L3 werkboek 1 : Beginselen van behoorlijke procesorde en strafprocesrechtelijke beginselen neergelegd in mensenrechtenverdragen

Question 1

Wat zijn Algemene Beginselen van behoorlijke procesorde?

Answer 1

Dat zijn beginselen, naast de klassieke beginselen (L2) die in de jurispridentie opduiken en ‘ongeschreven beginselen’ zijn.

Question 2

Welke verdragen hebben een steeds grotere invloed op de nederlandse strafrechtpleging?

Answer 2

• Mensenrechtenverdragen
• EVRM
• IVBPR

Question 3

Noem de 4 beginselen van de rechtstaat die Scheltema onderkend?

Answer 3

• rechtszekerheidsbeginsel
• gelijkheidsbeginsel
• democratiebeginsel
• beginsel van de dienende overheid

Question 4

Werk het principe van de rechstsaat uit voor het rechtzekrheidsbeginsel?

Answer 4

• zie art 1 Sv: legaliteitseis

– er moet een wettelijke grondslag zijn voor overheidsingrijpen in de sfeer van:

— grondrechten

— in de omschrijving & waarborging van de fundamentele rechten van de burger

— de mogelijkheid de beslissing van een onafhankelijke rechter in te roepen

Question 5

Werk het principe van rechtsstaat uit voor het beginsel van de diende overheid?

Answer 5

• het beginsel van strafrechtspleging wordt verwezenlijkt doordat burgers niet in hun grondrechten of fundamentele bestaansvoorwaarden worden gestoord door criminaliteit en criminaliteitsbestrijding
• doordat aan politie en justitie sosm verstrekkende bevoegdheden worden toegekend om daders van vermoedeklijke strafbare feiten op doeltreffende en doelmatige wijze op te sporen.

Zie bv art 8 EHRM: overheid moet het ene individu beschermen tegen inbreuken op de privacy door een ander individu

Question 6

Wanneer wordt het strafproces accusatoir genoemd?

Answer 6

Als de verdachte beschouwd wordt als de drager van rechten.

In NL: vooronderzoek gematigd inquisatoir, het onderzoek te terechtzitting gematigd accusatoir

Question 7

Heeft de verdachte in de NL situatie de mogelijkheid een vooronderzoek te voeren waarbij dwangmiddelen worden toegepast?

Answer 7

Nee

Question 8

Waarom wordt in de memorie van toelichting het stelsel van het wetboek gekenmerkt als gematigd accusatoir en niet als accusatoir,cq inquisitoir?

Question 9

Omschrijf het crime control model?

Answer 9

De nadruk ligt heel sterk op het belang van een zo efficient mogelijke criminaliteitsbestrijding. Politie en justitie beschikken over veel macht en de rechten van burgers zijn nauwelijks hindernissen bij opsporing, vervolging & berechting

Question 10

Omschrijf het due process model?

Answer 10

Accent ligt sterk op de bescherming van het belang van de positie van de verdachte. Enig wantrouwen tegenover politie & justitie

Question 11

Komt due process & crime control overeen met het onderscheid tussen de accusatoire en inquisitoire procesvorm?

Answer 11

Groetndeels wel

Question 12

Wat is de betekenis van due process en crime control bij toepassing op de regeling van dwangmiddelen?

Question 13

Herkent U in de kenmerken van de begrippenparen accusatoir vs inquisitoir en crime control vs due process elementen van de beginselen van de rechtstaat zoals deze in het voorafgaande zijn geschetst?

Question 14

Wat zijn beginselen?

Answer 14

Beginselen hebben een dimensie van gewicht, hetgeen het mogelijk maakt het belang dat zij vertegenwoordigen af te wegen tegen andere belangen die in een andere richting wijzen

Question 15

Is het beginsel van behoorlijk bestuur van toepassing op het OM?

Answer 15

ja, HR 22 december 1981:

Het blijft aan het OM om te bepalen of bepaalde activiteiten doelmatig zijn.zodra zij evenwel in strijd komen met het recht, waaronder uitdrukkelijk de beginselen van behoorlijk bestuur begrepen zijn, zal de rechter zich moeten afvragen of het OM nog wel ontvankelijk is in de vervolging.

Question 16

Noem de beginselen van behoorlijk bestuur op?

Answer 16

• beginsel van zuiverheid van oormerk
• Gelijkheidsbeginsel
• Vertrouwensbeginsel
• Fair Play
• Zorgvuldigheidsbeginsel

Question 17

Wat is het beginsel van zuiverheid van oogmerk?

Answer 17

Er mag geen sprake zijn van misbruik van bevoegdheden (detournement de pouvoir)

• een OvJ mag geen strafrechtelijke bevoegdheden gebruiken wanneer hij geen strafproces wil beginnen, maar bv alleen wil bevorderen dat de aangerichte schade wordt vergoedt.
• een OvJ mag het onder zich houden van het rijbewijs niet nodeloos uitstellen

Question 18

Is een beroep op het gelijkheidsbeginsel (art 1 Gw) vaak succesvol?

Answer 18

• Nee, 2 zaken zijn vrijwel nooit gelijk
• De enkele omstandigheid dat anderen die een vergelijkbaar delict hebben begaan niet vervolgd worden is niet in strijd met het gelijkheidsbeginsel; dit wordt anders wanneer niet allen de strafbare feiten maar ook de daders op essentiele punten gelijk waren

Question 19

Wat is het vertrouwensbeginsel?

Answer 19

Beginsel van gerechtvaardigde verwachtingen, bv niet meer vervolgen na een toezegging daartoe

Question 20

Wat is het beginsel van Fair play?

Answer 20

Heeft vooral betrekking op het respecteren van rechten van de verdediging.

Overkoepelend van aard

Equality of Arms (tussen OM en verdediging)

Question 21

Wat is het zorgvuldigheidsbeginsel?

Answer 21

De overheid mag niet kennelijk onredelijk of in willekeur beslissen

Question 22

Hoe zit het met beginselen in de rechtszaal?

Answer 22

Beginselen van heoorlijke procesorde zijn daarop van toepassing (gaat over hantering van het strafprocesrecht)

Dit geldt ook voor beslissingen van het OM

Wordt ook beginsel van behoorlijke strafrechtspleging genoemd

Question 23

Wat is te vinden in het EVRM & IVBPR?

Answer 23

Beginselen van verschillende orde:

• overkoepelend ‘ due process’ beginselen
• verbijzonderingen ervan, soms heel concreet
• toegelaten inbreuken zijn omschreven, andere inbreuken zijn niet toegestaan
• bij gebruik van het woord recht wordt tevens bedoeld ongeschreven recht

Question 24

Wat betekent de rechstreekse werking van EVRM & IVBPR?

Answer 24

• binden een ieder en zijn niet alleen tot de overheid gericht

Question 25

Noem belangrijke rechten van EVRM & IVBPR?

Answer 25

• recht op leven –> hangt samen met afschaffing doodstraf
• vrijwaring tegen foltering en onmenselijke behandeling
• verbod op slavernij en dwangarbeid
• recht op persoonlijke vrijheid en veiligheid
• recht op een eerlijk en openbaar proces binnen een redelijke termijn
• verbod van terugwerkende kracht van strafbepalingen
• recht op eerbiediging van prive- en gezinsleven, woning & briefwisseling
• vrijheid van gedachten, geweten en godsdienst
• vrijheid van meningsuiting

vrijheid van vereniging en vergadering

• recht om te huwen en een gezin te stichten

Question 26

Welke artikelen uit EVRM & IVBPR zijn van belang voor het strafprocesrecht?

Welek elementen zijn van belang?

Answer 26

• art 6 EVRM & art 14 IVBPR
• Fair trail beginsel ( eerlijke behandeling van zijn zaak)
• openbare behandeling van de zaak
• een in het openbaar gewezen uitspraak
• behandeling van de zaak binnen een redelijke termijn ( overschrijding van de redelijke termijn door OM leidt niet tot niet-ontvankelijkheid doordat verjaringsregels verdachte bescherming bieden (HR)
• behandeling van een zaak door een onbevangen rechter (anders wraken)
• onverwijlde mededeling in een taal die hij verstaat en in bijzonderheden van de aard en de reden van de tegen hem ingebrachte beschuldiging
• voldoende tijd & faciliteiten voor de voorbereding van de verdediging, zelf of door een raadsman
• raadsman naar eigen keuze, of een toegevoegde raadsman (op de keuze van de raadsman behoeft de verdachte geen invloed te worden gegeven)
• ondervraging van getuigen op dezelfde voet als het OM
• kosteloze bijstand van een tolk
• onschuldpresumptie

Question 27

Is er een scherpe scheiding tussen strafrecht en andere rechtsgebieden?

Wat is de tendens in West Europa?

Leidt de decriminalisering tot uitholling van de bescherming van het EVRM?

Answer 27

• Nee
• lichte feiten te decriminaliseren (en bestuursrechtelijk afhandelen)
• Nee, de term ‘criminal charge’ heeft een autonome betekenis, dus het maakt niet uit voor de werking van het EVRM of een overheid een vergrijp plaatst onder administratief recht of strafrecht

Question 28

Hoe wordt vasrgesteld of er sprake is van een criminal charge?

Answer 28

• alleereerst moet worden vastgesteld of de nationale strafwet van toepassing is (hoewel niet doorslaggevend)
• hoe kwalificeren wetten van andere gedragsstaten een dergelijk feit
• aard van de feiten die aanleiding geven tot het optreden van de overheid
• gestrengheid van de sanctie

Question 29

Mag je ogv het het vermoeden van onschuld beginsel iemand wel aanmerken als verdachte en dangmiddelen toepassen?

Answer 29

Ja, iemand nmag niet als veroordeelde worden behandeld, wel als verdachte

(Generale preventie is geen in art 67a Sv genoemde grond voor voorlopige hechtenis, maar kan wel bijoogmerk zijn; HR arrest Generale preventie 1954)

Question 30

Bij art. 67a , lid 2 Sv, pasen op het eerste gezicht alle hier genoemde gewichtige redenen van maatschappelijke veiligheid in de typering die de HR in de eerste overweging geeft?

Question 31

Noem een 2e consequentie van het uitgangspunt dat de verdachte niet als veroordeelde mag worden behandeld?

Answer 31

Uit beslissingen omtrent dwangmiddelen of mededelingen mag niet de overtuiging van politie of OM blijken dat de verdachte schuldig is. EHRM: Minelli)

De rechter mag dus niet zeggen dat de voorlopige hechtenis wordt bevolen omdat hij ervan overtuigd is dat de verdachte schuldig is.

Question 32

Wat is ook een consequentie van praesumptie innocentiae?

Answer 32

Door politie & justitie mag niet uitsluitend worden aangestuurd op het verkrijgen van een bekentenis. Dwangmiddelen mogen dus niet uitsluitend voor dit doel worden gebruikt.

Question 33

Kan een verdachte in de situatie komen dat hij zijn onschuld moet bewijzen?

Answer 33

Nee, dit hangt samen met de presumptie van onschuld

(Op hem mag niet de last worden gelegd het ontbreken van essentiele bestanddelen van het feit te bewijzen of aannemelijk te maken, bv het ontbreken van opzet)

Question 34

Volgt uit de praesumptio innocentae ook het zwijgrecht van de verdacht voort?

Answer 34

Kan, wie zijn onschuld niet hoeft te bewijzen behoeft a fortiori niet een verklaring af te leggen die wellicht voor bewijs kan worden gebruikt.

Het zwijgrecht kan echter ook voortkomen uit: het

“Nemo tenetur se ipsum prodere” beginsel.

Question 35

Wat betekent nemo tenetur se ipsum prodere?

Hoe kijkt de HR hier tegenaan?

Answer 35

Niemand is verplicht aan zijn eigen veroordeling mee te werken.

HR: verdachte hoeft niet ‘actief’ mee te werken:

• ziet in beginsel toe op het afleggen van verklaringen door de verdachte, dus op het verhoor (art 29 Sv)
• en met de regel dat een bevel tot uitlevering van voor inbeslagname vatbare voorwerpen wel aan derden mag worden gegeven ogv Sv, maar niet aan de verdachte , art 96a lid 2 Sv

Question 36

Nemo tenetur geldt niet bij ‘ behoudens in bij wet uitdrukkelijk voorziene uitzonderingsgevallen.

Welke zijn dit?

Answer 36

het beginsel heeft geen absolute betekenis, maar vertegenwoordigd een belang dat dient te worden afgewogen tegen andere belangen.

Uitzondering: ademanalyse en bloedproef

– enerzijds strikte waarborgen

– anderzijds stelt de HR dat dit beginsel niet in het NL strafrecht is verankerd

Question 37

Wat is de positie van het EHRM mbt nemo tenetur?

Answer 37

Arrest Funke (1993)

Arrest Saunders (1996)

• art 6 kent niet een algemeen recht om niet mee te werken aan de eigen veroordeling.
• Het heeft geen betrekking op onder dwang verkregen materiaal dat onafhankelijk van de wil van verdachte bestaat zoals schriftelijke bescheiden en lichaamsmateriaal als bloed en urine –> dit mag niet resulteren in fishing expiditions waarbij de autoriteiten vermoeden dat dit materiaal wellicht aanwezig is maar dat zij dat niet zeker lijken te weten (JB vs Zwitserland –> verdachte mag niet via vorderingen op straffe van dangsom van de overheid gedwongen worden bewijs, dat de overheid zelf niet kon vinden, tegen zichzelf te leveren)

Question 38

Is het Saunderscriterium absoluut?

Answer 38

Nee

• Jalloh vs Duitsland 2006; schending art 6 EVRM door:
• er was sprake van real evidence (het bollethe), dit is iets anders dan bloed
• braakmiddel was onder dwang toegepast (ook schending van art 3: folterverbod)

– forse inbreuk op fysieke en mentale intergiteit vs een relatief gering belang van het strafbare feit waarbij de dwang werd gebruikt

Question 39

Subsidiariteits- en proportionaliteitsbeginsel in Sv?

Answer 39

Subsidiariteitsbeginsel: in een situatie met keuze uit meerdere middelen moet het middel gekozen worden waarmee geen of de minste inbreuk wordt gemaakt op rechten van anderen.

Proportionaliteitsbeginsel: niet meer dwang of geweld mag worden gebruikt dan onder de omstandigheden van het geval noodzakelijk is.

–> evenredigheid tussen doel en middel

Question 40

Wat is kenmerkend bij dwangmiddelen mbt proportionaliteit en subsidiariteit?

Answer 40

Naarmate het dwangmiddel ingrijpender is zijn voor de toepassing ervan meer en strengere voorwaarden

Ook de graad van verdenking loopt op

Question 41

Moet ook buiten de uitrdukkelijk in de wet geregelde gevallen rekening worden gehouden met de beginselen van subsidiariteit en proportionaliteit?

Answer 41

Ja, het zijn verooelovende normen. Bij de aanwending hiervan is degene die de bevoegdheid aanwendt gebonden aan beginselen van een goede procesorde

Question 42

Wat si het beginsel van zuiverheid van oormerk?

Answer 42

Verbod van detournement de pouvoir:

Vbb:

• voorlopige hechtenis mag niet worden toegepast om een verdachte tot een verklaring te brengen
• voorlopige hechtenis mag niet uitsluitend worden toegepast voor generale preventie
• verkeerscontrole mag niet plaatsvinden met de bedoeling strafbare feiten te achterhalen

Question 43

Noem een van de uitingsvormen van het vertrouwensbeginsel?

Answer 43

Wanneer een overheidsorgaan, OvJ, parkeerwachter, min van Justitie een verwachting van niet vervolgen heeft gewekt en dit niet nakomt.

OvJ dient in dit soort situaties niet ontvankelijk te worden verklaard: HR 1984

Question 44

Wat is de situatie van officieel gepubliceerde richtlijnen en het vertrouwensbeginsel?

Answer 44

Volgens HR 1990 (Richtlijnarrest): (flagrante) afwijking van richtlijnen staat het OM niet zonder meer vrij. Er zal zeer nadrukkelijk gemotiveerd moeten worden waarom

Question 45

Geef voorbeelden waar het vetrouwensbeginsel ingrijpt in de procesgang?

Answer 45

Principe: indien een processuele handeling haar normale verloop heeft gehad, herhaling van dezelfde handeling strekkendetot hetzelfde doel, kan deze niet worden toegelaten.

• ne bis in idem (niet 2x voor hetzelfde bestraffen)
• nemo debet bis vexari (na vrijspraak of ovar is een nieuwe vervolging niet toegelaten
• verbod 2e dagvaarding uit te brengen terwijl over de eerste nog niet onherroepelijk is beslist (er kan bij hoge uitzondering een uitzondering zijn (HR 2005)

Uitzondering:

Nieuwe feiten

Question 46

Waar heeft het beginsel van fair trial in principe betrekking op?

Answer 46

Op het

• eindonderzoek
• onderzoek ter terechtzitting

en

vooronderzoek mag niet op zodanige wijze plaatsvinden dat als gevolg daarvan geen sprake meer kan zijn van eerlijke berechting (moeten dus wel HEEL ernstige onregelmatigheden zijn)

vbb:

– indetificatie door getuigen

– verklaring door foltering

Question 47

Kenmerken equality of arms?

Answer 47

• geen onderdelen van het onderzoek worden afgewikkeld waarbij wel de ene maar niet de andere partij vertegenwoordigd is
• partijen moeten gelijk toegang hebben tot dossiers en processtukken
• beslissingen over voorlopige hechtenis

Question 48

Is er een eenduidige mening in de NL rechtspraak over equality of arms?

Answer 48

Nee, er wordt verschillend gedacht over de status van het beginsel in het vooronderzoek

Question 49

Wat is het verschil tussen equality off arms en gelijkheidsbeginsel?

Answer 49

• equality of arms: tussen Om en verdachte
• gelijkheidsbeginsel: tussen verdachten

Question 50

Wat is het informatiebeginsel?

Answer 50

Informatie moet worden verschaft ivm toepassing van een dwangmiddel.

vbb:

• inverzekeringstelling en voorlopige hechtenis
• gvo: feit waarvan hij wordt verdacht

Onduidelijk of de informatieplicht al geldt voor de uitreiking van de dagvaarding (EVRM)

Deze bepalingen/beginselen gelden ook voor de raadsman

Question 51

Hoe wordt het beginsel van rechtsbijstand geintepreteerd?

Answer 51

Als uitwerking van het beginsel van equality of arms (art 6 lid 3, sub c EVRM)

Question 52

Wat zijn de taken van de raadsman?

Answer 52

• het uitoefenen van controle op procesvoering & bejegening van de verdachte
• vertolken van diens standpunten
• inlichten van verdachte en de gang van zaken
• adviseren van de verdachte
• fungeren als vertrouwenspersoon in psychologische zin
• inlichten van de rechter over relevante, de verdachte betreffende feiten en omstandigheden

Question 53

Wanneer kan de raadsman bijstaan en zijn hier bijzonderheden?

Answer 53

• gedurende het gehele proces (art 28 Sv)
• ook wanneer de verdachte van zijn vrijheid is beroofd (art 50 Sv); zij het dat aan het vrije verkeer tussen raadsman en verdachte in uitzonderlijke omsndgheden beperkingen kunnen worden gesteld
• Bijstaan betekent niet in alle gevallen dat de raadsman het woord voert
• bijstaan bij proceshandelingen ihkv vrijheidsbenemende dwangmiddelen en de huiszoeking

Niet:

• eerst overleg met raadsman voor bloedonderzoek
• eerst overleg met raadsman voor doorzoeking

Discussie:

• recht van verdachte om zich te laten bijstaan bij politieverhoren(obv EHRM,Salduz); HR vindt van niet, maar wel recht op overleg, bv telefonisch

Question 54

Beginsel van onpartijdigheid?

Answer 54

RC mag ogv art 268 lid 2 Sv niet lid zijn van een meervoudige kamer of als politierechter optreden in dezelfde zaak

Dit geldt ook voor hoger beroep (art 415 Sv)= nu conform art 6 EVRM

Question 55

Kunnen rechters die deel uitmaken van de raadkamer die beslist over voorlopige hechtenis als zitingrechter optreden?

Answer 55

Ja, tegenwoordig wel

In bijzondere omstandigheden kan dit anders zijn (HR)

Question 56

Mag een OvJ zowel in het vooronderzoek over toepassing van dwangmiddelen beslissen als op de terechtzitting optreden?

Answer 56

Sv verzet zich er niet tegen

ogv art 5 lid 3 EVRM mag dezelfde OvJ niet optreden als other officer authorised by law to excercise judical power