. Wzrost toksyczności wraz z liczbą grup w związkach aromatycznych i rozgałęzień w związkach alifatycznych. Metylowanie związków w wątrobie wywołuje zwykle spadek ich toksyczności.

Question 39

Wpływ izometrii strukturalnej na toksyczność

Answer 39

W związkach cyklicznych położenie podstawników względem siebie wyraźnie wpływa na ich toksyczność.

Uszeregowanie toksyczności różnego rodzaju wzajemnych położeń podstawników od najmniejszej do największej.

Orto < Meta < Para

Question 40

Wpływ izometrii optycznej na toksyczność

Answer 40

Lewoskrętne izomery trucizn są dla zwierząt bardziej toksyczne.

Organizm zbudowany jest z lewoskrętnych aminokwasów tworzących białka i dlatego izomeria lewoskrętna zwiększa udział trucizn w ich przemianach.

Question 41

Zatrucie wtórne - definicja

Answer 41

Wynika ze zjedzenia organizmu pierwotnie zatrutego. Dość rzadkie przy ekspozycji jednorazowej (dawka musi być adekwatna). Najbardziej prawdopodobne w przypadku powtarzanego narażenia na trucizny kumulujące się (rodentycydy antykoagulacyjne, chlorowane węglowodory, organiczne związki rtęci).