Hrumir og fjölveikir aldraðir- 21.11

Question 1

Hvað gerir aldraða að sérhópi í heilbrigðisþjónustu?

Answer 1

Aldurstengdar breytingar
– Minni vöðva- og beinstyrkur 

– Slitbreytingar í vefjum 

– Bandvefur tapar teygjanleika 

– Hægari viðbrögð taugakerfis 

– Breytingar á sjón/heyrn, hjarta og blóðrás 

Aldurstengdir sjúkdómar 

Breytileiki í sjúklingahópi 

Sjúkdómsbyrði, m.a. hátt algengi af vitrænni skerðingu 

– Líklegra að maður fái vitræna skerðingu þegar maður verðu eldri en ekki allir
Ódæmigerð birtingarmynd sjúkdóma 

– T.d. fólk sem er að taka inn panodil vegna slitgigtar, við sjáum ekki hvort einstaklingurinn fái hita þar sem hann er alltaf á panodíli
Flókin lyfjameðferð (polypharmacy) 

Aukin þörf fyrir félagslegan stuðning 

Tjáskiptaerfiðleikar 

Önnur meðferðarmarkmið 

– Hverjar óskir einstaklings er, hafa í huga að það er ekki alltaf hægt að lækna
Færniskerðing 


Question 2

Hlutfall þeirra sem eru ósjálfstæðir í að minnsta kosti einu í ADL færni
- 65 ára
- 75 ára
- 85 ára

Answer 2

• 65 ára – 10%
• 75 ára – 18%
• 85 ára – 47%

Question 3

Hvað er langvinnur sjúkdómur?

Answer 3

• Sjúkdómur/heilsuvandi sem varir a.m.k. 1 ár og krefst áframhaldandi læknismeðferðar og/eða skerðir ADL - færni
• Markmiðið að meðhöndla sjúkdóm en ekki lækna

Question 4

Hversu margir 65 ára og eldri eru með einn eða fleiri langvinnan sjúkdóm í USA?

Answer 4

86%

Question 5

Hversu margir 65 ára og eldri með tvo eða fleiri langvinna sjúkdóma (USA)

Answer 5

53%

Question 6

Hversu margir 50 ára og eldri með einn eða fleiri langvinnan sjúkdóm?

Answer 6

2/3

Question 7

Hversu margir 85 ára og eldri hafa 4 eða fleiri langvinna sjúkdóma (USA)

Answer 7

1/3

Question 8

Þrír mismunandi birtingarform á langvinnum sjúkdómi?

Answer 8

1. Ekki lífshættlegir t.d. gigt, sjón- og 
heyrnarskerðing 

2. Alvarlegir og lífshættulegir t.d. krabbamein, líffærabilanir, heilabilun og heilaáföll 

3. Hrumleiki 


Question 9

Hvað er hrumleiki?

Answer 9

• Færniskerðing sem er á fleiri en einu sviði og sem eykur hættu á varanlegri skerðingu. Þetta vegna innri (gen og hvað þú hefur gert) eða ytri þátta (lyf eða slys t.d.). Viðsnúanlegt!
• Lífeðlisfræðilegt heilkenni, sem einkennist af minnkuðu varaafli og viðnámi líkama og líffærakerfa við álagsþáttum og sem er afleiðing uppsafnaðs taps á fjölþættum lífeðlisferlum og dregur úr batalíkum.

Question 10

Hversu margir 80 ára og eldri eru hrumir?

Answer 10

ca 40%

Question 11

Hvað er hægt að gera við hrumleika?

Answer 11

• Styrktar- og jafnvægisþjálfun
• Bæta næringu
• Meðferð undirliggjandi sjúkdóma s.s. þunglyndi, heila-, hjarta-, og öndunarbilun

Question 12

Hvað eru fjölveikindi?

Answer 12

• Fjölveikindi eru skv. skilgreiningu tveir eða fleiri langvinnir sjúkdómar 

• Óheyrilegur fjöldi af fólki fellur undir þessa skilgreiningu – 15 milljónir í UK t.d. 


Question 13

Þeir sem eru fjölveikir eru?

Answer 13

• eru í aukinni áhættu á færniskerðningu
• hafa verri lífsgæði
• nota heilbrigðisþjónustuna meira
• dánartíðni er aukin 


Question 14

Þeir sem eru á hjúkrunarheimilum geta verið með allt upp í 17 langvinna sjúkdóma rétt eða rangt?

Answer 14

rétt

Question 15

Áhrif bráðra veikinda á hruman einstakling

Answer 15

• Álag á mörg líffærakerfi
• Samvægi bregst
• Versnun á langvinnum sjúkdómum
• Auknar líkur á hjá- og milliverkunum lyfja
• Álag á stuðningsnet
• Ódæmigerð sjúkdómsmynd

Question 16

Umhverfi sjúkrahúsa er öldruðum hættuleg afhverju?

Answer 16

• Meiri hraði, spítalasýkingar, auknar líkur á óráði
• Byltur, sár/legusár og vannæring (ef t.d. ónóg aðstoð við að matast).
• Hreyfifærni skerðist
• …og þvagmissir ef kemst ekki á WC, þurrkur ef ónógt aðgengi að vökva, ofvökvun/truflanir á vökva-og saltjanvægi ef óhófleg/röng vökvagjöf/meðferð, svefntruflanir
• fólk tengt í allskonar snúrur uppí rúmi og þorir ekki að hreyfa sig
• Fólk hrædd um að vera að trufla heilbrigðisstarfsemnn þar sem það er mikið að gera

Question 17

Öldrunarþjónustan er að breytast….. hvernig þá?

Answer 17

• beinist að forvörnum, færni og endurhæfingu 

• tekst á við langvinna sjúkdóma 

• byggir þjónustuneti sem dregur úr þörf fyrir bráðaþjónustu 

• færist frá sjúkrahúsum og stofnunum 

• byggir á notkun upplýsingatækni 

• byggir á samvinnu teymis 


Question 18

Hvað er heildrænt öldrunarmat?

Answer 18

• Gerist á BMT, legu- og göngudeildum, á stofu, hjúkrunarheimilum og í heimahúsi
• Farið yfir vandamál og aðstæður sjúklings á mjög heildrænan hátt
• Færni til daglegra athafna er notuð sem útgangspunktur
• Væntingar sjúklings og fjölskyldu sem og aðstæður eru hafðar til hliðsjónar
• Notuð er þverfagleg teymisvinna og matstæki
• Oft endurmat
• Best að gera þetta þegar sjúklingur er í sínu besta formi – viljum lækna einstaklinginn og síðan gera færni og heilsumat

Question 19

Prisma 7 hvenær telst einstaklingur hrumur?

Answer 19

hafi viðmælandi svarað þrisvaar eða oftar jái þá er vísbending um hrumleika og þörf fyrir nákvæmari klíníska skoðun

Question 20

Í hverju felst komuskimun?

Answer 20

• Aldraðir koma 75 ára og eldri á bm og gert fyri 2 klst skiptist síðan í stig 1-2 stig 3-4 og stig 5-6

Question 21

Í hverju felst stig 1-2

Answer 21

• frekari úrvinnsla á BM
• GEM hjúkrunarfræðingur gerir nánara mat CA mat og önnur matstæki eftir þðrfum) kannski?
• Útskrift heim
• eftirfylgd á heilsugæslu, göngudeildum lsh eða læknastofum án frekari aðkomu bm

Question 22

Í hverju felst stig 3-4

Answer 22

• GEM hjúkrunarfræðingur gerir nánara mat CA mat og önnur matstæki eftir þðrfum)
• inngrip og ráðgjöf
• útskrift heim
• úrræði

Question 23

Í hverju felst stig 5-6

Answer 23

• GEM hjúkrunarfræðingur gerir nánara mat CA mat og önnur matstæki eftir þðrfum)
• klár innlögn út frá læknisfræðilegu sjónarmiði á deild lsh (öldrunarteymi þarf að vita af stigun) ekki frekari afskipti GEM

Question 24

SAMTALIÐ UM MEÐFERÐARMARKMIÐ
Hvar hver hvenær

Answer 24

• Alls staðar 

• Allir – oftast samt læknir og/eða hjúkrunarfræðingur 

• Hvenær sem er – en best ef gert við innskrift eða að minnsta kosti áður en alvarleg veikindi koma upp 


Question 25

Samtalið um meðferðarmarkmið hvernig?

Answer 25

• Fara yfir ástand og horfur 

• Segja hvað er raunhæft 

• Þetta er læknisfræðileg ákvörðun 

• Best er ef vilji skjólstæðings liggur fyrir 

• Samtalið er til að fá fram sjónarmið og útskýra 

• Lagalega er þetta ekki ákvörðun aðstandenda 

• Ákvörðun læknis um meðferðarstig skal vera faglega og siðferðilega réttlætanleg, vel rökstudd og þjóna hagsmunum sjúklings.

Question 26

LÖG UM RÉTTINDI SJÚKLINGA (NR 74 FRÁ 1997)

Answer 26

• gr. Sjúklingur á rétt á þjónustu sem miðast við ástand hans og horfur á hverjum tíma 

• 24. gr. Dauðvona sjúklingur á rétt á að deyja með reisn. Gefi dauðvona sjúklingur ótvírætt til kynna að hann óski ekki eftir meðferð sem lengir líf hans eða tilraunum til endurlífgunar skal læknir virða þá ákvörðun. 

• Sé dauðvona sjúklingur of veikur andlega eða líkamlega til þess að geta tekið þátt í ákvörðun um meðferð skal læknir leitast við að hafa samráð við vandamenn sjúklings og samstarfsfólk sitt áður en hann ákveður framhald eða lok meðferðar. 


Question 27

Lyfjayfirferð hvenær á að gera?

Answer 27

• Þegar íbúi kemur inn 

• Á 6 mánaða fresti 

• Þegar íbúi er deyjandi 

• pn við veikindi 


Question 28

Hvað á að gera?

Answer 28

• Eru þetta rétt lyf?

• Eins og viðkomandi var að taka heima/LSH
• Er ábending fyrir lyfjunum? 

• Þarf að huga að skömmtum, m.t.t. aldurs, þyngdar og 
nýrnastarfsemi t.d. 

• Auka- og milliverkanir? 

• Er ástæða til að bæta einhverjum lyfjum við?