Heilabilun og atferlistruflanir - 14.11 Flashcards
Hvert er algengi hegðunartruflana í heilabilun og af hverju orsakast það?
- Algeng , nær 90% sýna á einhverjum tíma í ferlinu
- Orsakast af lífeðlisfræðilegum sjúkdómi
Hver eru dæmi um breytta hegðun varðandi heilabilun
- Hróp/köll
- Ógnandi hegðun/ofbeldi
- Ágreiningur milli skjólstæðings og umönnunaraðila
- Ráf
- Þunglyndi
- Mótstaða gegn aðstoð við daglegar athafnir (s.s. klæðnað, persónulegt hreinlæti, salernisferðir og að matast)
- Tortryggni og ásakanir
- Svefntruflanir
Hvað er átt við kenningu um óuppfylltar þarfir
Litið á hegðun (t.d. óróleika) sem tjáningu á óuppfylltri þörf. Þannig einstaklingur er órólegur því þörfum hans er ekki uppfyllt. Við þurfum að átta okkur á þessum þörfum og gera umönnun útfrá því eins og að:
- Bjóða salernisferð
- Meta mögulega verki – verkir eru mjög vanmetnir hjá fólki með heilabilun
- Þörf fyrir mat eða drykk
- Sálrænar þarfir fyrir nærveru og samskipti
Hvað sagði eden alternative um vellíðan
- Maður á ekki að tala um ,,erfiða hegðun” heldur ,, vanlíðan”
- Líta á alla ,,erfiða hegðun” sem merki um skort á vellíða.
- Hanna mælitæki sem metur vellíðan á 7 sviðum.
- Og markmið starfsins okkar væri að tryggja hinum aldraða bestu mögulegu elliár
Hvað er persónumiðuð hjúkrun? (ný menning í öldrunarþjónustu, person- centered culture)
- Áhersla á samband á milli starfsfólks og íbúa
- Einstaklingsmiðuð hjúkrunarmeðferð byggir á þörfum, venjum og óskum
- Starfsmenn starfa oftast með sömu einstaklingunum og þekkja óskir þeirra og sérstöðu
- Ákvarðanataka er eins nálægt óskum íbúans og hægt er
- Starfmenn eru þáttakendur í ákvörðunum um hjúkrunarmeðferð
Viðbrögð persónumiðaðrar umönnunar við erfiðri hegðun, hvað á maður að gera?
- Setja sig í spor skjólstæðings. Reyna að átta sig á því hvað einstaklingnum gengur til
- Draga úr ótta og kvíða. Tala róandi og fullvissa um öryggi. Ná augnsambandi og útskýra hvað á að gera. Ekki fara hraðar en einstaklingurinn ræður við
- Uppfylla þarfir. Bjóða WC ferð, eða annað það sem talið er að sé að
- Rólegt umhverfi. Oft gott að fara með órólegan einstakling afsíðis og vera með honum „maður á mann“. Ekki tveir starfsmenn með einn einstakling nema það sé bráðnauðsynlegt: verkar ógnandi
Hvað er mikilvægasta starfstækið í hjúkrun fólks með heilabilun?
Persóna hjúkrunarfræðings
- Þurfum sífellt að skoða hvernig við tölum, beitum okkur, sýnum virðingu og fl.
Hvaða langtíma lausnir er hægt að gera fyrir fólk með hegðunartruflanir?
o Umhverfisbreytingar
o Fara yfir rútínur á staðnum
o Gera hjúkrunaráætlanir sem byggja á þörfum og venjum hvers og eins
o Þekkja lífssögu
o Nota persónumiðað mat á árangri
Hvaða lausrnir í aðstæðunum er hægt að gera fyrir fólk með hegðunartruflanir?
- Grípa fljótt inn í – áður en æsingur er kominn
- Nota réttmætingu
- Nota lífssöguþekkingu
- Halda ró sinni:
- Tala hægt, lægra en einstaklingurinn
- Ekki nota skipunartón
- Líkamstjáning
- Vera tilbúinn í málamiðlanir
- O.fl. O.fl. – allt eftir aðstæðum
Hver eru einkenni hegðunartruflanna?
o Hróp og köll
o Ágreiningur/mótstaða
o Ráf
o Tortryggni – ásakanir
o Þunglyndi
o Svefntruflanir - T.d. dæguvilla vegna óáttun á tíma
Hverjar eru mögulegar orsakir hegðunarvandamála?
o Ótti, vanmáttur, vantar aðstoð
o Þjónusta hentar ekki einstakling
o Óuppfyllt hreyfiþörf
o Ótti, kvíði – varnarháttur (90% tilfella)
o Vanlíðan vegna versnandi færni
o Margar mögulegar ástæður, ekki endilega sértæk
Hvaða úrræði er hægt að nota við fólk með hegðunarvanda?
o Tryggja viðveru. Auka þol fyrir atferli
o Þjónusta taki mið af þörfum
o Auka virkni. Skapa öruggt umhverfi fyrir útivist/hreyfingu
o Þarf að skoða í hverju tilviki
Afhverju fara einstaklingar með hegðunarvandamál að hrópa og kalla
- Geta stafað af ótta og vanmætti
- Geta verið vegna þess að erfitt er að ná í aðstoð, einstaklingur of oft einn
- Geta verið eða þróast út í áráttukennt atferli sem oft er erfitt að snúa við
- Mikilvæg úrræði eru að tryggja viðveru starfsmanns, skapa traust á að þarfir verði uppfylltar
- En stundum þarf bara að auka eigið þol þegar ekki er unnt að breyta atferli
Hverjar eru líklegar orsakir fyrir ágreiningi/mótstöðu eða ofbeldi eldri einstaklinga
o Þjónusta hentar ekki einstaklingnum
o Umhverfið hentar ekki einstaklingnum
o Þarfir einstaklingsins fá ekki að ráða ferð
o Einstaklingurinn er hræddur og óöruggur - þróast út í reiði og jafnvel ofbeldishegðun
hvaða aðgerðir er hægt að gera til að losna við ágreining/ofbeldi einstaklinga með hegðunarvanda?
- Hafa í huga að undirliggjandi orsök er ótti/óöryggi
- Reyna að láta þarfir einstaklingsins ráða ferð fremur en reglur starfseiningar
