week 10 HC2 werkingsmechanismen van ACTH en cortisol, steroidbiosynthese Flashcards
waaruit bestaat de bijnierschors?
- zona glomerulosa: mineralocorticoid aldosteron
- zona fasciculata: glucocorticoid cortisol
- zona reticularis: sex hormonen adrenaline en bijnierandrogenen (DHEA/androstenedione)
- medulla: catecholamines (nor)adrenaline
hoe verloopt de omzetting van cholesterol naar bijnierschorshormoon?
- cholesterol is de precursor van alle steroïdhormonen, wordt door enzymen in de bijnierschors (mitochondria of SER) omgezet
- cholesterol uit de lever bereikt de bijnier cel verpakt in LDL deeltjes, circuleert in het bloed, LDLR op bijnierschors bindt
- StAR eiwit in de membraan van de mitochondriën, bindt cholesterol en is in staat om het cholesterol te transporteren over de mitochondriale membraan
- op de binnenste mitochondriale membraan zit cytochroom P450 (=CYP11A), zorgt voor cholesterol afgifte en cortisol synthese
- StAR staat onder regulatie van ACTH uit hypofyse (snelheidsbepalende stap)
door de aan- en afwezigheid van bepaalde enzymen en factoren verschilt de productie per laag in de bijnier, welke enzymen is dit per laag?
- zona glomerulosa heeft CYP11B2 (aldosteron synthase)
corticosteron → aldosteron - zona fasciculata heeft CYP17, zorgt ervoor dat de richting meer richting cortisol en androsteendion gaat
- zona reticularis heeft CYP17 (b5) die zorgt voor androsteendion synthese
hoe activeert CRH uit de hypothalamus ACTH uit de hypofyse?
CRH uit de hypothalamus bereikt via de bloedbaan de hypofyse voorkwab die ACTH maakt: CRH bindt aan de CRH receptor (membraanreceptor), activeert in de corticotrope cel het enzym adenylyl cyclase, dit zorgt voor een verhoogde omzetting in cAMP en ATP, stimuleert protein kinase A, meer Ca2+ en dit leidt tot meer ACTH afgifte
- ACTH wordt aan de bloedbaan afgegeven, bereikt de bijnierschors
- in de bijnierschors bindt het aan de ACTH receptor (membraanreceptor)
- activatie cAMP, maar verhoging van cAMP leidt tot krachtige stimulatie van p450, waardoor meer cholesterol wordt afgegeven en meer cortisol wordt geproduceerd
steroid- en schildklierhormonen binden aan kernreceptoren
wanneer is er meer cortisol afgifte?
- ACTH (hypothalamus-hypofyse-bijnier as)
stimuleert zona fasciculata en reticularis (cortisol en bijnierandrogenen)
angiotensine doet zona glomerulosa - stress
verwonding, ziekte, lage temperatuur, langdurige emotionele stress, emotionele stimuli - biochemische stress (hypoglycaemie)
hoe beïnvloedt cortisol het glucose, eiwit en vetmetabolisme?
- Glucocorticoid
- remming eiwitsynthese in weefsel (metabole effecten)
- stimulering gebruik van vetzuren als energiebron en verlaging gebruik van glucose
- stimulering van de lever tot glucose aanmaak (gluconeogenese) en verhoging bloed glucose spiegel
- cortisol verhoogt insulineresistentie
hoe zit cortisol in de circulatie?
- voor 95% gebonden aan transcortine (CBG) en albumine
- voornamelijk gemetaboliseerd in de lever (reductie dubbele bindingen) en nier (oxidatie 11beta-hydroxylgroep)
hoe heeft renine invloed op de BD?
- nier produceert renine, zet angiotensinogeen om in Angiotensine I, Angiotensine I in de longen naar Angiotensine II (door ACE), Angiotensine II heeft krachtig effect op aldosteronproductie (G-eiwit gekoppelde receptor in bijnierschors)
- aldosteron stimuleert de nier tot het vasthouden van Na en afgifte van K, indirect wordt er dus meer vocht vastgehouden → verhoogde bloeddruk (→ verlaging renine)
- bloeddruk en K+ gehalte zijn terugkoppelingsmechanismen
hoe verlopen de stappen van ACTH naar aldosteron?
- (ACTH), Verhoging plasma [K+], ANGIOTENSINE II:
- Juxtaglomerulaire cellen geven renine af
- Renine zet angiotensinogeen om in angiotensine I
- Omzetting angiotensine I in angiotensine II door ACE
- Angiotensine II stimuleert de bijnier tot afgifte aldosteron
- Aldosteron werkt op de nier
wat voor stof is Aldosteron?
- mineralocorticoid
- reguleert concentratie Na+ en K+
nier houdt Na+ vast en nier scheidt K+ uit. - reageert op veranderingen in de samenstelling van plasma (extracellulair K+).
- is gekoppeld aan het RAAS-systeem van de nier
wat is potency?
“potency” wordt bepaald door biologische halfwaardetijd van de stof en door de affiniteit voor de glucocorticoid of mineralocorticoid receptor
cortisol en aldosteron lijken qua structuur aan elkaar, dus kunnen soms aan elkaars receptoren binden
Waarom hebben cortisol en aldosteron geen effect op elkaars receptor?
- aldosteron circuleert in hele lage hoeveelheden in het lichaam
omgekeerd: cortisol is in grote hoeveelheden in de circulatie - er zijn systemen in de cellen waarbij
actief cortisol → inactief cortison, dit is het HSD-II enzym - drop remt het HSD-II enzym → te veel actief cortisol → te veel stimulatie van cortisol in de bijnier cel aan de mineralocorticoid receptor (bloeddruk verlaagd)
prednison heeft een cortisol achtige werking, hoe verloopt deze werking?
- bij te veel prednison wordt er minder cortisol gemaakt:
- prednison bindt aan negatieve feedback mechanisme → minder ACTH gemaakt → minder cortisol geproduceerd en minder bijnierandrogenen
- GEEN effect op de aldosteron afgifte, dit is nauwelijks door ACTH gereguleerd
hoe verloopt de adrenaline synthese in de bijnier medulla?
- adrenaline (epinefrine) wordt gemaakt uit L-tyrosine, via omzetting stappen in de bijnier merg cel wordt dopamine gevormd, precursor voor noradrenaline
- adrenaline wordt ook geproduceerd uit noradrenaline
- loopt via G-eiwit gekoppelde receptoren
welke hormonen worden afgegeven door het sympatisch ZS en waardoor worden deze gestimuleerd?
afgifte van:
- adrenaline, noradrenaline
stimulatie door:
- angst, boosheid, stress, bloeding, hypoxie, hypoglycaemie
