Þunglyndi og kvíði - 9.11

Question 1

Er einhver munur á geðheilbrigði á yngri árum vs eldri árum?

Answer 1

• Geðheilbrigði á efri árum er ekki öðruvísi en hjá yngra fólki en áskorarnir sem einstaklingurinn tekst á við geta verið víðameiri á öldruðum.
• Samverkandi sjúkdómar gera greiningu geðsjúkdóma erfiðari hjá öldruðum

Question 2

Hverji eru í aukinni áhættu á veikindum?

Answer 2

• þau sem hafa skertann félagslegann stuðning
• þau sem hafa uppsafnaða streitu
• Þau sem eru með sorg sem ekki hefur verið unnið úr
• Fyrri geðsjúkdómar
• Vitræn skerðing
• Skert aðlögunarhæfni

Question 3

Hvað er kvíði?

Answer 3

• Óþæginleg og ástæðulaus kvíðatilfinning auk líkamlegra einkenna

Question 4

Hvenær verður kvíði vandamál og er kvíði eðlilegur hluti af öldrun?

Answer 4

• Hann verður vandamál þegar hann er langvinnur, aukinn og truflar eðlilega starfsemi
• Kvíði er ekki eðlilegur hluti af öldrun en verkefni sem tengjast öldrun geta stuðlað að kvíða eins og langvinnir sjúkdómar eða missir

Question 5

Hversu mörg % eldra fólks eru með greininguna kvíða? og hversu margir eru með einkenni?

Answer 5

3,5-12% eru með greiningu
15-20% með einkenni og ef einstaklingur er veikur (ss. einhver önnur veiki) þá eru þessar tölur hærri

Question 6

Hversu mörg % eru með greindan kvíða á hjúkrunarheimilum?

Answer 6

38%

Question 7

Hversu mörg % þeirra sem eru með alzheimersjúkdóm hafa kvíðatend einkenni?

Answer 7

40-80%

Question 8

Hversu mörg % þeirra sem eru með alvarlegt þunglyndi eru með kvíðaröksun líka?

Answer 8

60%

Question 9

Hverjir eru áhættuþættir fyrir kvíða hjá öldruðum?

Answer 9

Kona, búa í borg, saga um óhóflegar áhyggjur, léleg líkamleg heilsa, slæm félagsleg og fjárhagsleg staða, erfiðir lífsviðburðir, þunglyndi og alkóhólismi

Question 10

Hvernig er meðferðin við kvíða?

Answer 10

Lyfjameðferð (SSRI, stuttverkandi Benzódíazepín-lyf (sobril))
- Benzólyf geta valdið syfju, dettni, skertri vitrænni getu og fíkn

Annað en lyfjameðferð
- Hugræn atferlismeðferð, slökun, yoga, stuðningshópar, viðtöl, Afþreyging, samvera og meðferð með aðstoð dýra

Question 11

Er þunglyndi eðlilegur hluti af öldrun?

Answer 11

Nei.

Question 12

Hversu margir íbúar á hjúkrunarheimilum eru með sjúkdómsgreininguna þunglyndi?

Answer 12

o 65-91% (2010)
o 45% (2015) – á Íslandi

Question 13

Hversu mörg % þeirra sem þiggja heimaþjónustu eru með einkenni þunglyndis?

Answer 13

57% þeirra sem þiggja heimaþjónstu eru með einkenni þunglyndis

Question 14

Er þunglyndi ein af megin ástæðum fyrir flutningi inn á hjúkrunarheimili?

Answer 14

Já

Question 15

Hefur það að vera veikur (ss. vera með aðra sjúkdóma) áhrif á þunglyndi?

Answer 15

Það að vera veikur tvöfaldar líkur á þunglyndi og það að vera þunglyndir tvöfaldar líkur á að veikjast

Question 16

Þunglyndi eykur líkur á?

Answer 16

• Verri færni
• Lengri tíma að ná bata eftir aðgerð eða veikindi
• Meiri notkun á heilbrigðiskerfinu
• Skertri vitrænni getu
• Næringarskorti
• Minni lífsgæðum
• Auknum sjálfsvígum
• Hærri dánartíðni

Question 17

Hverjar eru orskakir þunglyndis hjá öldruðum?

Answer 17

• FLóknar
• t.d. heilsa, kyn (kona 2:1), slæm félagleg staða, persónuleiki, skert færni, líffræðilegar áðstæður, lyf, áfengi, sorg og fleira

Question 18

Hvaða heilsufarsleegir þættir stuðla að þunglyndi?

Answer 18

• Hjartasjúkdómar
• Innkirtlasjúkdómar (skjaldkirtilssjúkdómar og sykursýki)
• Krabbamei
• Alzheimersjúkdómur (50%)
• Parkinsonssjúkdómur (40%)
• Heilaáfall (25%)
• Næringar og efnaskiptasjúkdómar (B12 skortur, næringarskortur)
• Veirusýkingar (herpes zoster, lifrarbólga)
• Augnbotnahrörnun

Question 19

Hvaða heilsufarsleegir þættir stuðla að þunglyndi?

Answer 19

• Hjartasjúkdómar
• Innkirtlasjúkdómar (skjaldkirtilssjúkdómar og sykursýki)
• Krabbamei
• Alzheimersjúkdómur (50%)
• Parkinsonssjúkdómur (40%)
• Heilaáfall (25%)
• Næringar og efnaskiptasjúkdómar (B12 skortur, næringarskortur)
• Veirusýkingar (herpes zoster, lifrarbólga)
• Augnbotnahrörnun

Question 20

Hjá fólki með alzheimer eykur þunglyndi hættu á?

Answer 20

• Stofnanavistun
• Aukinni umönnunarbyrði
• Aukinni dánartíðni
• Minni lífsgæðum

Question 21

Hversu mörg % þeirra sem eru með alzheimer eru líka með alvarlegt þunglyndi?

Answer 21

50%

Question 22

Hverjar eru orskair þynglyndis hjá þeim sem eru með alzheimer?

Answer 22

• Orsakir þunglyndis hjá þeim sem eru með Alzheimersjúkdóm eru taldar geta verið vegna líffræðilegra tenginga á milli þessara sjúkdóma
• Einnig vegna þess að einstaklingurinn er meðvitaður um stöðuga hrörnun og afturför

Question 23

Einkenni þunglyndis sem aldraðir segja frá

Answer 23

• Líkamleg vanlíðan
• Svefnleysi
• Lystarleysi
• Megrun
• Skerðing á minni
• Langvinnir verkir

Þessi einkenni geta birst í mörgum öðrum veikindum og jafnvel sumum öldrunarbreytingum þannig það getur verið erfitt að átta sig á hvort þunglyndi sé.

Question 24

Einkenni þunglyndis hjá öldruðum?

Answer 24

• Minni orka
• Minnkað frumkvæði
• Minni geta til að njóta
• Vonleysi
• Aukin þörf fyrir stuðning
• Hugsa ekki um útlit
• Erfiðleikar við að framkvæma ADL
• Halda sig til hlés frá fólki eða athöfnum sem fólk þótti áður skemmtilegt
• Minni kynhvöt
• Mikill áhugi á dauðanum
• Uppgjöf
• Minnis truflanir (pseudodementia; hraðari breyting en hjá þeim sem eru með dementiu)

Question 25

Einkenni þunglyndis sem koma fram hjá öldruðum með heilabilun?

Answer 25

• Óróleiki
• Endurteknar setningar

Question 26

Einkenni sem eru algeng hjá ungu fólki en eru sjaldnar til staðar hjá öldruðum

Answer 26

• Samviskubit
• Finnast maður einskis virði
• Sjaldnar um fjölskyldusögu að ræða hjá öldruðum en hjá ungu fólki

Question 27

Hvernig greinum við þunglyndi og hver er meðferðin (hjá öldruðum)

Answer 27

• Geriatric depression scale (GDS)
• Besta meðferð eru lyf og sálfræðimeðferð

Question 28

Hvað er líka talin vera góð meðferð fyrir utan lyf og sálfræðimeðferð?

Answer 28

• Stuðningur frá fjölskyldu
• Félagslegur stuðningur
• Fræðsla
• Úrvinnsla sorgar
• Hugræn atferlismeðferð
• Viðtalsmeðferð
• Tai chih

Question 29

Hvað gerir endurminningarmeðferð?

Answer 29

• Bætir líðan aldraðra með þunglyndi
• Ánægjuleg reynsla sem eykur lífsgæði
• Eykur félagslega virkni og tengingu við aðra
• Vitræn örvun
• Eykur samskipti við aðra
• Með einstaklingum eða hópi

Question 30

Er sjálfsvíg algengt meðal aldraða?

Answer 30

Mun algengara hjá öldruðum en skráningar sýna
t.d. Einstaklingur með hjartasjúkdóm tekur kannski öll hjartalyfin sín og deyr, þá er það eins og viðkomandi hafi látist af völdum síns hjartasjúkdóms
- 20% af sjálfsmorðum eru framkvæmd af öldruðum
- 26% hjá 85 ára og eldri
- 80% sjálfsmorða tengjast þunglyndi

Question 31

Hvernig er tíðni sjálfsvíga á íslandi á hverja 100.000
?

Answer 31

um 12,8 sjálfsvíg á hverja 100.000
um 46 einstaklingar á ári þar af 9 aldraðir

Question 32

Hverjar eru í meiri sjálfsvígshættu en aðrir?

Answer 32

• Fólk með alvarlegar geðraskanir, sérstaklega þunglyndi eða geðklofa
• Þeir sem einu sinni hafa gert tilraun til sjálfsvígs eru mun líklegri en aðrir til að reyna að fyrirfara sér
• Ungir karlmenn, sérstaklega hafi þeir ekki náð að marka sér stefnu í samfélaginu, verða utanveltu
• Ungir karlmenn og konur með alvarlega fíknisjúkdóma
• Karlmenn utan sambúðar, sérstaklega ef atvinnuleysi og drykkjusýki fylgir
• Ungir samkynhneigðir
• Fangar, einkum í upphafi fangavistar
• Konur sem komnar eru yfir miðjan aldur eru í meiri hættu en yngri konur
• Háaldraðir, þ.e. 85 ára og eldri