Thema 13: Schildklieraandoening (hc17/18 + wc16) Flashcards
anatomie schildklier
schildklier ligt net onder de larynx. 2 lobben naast de trachea, met daarbij 4 bijschildklieren (2 craniaal en 2 caudaal).
–> normale (bij)schildklieren niet palpabel
hypothyreoïdie definitie
een syndroom dat het gevolg is van een verminderde productie van schildklierhormonen.
schildklierhormonen
Hormonen met jodium-moleculen
–> Thyroxine (T4) en thyronine (T3)
(cijfer geeft aantal jodium-moleculen aan).
Functie schilklierhormoon
stimuleren van stofwisseling (mentaal en fysiek)
Regulatie schildklierhormoon
Vanuit hypothalamus: - TRH + - Somatostatine - Vanuit hypofyse: - TSH Vanuit schildklier - T4 (80%) of T3 (20%) > T3 geeft een negatieve terugkoppeling aan hypofyse en hypothalamus; T4 komt alleen langs hypofyse om omgezet te worden naar T3. NB: T4 komt ook langs extrathyroidaal weefsel (nier en lever) ter conversie naar T3.
T4 vs. T3
- omzetting van T4 in T3 in perifere weefsels
- eiwitbinding T4 (99,95%) > eiwitbinding T3 (99,50%) > vrije hormonen bepalen werking dus meer T3.
- T4 is 4x minder potent dan T3
- -> T3 is belangrijker hormoon.
hypothyreoïdie bij de hond
- geen geslachtsverschillen
- vaker bij grotere hondenrassen
- leeftijd vaak tussen 2 en 6 jaar
- begint zeer geleidelijk
- wordt vaak ten onrechte aangezien voor veroudering
- diagnose kan niet met zekerheid gesteld worden op basis van verschijnselen alleen
Diagnostiek hypothyreoïdie
- anamnese
- LO
- (laboratorium onderzoek)
- functietesten
- scintigrafie
Verschijnselen hypothyreoïdie
- sloomheid, lethargie
- voorkeur voor warme ligplaatsen
- toename lichaamsgewicht
- veranderingen van de huid en de vacht
- myxoedeem = neerslag mucopolysacchariden
- neuro-musculaire veranderingen
- cardiale veranderingen
- reproductieve stoornissen
sympaticotonus en hypothyreoïdie
een lage sympaticotonus omdat er te weinig schildklierhormoon is > lagere stofwisseling.
Dermatologische verschijnselen hypothyreoïdie
- dorre vacht of seborrhea
- bilaterale kaalheid (zonder jeuk!)
- kaalheid neusrug en oorschelpen
- verdikte huid (myxoedeem) = vooral boven de ogen en schouders
- hyperpigmentatie huid
Neuro-musculaire verschijnselen hypothyreoïdie
komt door versnelling van de n. facialis door myxoedeem.
Cardiale verschijnselen hypothyreoïdie
- bradycardie > door lage hoeveelheid T3 en sympaticotonus
- zwakke pols!
- ECG: laag voltage
- Echt: hypocontractiliteit
myxoedeem hypothyreoïdie
m.n. het gezicht
Functietesten hypothyreoïdie hond
- totaal T4 en totaal T3 in bloed
- vrij T4 en vrij T3 in bloed (veterinair niet mogelijk)
- Plasma TSH gehalte
- TSH-stimulatietest
- Scintigrafie (schildklierscan)
- (histologisch) schildklierbiopt
Ddx laag plasma T4 gehalte
- hypothyreoïdie (20%)
a. primair = zit in schildklier zelf (>95%)
b. secundair = in de hersenen (<5%) - Sick euthyroid syndroom (SES) (80%)
Non-thyroidal illness (sick euthyroid syndroom)
Effecten op:
- transport, omzetting en metabolisme van T4 en T3
- binding van T4 aan circulerende eiwitten > deze meest van belang
- remming secretie van TSH
Diagnostische plan laag plasma gehalte T4
TSH stimulatie test
- Primaire hypothyreoïdie:
a. laag basaal plasma T4 gehalte
b. nauwelijks stijging plasma T4 gehalte na TSH-stimulatie - Sick euthyroid syndrome
a. laag basaal plasma T4 gehalte
b. duidelijke stijging plasma T4 gehalte na TSH-stimulatie
TSH stimulatie test doel
Je spuit TSH in bij een gezonde hond en verwacht een verhoging van T4 te zien; bij een zieke hond blijft de T4 concentratie laag (wel een lichte stijging; als die meer is dan 5 mmol dan geen hypothyreoïdie).
Gebruik TSH stimulatie test
- bovine TSH is niet langer beschikbaar
- humaan TSH (rhTSH) is wel beschikbaar maar heel erg duur
a. bloedafname voor en 4 uur na 100 microgram rhTSH i.v.
> Alternatief: combinatie van plasma T4 gehalte en plasma TSH gehalte
Plasma TSH gehalte
- Laag plasma T4 gehalte en plasma TSH gehalte hoger dan 1.0 ng/ml past bij primaire hypothyreoïdie
- Ongeveer ¼ - ⅓ van dekhonden met primaire hypothyreoïdie heeft een plasma TSH gehalte lager dan 0,6 ng/ml
Scintigrafie hypothyreoïdie hond
- Radio-actief isotroop van jodium-achtige moleculen
- Jodiumpompen in schildkliercellen
- vrijwel altijd fraai onderscheid tussen hypothyreoïdie en sick euthyroid syndroom.
hypothyreoïdie en histologisch schildklierbiopt
- lymfocytaire thyreoiditis
a. destructie schildklierweefsel
b. infiltratie met lymfocyten, plasmacellen etc. - Idiopathische atrofie
a. schildklierweefsel vervangen door vetweefsel
b. nauwelijks ontstekingscellen
opslag schildklierhormoon
opslag in follikels d.m.v. thyroglobulines.
hypothyreoïdie behandeling
- L-thyroxine
- Startdosering: 20 ug/kg/dag
- Verdeeld over 2 maal daags
- Bewaarcondities (droog en koel)
Effecten behandeling hypothyreoïdie
- Meeste verschijnselen zijn na 6 weken verdwenen
- binnen 1 week alerter en actiever
- binnen enkele weken uitstoten van oude haren en keratine; gaat nogal eens gepaard met jeuk en tijdelijk kaler worden
- Therapie en dosering zijn juist als:
a. klinische verschijnselen verdwenen zijn
b. plasma T4 gehalte binnen referentiewaarden valt
c. plasma TSH gehalte binnen referentiewaarden valt
Verschillen schildkliertumor hond vs. kat
Hond: 10-15% bilateraal <> kat: 70% bilateraal
Hond: 90% maligne <> kat: <5% maligne
Hond: 15-20% hyperthyreoïdie <> kat: 95% hyperthyreoïdie
Hond: 100% polyurie en polydipsie <> kat: 50 %
Hond: 75% gewichtsverlies <> kat: 95% gewichtsverlies
Hond: 60% polyfagie <> kat: 75%
Hyperthyreoïdie kat
Het is de meest frequent voorkomende endocriene aandoening bij de oudere kat!
Etiologie hyperthyreoïdie kat
98% adenomen en 2% carcinomen
Schildkliertumoren bij de kat zijn bij steeds, productief, ze produceren dus verhoogde hoeveelheden schildklierhormonen –> klinische tekenen van hyperthyreoïdie
Symptomen hyperthyreoïdie kat
- middelbare-oudere katten
- 90%: mager, hyperactief, polygamie, pu/pd, onverzorgd haarkleed
- 10%: mager, lethargie, anorexie > eindstadium of hartproblemen
- braken, diarree
- cardio-respiratoire problemen (tachycardie)
Vermageren hyperthyreoïdie
Opname voedsel - inadequate voeding - braken/regurgiteren - maldigestie/malabsorptie Verhoogd gebruik van energie - hyperthyreoïdie - verhoogde inspanning (hartlijden) - dracht/lactatie - tumoren - koorts Verlies van energie - gluosurie - protein loosing entheropathy - proteinurie .....
DDx polyfagie
- pancreasinsufficientie (EPI)
- gastro-intestinaal probleem
- DM
- tumoren (maligne lymfoom)
- hyperthyreoïdie (= nr. 1 bij oudere kat)
hyperthyreoïdie en sympaticotonus
hoge sympatico-activiteit > enorme tachycardie
Diagnose hyperthyreoïdie kat
- klinisch beeld
- nekpalpatie > 90% v.d. gevallen een vergrote schildklier voelbaar
- T4 bepaling = verhoging
- scintiscan van de schildklier
a. schildklier niet palpabel
b. uni- of bilateraal
c. ectopisch schildkliertumorweefsel
scintigrafie kat
1 verschil met de hond: kortwerkend anaethesie want kat blijft niet onder scan liggen.
behandeling hyperthyreoïdie kat
- destructie met radio-actief jodium: 1e keus
- thyroidectomie
- thyreostatica
- jodium-arm dieet
Radio-actief jodium hyperthyreoïdie kat
- alleen hyperfunctioneel schildklierweefsel
- dus geen supplementaire ndoig
- alleen in specialistische centra
- kat wordt enige tijd radio-actief
thyroidectomie hyperthyreoïdie kat
ervaring!
uni- of bilateraal
> bij bilaterale verwijdering: een of beide bijschildklieren sparen
Als complicerende hartproblemen: vooraf thyreostatica of beta-blokkers
Na bilaterale thyroidectomie: levenslang thyroxine
thyreostatica hyperthyreoïdie kat
Thyreostatica: neveneffecten bij 20% van de katten:
- hematologische veranderingen: mild en voorbijgaand, bijv. leucopenie, lymfocytose OF erg; bijv thrombocytopentie
- MDK klachten vereisen soms stoppen van behandeling
- automutilatie idem
- leverproblemen idem
- -> bij ernstige bijwerkingen: stoppen met de behandeling en niet meer opnieuw beginnen! kies voor andere therapie.
prognose hyperthyreoïdie kat
- beste na behandeling radioactief jodium
- ook gunstig na thyroidectomie
- met thyreostatica: al of niet neveneffecten?
- gereserveerd indien complicerende hartproblemen
Schildkliertumor en hyperthyreoïdie hond
> 90% carcinoom: kwaadaardig
Slechts bij ongeveer 15% hyperthyreoïdie
Verschijnselen hyperthyreoïdie hond
- middelbare tot oudere leeftijd
- 2 categories:
- (sterk) vergrote schildklier en euthyreoot = evt. mechanische problemen (dysplasie, speekselen
- matig vergrote schildklier en hyperthyreoot = symptomen cf. kat
2 typen schildkliertumoren hnd
- veel hormoonsecretie bij grote tumor schildklier
- complete destructie van weefsel aan 1 kant, de andere kant heeft het overgenomen = normale schildklierhormoon concentratie, geen symptomen
Diagnose hyperthyreoïdie hond
- nekpalpatie
- cytologie (DNAB)
- biopsie
- beeldvorming (scintiscan, CT)
- T4 bepaling (meestal normaal):
a. bilateral carcinoom: hypothyreoïdie (laag T4)
b. functioneel: hyperthyreoïdie (hoog T4)
Ddx schildkliertumoren zonder hyperthyreoïdie hond
- ontsteking
- maligne lymfoom
- lipoom
- speekselkliercyste of -tumor
- … andere tumoren in nekregio
Beeldvorming hyperthyreoïdie hond
CT/MRI: - bepaling tumorgrootte (prognose) - ectopisch schildkliertumorweefsel? - metastasen - chirurgisch te verwijderen? Scintiscan: - schildklier (tumor) weefsel - ectopisch schildklierweefsel? - metastasen? - kandidaat voor I-31 behandeling
Behandeling hyperthyreoïdie hond
Na beoordeling op longmetastasen
- -> z.s.m. thyroidectomie (let eigenaar goed uit wat doel van de operatie is) = opletten: bloedvaten en zenuwen & bijschildklieren.
- -> evt. nabehandeling met radioactief jodium (scinti hotscan)
prognose hyperthyreoïdie hond
- kleine (“ingekapselde”) tumoren hebben een betere prognose dan grote invasieve tumoren
- (op lange termijn) slecht in geval van longmetastasen
- L-thyroxine behandeling kan grote van schildkliertumorweefsel remmen (na thyroidectomie en I-131).
